YURISTKADR

2021-01-31 08:18:27 СУД КАЗУСИ (ХОДИМНИ ИШГА ТИКЛАШ НИЗОСИ БЎЙИЧА)

Мавжуд низоли вазият.

Иш берувчи ходим билан тузилган меҳнат шартномасини тарафларнинг келишувига кўра деган сабаб билан, Меҳнат кодексининг 97-моддаси 1-бандига асосан бекор қилди.

Орадан бир ой ўтар-ўтмас ходим фуқаролик судига даъво ариза бериб, иш берувчининг буйруғидан норози эканлигини билдирди ва суддан ишдан бўшатиш тўғрисидаги буйруқни бекор қилишни, уни ўз ишига тиклашни ҳамда мажбурий прогул даври учун иш ҳақи тўлови ҳамда етказилган маънавий зарарни иш берувчидан ундиришни сўради.

Ходимнинг даъво аризасидаги асосий важлари.

Меҳнат шартномасини тарафларнинг келишувига кўра бекор қилиш тўғрисидаги иш берувчининг буйруғи ноқонуний. Сабаби ўртада ҳеч қандай келишув бўлмаган, у ҳеч қандай келишув битимига имзо қўймаган. Ходим иш берувчининг босими ва қистови билан ариза ёзган. Унинг ўрнига иш берувчи бошқа ходимни қўймоқчи бўлганлиги учун, ундан Ходимлар бўлими орқали ариза сўраган. Ходим ўз аризасида ишдан бўшаш санасини кўрсатмаган, шундай экан, қандай қилиб, меҳнат шартномасини бекор қилиш санаси бўйича келишув бўлиши мумкин.

Иш берувчи вакилининг даъво аризасига нисбатан эътирозлари.

Ходим қонуний бўшатилган. Иш берувчи ходимни ариза ёзишга мажбурламаган, аксинча ишдан бўшаш масаласини таклиф қилган, шундан сўнг ходим ишдан бўшаш тўғрисида ариза ёзиб берган. Ходимнинг ушбу аризаси Кадрлар бўлимида рўйҳатга олинган ва аризага иш берувчи тегишли тартибда виза қўйган, бу тарафлар ўртасида ўзаро келишув бўлганлигини билдиради.

Суд ҳал қилув қарори.

Суд ушбу даъво ишини атрофлича ўрганиб, тарафларнинг барча важларини эшитиб қуйидаги масалаларга алоҳида эътибор қаратди.

Меҳнат кодексининг 97-моддаси 1-бандига кўра, меҳнат шартномаси тарафларнинг келишувига кўра, исталган вақтда бекор қилиниши мумкин.

Мазкур қоидага биноан меҳнат шартномасини бекор қилиш учун иккала тарафда ҳам хохиш ва розилик аломати бўлиши керак ва бу ҳохиш аниқлик асосида ҳужжатлар билан, шу жумладан тарафларнинг келишуви билан тасдиқланган бўлиши керак.

Суд даъвогар ходимни ишдан бўшаши масаласида иш берувчида ҳохиш-истаги мавжудлигини тўғри англайди, бу биргина унинг буйруғи билан тасдиқланмоқда, бироқ бу вазиятда бирор бир ҳужжатда ходимнинг меҳнат шартномани бекор қилиш учун ҳоҳиш ва истагига оид факт кўринмайди.

Ходимнинг ишдан бўшаш тўғрисидаги аризасига келсак, унда даъво аризасида кўрсатилганидек, ишдан бўшаш санаси кўрсатилмаган, демак меҳнат шартномасини бекор қилиш санаси борасида, ҳақиқатдан ҳам, ҳеч қандай келишувга эришилмаган.

Бундан ташқари, суд меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисидаги тарафларнинг келишуви деганда:

биринчи вариант сифатида, айнан меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисида иш берувчи ва ходим томонидан имзоланган келишув деб номