Uzbekonomics

2022-02-08 22:23:17 Besh yuz sakson yetti milliard daraxt/ko’chatga pul ajratilib, ularning qanchasi ekilsa ham biz uchun eng muhim raqam umuman boshqa deb o’ylayman.

0 - avvalambor, har kuni kesilgan daraxtlar sonini aynan 0 ga teng bo’lishini ta’minlaylik!

@uzbekonomics Ochish/sharhlash

2022-01-26 20:37:29 4/ davomi…
Ba'zi xulosalarni jamlaydigan bo’lsam:

(1) Istalgan tovar, masalan suv, shamning narxini past darajada sun’iy ushlab turish bu tovarning xarajatlari past darajada ekanligini ta’minlay olmaydi. Umuman. Masalan, soatlab navbatda turish, tovar mavjud bo’lgan boshqa bozorga borib-kelishga ketgan vaqt, pul, tashvishlarning barchasi ham xarajatlardir. Ushbu xarajatlarning suv narxida ko'rsatilmaganligi (sun’iy ushlab turib) ularni ahamiyatsiz yoki haqiqiy emasligini bildirmaydi.

(2) Bozor narxining oshishi iste'molchilarni ixtiyoriy ravishda suvdan tejamkorlik bilan foydalanishga va yetkazib beruvchilar uchun ixtiyoriy ravishda suv ta’minotini oshirishga rag’batlantirsa-da, boshqa tarafdan, narxlarga nazorat qo’yib sun’iy past ushlab turish tufayli hosil bo'lgan navbatlar va do’kondagi bo'sh javonlar iste'molchilarni majburiy ravishda suvdan tejamkorlik bilan foydalanishga undaydi (yo’q bo’lganidan keyin majbursiz-da). Eng muhimi, mana shu sun’iy narx yetkazib beruvchilarni bozorga ko’proq suv olib kelishini majburlay olmaydi. Albatta, do’q-po’pisa qilib, buyruqbozlik iqtisodiyotida kimdur yetkazib beruvchilarni arzon narxda ta’minotni bajarishga “undashi” mumkin, lekin bu muammoni battar yomon tarafga olib ketadi.

(3) Narxlarni cheklash tarafdorlari har doim e'tiborlaridan chetda qoldiradigan haqiqat shundaki, qora bozor narxlari tartibga solinmagan bozor narxlaridan yuqoriroq bo’ladi. Buning sababi tartibga solinmagan bozor narxlari - shaffof shakllangan va qonuniy bo'lishi - qora bozor narxlaridan ko'ra tovarlarni ko'proq va tezroq yetkazib berish oqimini rag'batlantiradi.

(4) Narxlar talab va taklif haqida muhim ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Hech qanday iqtisodchi ham, divandagi analitik ham, kreslodagi byurokrat ham, undan kattasi ham kichigi ham, matematik olim ham, faylasuf ham hech qachon va hech qaysi tovar va xizmatlarning narxi necha pul bo’lishi kerakligi haqida barcha ma’lumotlarga ega bo’la olmaydilar. Osmondan olib qog’ozga yozib qo’yishlari mumkin, lekin u narx asl narx ekanligini bilmaydilar.

(5) Qandaydir taqchil tovar yoki xizmatlarni (masalan benzin, suv, ko’chadagi parkovka uchun yer maydoni, harakatlanish polosalari, sham, gaz vahokazo) tejab ishlatishni va avaylab iste’mol qilishni so’raydigan, iltimos qiladigan, yoki buyuradigan eng samarali vosita bu o’sha tovar yoki xizmatning narxi talab va taklif qoidalariga amal qilgan holda belgilanishini ta’minlash. Ayniqsa tabiiy yoki texnogen falokat paytida bu narsa juda kuchli ahamiyatga ega bo’ladi.

(6) Siyosiy jozibali va axloqiy to’g’ri deb instinkt bilan hisoblanishi mumkin bo'gan narsalar, shu jumladan narxlarga sun'iy chegirmalar iqtisodiy nuqtai nazaridan yaxshilikka olib kelmaydi. Yana o'sha gap: yaxshi va holis niyatlar bilan qilingan narsalar har doim yaxshi va kutilgan oqibatlarga olib kelmaydi, aksincha yovuzlik qilib qo'yishi mumkin.

Bu narsa haqida yozganlarimni o’qish o’rniga va/yoki qo’shimcha sifatida Dukedagi professorim Michael Mungerning mana bu ajoyib videosini ko’rishni tavsiya qilaman. Munger price-gouging laws haqida ko’p muloxazalar qiladi.

@uzbekonomics Ochish/sharhlash

2022-01-26 20:35:54 3/ davomi…

Vatandoshlarimiz favqulodda vaziyatlarda bir-birlariga yordam qo’lini darxol va ayamay cho’zishlarini yaqin-uzoq tariximizda juda ko’p marotaba guvohi bo’lganmiz, bu haqda hech qanday shubha qilmasak ham bo’ladi. Lekin bir narsani bilishimiz kerak, favqulodda vaziyatlarda oldimizda turgan tanlov bu juda ko’p ta'minotga ega qimmat tovar va taqchil bo’lgan arzon narxdagi tovar o’rtasida emas. Bu yerda tanlov hozir tovarning qimmatroq narxda biroz bo’lsada mavjud bo’lgan va vaqt mobaynida oshib borayotgan taklifi bilan arzon narxda ushlab turilgan lekin umuman taqchil bo’lgan, taklifi qolmagan tovar o’rtasida. Qaysi biri yaxshiroq: (1) do’konlardagi suv narxini sun’iy past ushlab turib, barcha iste’molchilarga kerak bo’lmasa ham sotib olishlariga, zaxiralarini to’ldirib qo’yishlariga rag’bat berishmi, yoki (2) narxlarni qisqa muddatda oshishiga yo’l qo’yib, do’kon rastalarida suvning taklifi mavjud bo’lishiga va solib olayotganlar uchun ehtiyotkorlik bilan foydalanishni rag’batlantirishmi? Axloqiy instinktlarimiz darxol nima deyishidan qat’iy nazar ikkinchi variant ko’proq insonparvar natijalarga olib keladigan bo’lib ko’rinadi. Eng achinarlisi, narxni sun’iy ushlab turilishi aksincha sizga axloqiy yomon deb bilinadigan narsani, ya’ni do’kondan suvni arzon sotib olib qora bozorda qimmatroq sotadigan spekulyantlarni ko’paytiradi. Yana shu misolni eslang.

Aytishingiz mumkin, “agar taqchillikda, favqulodda tadbirkor/sotuvchi odamlarga yordam va yaxshilik tariqasida suv narxini bozordagi narxdan arzonroq sotishi kerak, agar vijdoni bo’lsa”. Bu yaxshi niyat bilan qilinayotgan narsa nafaqat zararli, balki adolatsizlik ham bo'ladi! Qanday qilib? Aytaylik suv bozorda 1500 so’m paytida savdogar uni 1200 so’mga sotishga qaror qildi, odamlar arzonroq olsin deb. Natijada uning do’koniga iste’molchilar yoppasiga kelishni boshlaydilar, navbat paydo bo’ladi va navbatning eng oldida turgan iste’molchilar suv olish uchun omadliroq bo'ladilar; navbatning oxirida turganlar tabiiyki uyga quruq qo'l bilan boradilar. Lekin navbat oxirida turgan oldida turgandan ko'ra suvga kamroq muxtojmi? Xo’sh, navbatda turish suvni kim olishini hal qilishning adolatli vositasimi?

Bundan tashqari, aytaylik o’sha Shayxontoxur tumanidagi sotuvchi narxni bozor darajasiga ko'tarmaslik orqali, bozorga yuborilgan narxlar signalini o'chirib qo'yadi, ya’ni bu harakat bilan bu tumanda suvga talab katta ekanligini bozorning boshqa ishtirokchilariga yetib borishiga to’sqinlik qiladi. Ushbu signalning o'chirilishi iste’molchilarga juda zarur bo'lgan suv taklifini hozirda suv kamroq kerak bo’lgan joylardan (misoldagi Mirzo-Ulug’bek tumani) ko'proq kerakli bo'lgan hududiga jo'natish tezligini kamaytiradi. O’sha savdogar yaxshilik qilmoqchi bo’lsa, narxlarni bozor darajasida saqlab, tushgan foydani keyin muxtojlarga taqsimlashi maqsadga muvofiq bo’ladi.

Narxlarni falokat va favqulodda vaziyatlarda oshishi AQShning 30dan ortiq shtatlarida qonun darajasida taqiqlab qo’yilgan va jazo belgilangan. Masalan, Shimoliy Karolinada $5000 jarima bor. Qarang, Katrina to'foni Missisipi shtatida elektr ta'minoti bilan bog'liq muammolarni keltirib chiqarganida, bir tadbirkor Kentucky shtatidan yordam berish uchun oilasi bilan yuk mashinasini U-Hauldan ijaraga olib, 600 mil haydab 19ta generatorni Missisipiga olib kelgan. Ularni odatdagidan ikki baravar qimmatga sotaman, o’zim ham foyda qilaman, Missisipidagilarga yordam qilaman deb o’ylagan-da. Nima bo’lganini bilasizmi? Uni hibsga olishgan, yuqoridagi qonunlarni buzganligi uchun. Tadbirkor to'rt kun qamoqda o'tirdi va uning generatorlari musodara qilingan. Xo’sh, bu jazo kimgadir yordam berdimi? Aksincha, generatorlari Missisipidagi pul to’lab sotib olishga tayyor bo’lgan iste’molchilarga yetib bormadi va generatorlar politsiyada qoldi… Ochish/sharhlash

2022-01-26 20:35:12 2/ davomi…
Televizorga chiqib, gazetaga yozib: “Aziz fuqarolar, suvni tejang, gazni tejang, oqilona foydalaning, aks holda hammaga yetmaydi” deb iltimos qilish kerakmi, talab qilish kerakmi, buyruq berish kerakmi? Yo’q. Javob, narxlar o'z ishini qilishiga ruxsat berishdir.

Misol tariqasida yana o’sha qadoqlangan (butilkadagi) suvni olaylik. Aytaylik suvning narxi 50% ga, 1000 so’mdan 1500 ko’tarildi (ofat payti, taqchillik). Iste’molchilar ehtiyotkorlik bilan qaror qabul qilishlariga to’g’ri keladi. Bunday narxda siz suvni faqat yuqori qiymatli maqsadlar uchun kerak bo'lgan miqdorda olasiz tejashga harakat qilasiz. Masalan ichish uchun, ovqat qilish uchun ishlatasiz, lekin mashinangizni yuvish uchun, yoki basseyni to’ldirish uchun favqulodda vaziyatda qadoqlangan suvni 50% ustama bilan olmaysiz. Agar narx oshishiga sun’iy to’siq bo’lsa va tovarning narxi qiymatidan ko’ra ancha pastroq darajada davlat tomonidan ushlab turilsa iste’molchilar suvni arzon narxda yoppasiga sotib oladilar, magazin rastalari bo’shab qoladi, kerak bo’lmasa ham g’amlab qo’yadilar, mashinani yuvadilar vahokazo. Lekin natijada suv eng kerak bo’lgan iste’molchilarga hech narsa qolmaydi, vaxolanki ular suvni o’sha paytda 1500 emas xatto 3000 so’mga ham olishga tayyor bo’lar edilar. Kechagi kundan bir kuzatuv bunga misol bo'ladi.

Endi boshqa tomonni - sotuvchilarni olaylik. Narxlarning ko'tarilishiga yo'l qo'yishning eng muhim natijasi shundaki, yuqori narx signal yuboradi va sotuvchilar uchun tovar taklifini ko'paytirish uchun katta rag'bat beradi va imkoniyat yaratadi. Misol uchun kechagi faktni olaylik, Toshkentning Mirzo-Ulug’bek tumanida elektr energiyasi 100% tiklangan paytda ham ba’zi tumanlarda yoki butun viloyatlarda elektr energiyasi umuman tiklanmagan edi. Masalan Qashqadaryoda 0% va Shayxontoxur tumanida 10%. Tabiiyki qadoqlangan suvga talab o’sha paytda Mirzo-Ulug’bek tumanidan ko’ra Shayxontoxur tumanida va Qashqadaryo viloyatida ancha ko’proq bo’lgan va taklif esa kamroq bo’lgan. Shayxontoxur tumani yoki Qashqadaryo viloyatidagi taklif kamligi-talab ko’pligi natijasida yuzaga kelgan suvning baland narxini ko’rgan Mirzo-Ulug’bekdagi sotuvchilarda suvni mahalliy sharoitda arzonroq olib (u yerda suvga talab unchalik ko’p emas-da, 100% elektr tiklangandan so’ng), yuk mashinaga ortib, zarar ko'rgan hududlar, tumanlarga, viloyatlarga tashib suvni qimmatroq sotishga rag’bat paydo bo’ladi. Ana o’sha 1000 so’mdan 1500 so’mga oshgan narx signali sotuvchilarni foyda imkoniyati haqida ogohlantiradi va suvni kerakli joyga etkazish uchun resurslarni sarflashga rag'batlantiradi.

Bu jarayonning eng asosiy narsasi shundaki, shartli Mirzo Ulug’bek tumanidan Shayxontoxur tumanidagi bozorga foyda ko’rish uchun olib kelingan yangi qadoqlangan suvlarni sotishning yagona yo'li shartli Shayxontoxur tumanidagi do'kondagi narxdan arzonroq sotishdir. Yangi ta'minotni olib kelayotgan sotuvchilar (suppliers) bozorni nafaqat ko'proq tovar bilan ta'minlabgina qolmay, balki o’sha bozordagi narxni favquloddagi vaziyatdan oldingi holatga qaytarish uchun raqobat jarayonini boshlab beradilar. E'tibor bering, narxlar va bozorlarga o'z vazifalarini bajarishga ruxsat berish biz boshida aniqlagan muammoni - ba’zi tovarlarning taqchilligi va talabning oshib ketganini - hal qila boshlaydi. Qisqa muddatda narxlarning oshishiga yo'l qo'yish mavjud resurslardan oqilona foydalanishni ta'minlaydi va taklifni ko'paytirish va tanqis bo'lib qolgan tovarlar narxini pasaytirish jarayonini boshlaydi.

Yana vijdon va axloq haqida.

Favqulodda vaziyatda muhim tovarlar, masalan kechagi suv, va shamga yuqori narxlarni to'lash kerakligiga jamiyatda ma'naviy (moral?) e’tiroz bor. Ko'pchilik suvni yuqori narxlab sotayotgan sotuvchiga nafrat bilan qaraydilar, va ularni falokat paytida o'z fuqarolaridan foydalanayotgandek tasavvur qiladilar, teshib chiqsin deydilar. Bu tabiiy reaksiya va faqat o’zbekistonliklarga tegishli emas. Kenyada ham, Farer orollarida ham odamlar shunday reaksiya qiladilar. Ochish/sharhlash

2022-01-26 20:34:33 Ba'zilarga intuitiv tushunarsiz bo’lishi mumkin, axloqiy to’g'ri bo’lib tuyilmaydigan va yoqmasligi mumkin bo’lgan, lekin aytilishi kerak bo’lgan masala haqida juda uzun post/maqola.

1/
Mamlakat bo’ylab kecha sodir bo’lgan elektr energiyaning texnik uzulishi oqibatlarini bartaraf etishda qatnashgan barcha mas’ul soxa va idora vakillariga qilgan ishlari uchun minnatdorchilikni bildirdik. Davlatning aynan nega kerakligi shunaqa paytlarda bilinadi. Lekin, men kecha qilinmagan aynan bir harakatni alohida qayd etib unga ham minnatdorchilik bildirishimiz kerak deb o’ylayman.

Bu harakat - tabiiy yoki texnogen ofatlar paytida davlat tomonidan iste’mol tovar va xizmatlar narxlariga vaqtinchalik chegirma, nazorat o’rnatilmagani. Ya’ni, mana shunday favquloddagi vaziyatlarda ba’zi iste’mol tovarlarining narxi oshishiga qo’yib berish ham mavjud bo’lgan muammoga yordamning turi hisoblanadi. Ha, to’g’ri o’qidingiz, aynan favqulodda vaziyatlarda narx oshishiga qo’yib berish intuitiv yoki axloqiy to’g’ri bo’lib tuyilmasada eng maqbul harakat hisoblanadi, ayniqsa bozor iqtisodiyotiga qadam qo'yishni boshlaganimizda. Aslida, iqtisodchilar uchun aynan favquloddagi vaziyatlar paytida narxlar mexanizmini va bozorlarning ahamiyati haqidagi xabarlarni keng jamoatchilikka va qarshilik ko'rsatadigan siyosatchilarga yetkazishga yaxshi misol bo’ladi. Chunki tabiiy ofatlar va boshqa favqulodda vaziyatlarda real tanqislik muhim tovarlar narxini favqulodda vaziyatlardan oldingi darajadan sezilarli darajada oshiradi.

“To’xta, nimalar deyapsan, suv, sham, benzin narxni ofat paytida oshisha axloqdan emas, vijdondan emas, ochko’z tadbirkorlar vaziyatdan foydalanishi noto’g’ri-ku” deyishingiz yoki ular deyishlari mumkin.

Hech kimga yuqori narxlar yoqmaydi, menga ham, sizga ham, ularga ham. Buni inkor etish mumkin emas. Lekin inkor etish mumkin bo’lgan fikr bu narxlarning oshishi muammo ekanligida. Ya’ni, yuqori narxlarning o’zi muammo emas, balki ular mavjud bo’lgan muammoni aks ettiradigan, fosh qiladigan eng samarali mexanizm hisoblanadi. Iqtisodiyotni tushunishda kutilmagan oqibatlarning muhimligini tan olishni bilish kerak. Davlat tomonidan “muzlatib” qo’yilishi aksincha o'sha kutilmagan yomon oqibatlar olib keladi. Aynan favqulodda vaziyatlarda, tabiiy yoki texnogen ofatlar paytida iste’molchilar uchun muhim bo’lgan tovarlarning narxiga davlat tomonidan chegirma qo’yish mana shunday kutilmagan oqibatlarga olib keladi, masalan o’sha tovarlarga ko'proq tanqislik yuzaga keladi.

Xo'sh, nega biz narxlar o'z ishini qilishiga ruxsat berishimiz kerak, ayniqsa favqulodda vaziyatlarda? Menimcha, bu haqda o'ylashning eng oson yo'li shuki, aytaylik, istalgan tabiiy ofat natijasida iste’molchilar uchun eng muhim bo’lgan ba’zi tovarlarga talab juda oshib ketadi, masalan benzinga yoki ichimlik suvga, shamga. Shu bilan bir paytda o’sha tovarlarning bozordagi taklifi favqulodda vaziyatlarda qisqarishi muqarrar (masalan zapravkalar shikastlandi, suvni do’konga olib keladigan yo’llar yopildi, zavod to’xtab qoldi). Talabning o'sishi bilan birga taklifning pasayishi har bir mavjud qadoqlangan suv qiymatining oshishini anglatadi. Odamlar har bir qadoqlangan suv uchun ko'proq pul to'lashga tayyor bo’ladilar. Normal paytda narxi 1000 so’m bo’lgan suvning narxi ofat paytida 1500 so’mga ko’tarilishi o’sha suvning qadri favquloddagi vaziyatda avvalgidan oshganini bildiradi. Bir gap bilan aytganda, butilkadagi suv yoki sham ofatdan oldingi holatdan ko‘ra hozir qimmatroq qiymatga ega bo’ladi va bizda hal qilishimiz kerak bo'lgan muammo yuzaga keladi - oshib ketgan talabni qondirish, masalan suvga, shamga. Shu bilan birga, o’sha tovarlarning soni bozorda ancha taqchil bo'lib qolganini inobatga olib biz bu tovarlarni imkon qadar tezroq bozorga yetkazib berishni ta’minlashimiz kerak. Qanday bo'lmasin, qisqa muddatda ba'zi tovarlar soni juda kamayadi. Qanday qilib biz ulardan oqilona foydalanishimiz va ulardan ko'proq foydalanishimizga ishonch hosil qilishimiz mumkin? Ochish/sharhlash

2022-01-21 20:54:47 ​​No, it doesn’t work.

AQShda narxlar o’sish darajasi tezlashgani sababli ba’zilar narxlarni jilovlash uchun davlat tomonidan nazorat kerak degan debatni, va savollarni ko'tarishmoqda. Masalan, bu yerda va bu yerda. Aslida bu yerda hamma narsa oydin: narxlarni davlat tomonidan nazorat qilish, sun’iy ushlab turish yaxshi natijalarga olib kelmaydi.

Quyida ikkinchi jahon urushi davridagi AQShda narxlarni nazorat qilishni targ'ib qiluvchi do'kon vitrinasidagi poster. Ruzvelt urush paytida narxlarni nazorat qilish idorasini ochgan, narxlarni oshirishishni noqonuniy qilib qo’ygan. Uning ijrosi uchun bir necha yuz ming ishchi va volontyorlarni yollagan va ular magazinbay yurib narxlar oshmasligini nazorat qilishgan.

Narxlarni davlat tomonidan nazorat qilish nega yaxshilikka olib kelmasligi, oqibatlari haqida NPRda podkast, Twitterda tred va Youtubeda eski video. Tavsiya.

@uzbekonomics Ochish/sharhlash

2022-01-21 20:33:07 ​​Meni havotirga soladigan narsa shundaki, bugun magnitola o’rnatmasdan iste’molchiga avtomobil yetkazib berayotgan korxona ertaga mobodo avtomobilning boshqa qismini, ya’ni insoniyat tarixida eng muhim ixtirolardan biri, millionlab insonlar hayotini saqlab qolayotgan kichik qismini - xavfsizlik kamarini o’rnatmasdan chiqarsa ba’zi (ko’pchilik?) iste’molchilar uni sezmasliklari ham mumkin.

Agar tanlash huquqi berilsa, ya’ni avtomobilning oddiy komplektatsiyasi xavfsizlik kamarisiz chiqsa, va bu qism uchun shartli $20 qo’shimcha to’lash kerak bo’lsa, ba’zi (ko’pchilik?) iste’molchilar bundan voz kechishlari ham mumkinligi havotirga soladi.

To’g’risi, avtomobil ichida qanday qilib xavfsizlik kamarini taqmasdan o’tirish mumkinligi sabablari men uchun tushunarsiz. Kiyimni g’ijimlaydimi? Yurakni, nafas olish organlarini ezib qo’yadimi? Hunuk ko’rinadimi? Obro’ni tushuradimi? Yoki shunchaki avtomobilning bu qismi nima uchun kerakligi haqida tushuncha mavjud bo’lmaganmi?
Shaxsan men boshqargan avtomobilda, qaysi shahar/mamlakat bo’lishidan, qoidaviy talablardan qat’iy nazar, hech kim va hech qachon xavfsizlik kamarini taqmagan holda o’tirishiga yo’l qo’yilmaydi.

Ma'lumot va eslatma sifatida: oldi oʻrindiqda oʻtirgan yoʻlovchi/haydovchi xavfsizlik kamari taqilishi avtohalokat natijasida o’rtacha oʻlimga olib keladigan jarohatlanish ehtimolini va oʻlim ehtimolini 45-50% ga kamaytiradi.
Kecha taqmagan bo’lsangiz ham, ertaga to’g’ri qaror qabul qilasiz deb umid qilaman.

@uzbekonomics Ochish/sharhlash

2022-01-19 20:59:15 Ochish/sharhlash

2022-01-12 21:36:45 ​​“Buxgalteriya” haqida.

Obunachilarimiz faol, savollar berib turishadi, bugun bir obunachimiz so’rabdilar: “haqiqatdan ham tabdirkorlarga va jamiyatga buxgalteriya kerak emasmi, biznes boshqaruvda buxgalteriya kerakmi, dunyoda buxgalteriyaga talab yo’qmi?”

Avvalambor buxgalteriya bilan buxgalteriyanining katta farqi bor.

Hozir hech kim qo’lda tranzaksiyalarni debit-kredit qilib jurnalga ruchkada yozmasligi mumkin (ha, bu zerikarli va bunday narsalar avtomatlashib ketgan va buni tadbirkorlarning o’zlari bilishi shart emas, qo’shilaman albatta). Gap shundaki, har qanday korxona, shakli (private, public) va turidan (profit, non-profit) qat’iy nazar buxgalteriyasiz, moliyaviy hisobotlarisiz mavjud bo’lishi umuman mumkin emas. Korxonaning moliyaviy hisobotlarida aks etadigan raqamlar nafaqat o’sha korxonaning o’ziga, rahbariyatga balki bozordagi istalgan ishtirokchiga (regulyator, investorlar, iste’molchilar, raqobatchi, media, qarz berayotgan bankga, ishini ko’rayotgan yuristlarga vahokazolarga) juda kerakli ma’lumot hisoblanadi. Buxgalteriyasiz, ya’ni moliyaviy raqamlarsiz korxonaning narxi, qiymatini baholashning (valuation) umuman iloji yo’q.

Agar boshqacharoq aytadigan bo’lsam, bu semestrda kichik universitetimizning huqushunoslik fakultetida tahsil olayotgan bo’lajak yuristlar, sudyalarga va biznes maktabida MBA yo’nalishidagi talabalarga ”Moliyaviy hisobot va baholash” (Financial Accounting and Valuation) fanidan dars berayotgan inson sifatida “biznes boshqaruvda buxgalteriya kerakmi?” degan savolga javob berishga qiynalaman.

Aytmoqchimanki, hozir hatto huquqshunos bo’lib chiqayotgan talabalarimizning barchasi korxonani moliyaviy tahlil qilish va buxgalteriya fanlarini o’qiydilar. Masalan barcha turdagi yuristlar, shu jumladan davlat advokatlari, prokurorlar, jamoat manfaatlarini himoya qiluvchi huquqshunoslar, korporativ advokatlar, xalqaro savdo advokatlari va hatto konstitutsiyaviy huquqshunoslar moliyaviy hisobotlar va biznes baholanishini (valuation) muntazam ravishda kasblarida ishlatadilar va tanqidiy tahlil qiladilar. Bunday ko'nikmalar nizolarni taqdim etish, hal qilish, biznesni tartibga soladigan qarorlarni, regulyatsiyalarni taklif qilish, tanqid qilish va himoya qilishda ishlatiladi.

@uzbekonomics Ochish/sharhlash

2022-01-11 17:53:11 ​​Talabalar, iqtisodchilar, tadqiqotchilarga tavsiya.

Sabab va oqibat farqi haqida ko’p gapiramiz. Har qanday iqtisodchi yoki ijtimoiy fanlarda faoliyat olib boradigan tadqiqotchi qo’li ostida bir metod haqida tezda qaytarib olish uchun albatta qandaydir kitob/qo'llanma bo’lishi kerak deb o’ylayman. O’zim ham, qandaydir ekonometrik metodni qo’llashda, bir narsani qaytarib olish uchun, g’oyani tekshirib olish uchun ishonchli manbalar ro’yxatini qilib olganman. Obunachilarim bilan quyida ba’zilari bilan ulashaman, kitoblarda ma’lumotlar, misollarni Python, R, yoki Stata da o'quvchilar qo’llashi uchun kodlar berilgan. Eng muhimi barchasi onlayn (kitobni sotib olsa ham bo’ladi) va bepul!

1. The Effect: An Introduction to Research Design and Causality - bu yaqinda chiqqan yangi kitob/qo’llanma, eksperimental tadqiqot usulida yaratilgan ma’lumotlar emas, balki allaqachon mavjud bo’lgan ma’lumotlar bazasi asosida tadqiqotlarni qanday puxta yaratish, empirik ravishda qanday uni amalga oshirishda ishlatilishi mumkin bo’lgan barcha usullarni juda yaxshi yoritib bergan. Kitob intuitiv va tushunarli tarzda yozilgan va texnik tafsilotlar bilan o’quvchini ortiqcha qiynamaydi. Qattiq tavsiya.

2. Causal Inference: The Mixtape - bu kitob haqida avvalroq ham yozgan edim. Bu yerda yaxshiroq tavsifnoma berilgan.

3. Causal Inference: What If - epidemiolog professor tomonidan yozilgan qo’llanma. Kitob uch qismdan iborad. Birinchisida modellarsiz sabab-oqibat xulosasi (ya’ni, sabab-oqibatlarning parametrik bo‘lmagan identifikatsiyasi), ikkinchisida modellar bilan sabab-oqibatni chiqarish (ya’ni, parametrik modellar yordamida) va uchinchi qismida vaqt mobaynida o'zgarib turadigan effektlarning sabab-oqibati ta'sirini baholash haqida gap ketadi. Python, R, Stata uchun kodlari ham bor.

4. Introduction to Econometrics with R - R dasturida misollar, kodlar bilan ekonometrik metodlarni qo’llash uchun yaxshi qo’llanma.

5. Causal Inference for The Brave and True - sabab-oqibat ta'sirini o’rganish va sezuvchanlik tahlilini qilish uchun o’ta yengil, ammo qat'iy yondashuv bilan yozilgan qo’llanma. Hammasi kodlar Python-da. Va eng qizig’i, har bir mavzu/bobda memlar bilan misollar keltirilgan. Axir, memlarsiz ekonemetrikani qanday o’rganish mumkin?!

6. Mastering Mostly Harmless Econometrics - Bu yilgi Nobel mukofoti sovrindori Joshua Angristning (Pischke bilan) kitobi. Hech qanday tavsif shart emas menimcha. Aynan shu kitob va umuman ekonemetrika haqida Angrist (va boshqalar) 2020 yilgi Amerika iqtisodiyot uyushmasi tomonidan uyushtirilgan davomli ta’lim dasturi doirasida video dars o’tganlar. Ko’ring. Leksiya materiallari ham bor.

7. Causal Inference, Online Lectures - Magistr/doktorant talaba darajasidagilar uchun iqtisodchi Ben Elsnerdan Youtubeda darslik. Yuqoridagi kitoblardan foydalanilgan.

Men hozircha yozganlarim shular, orasidan o’zingizga qulay va ma’qulini topasiz deb o’ylayman. Ya’na 1-2 ta qo’llanmani esimdan chiqargan bo’lishim mumkin.

@uzbekonomics Ochish/sharhlash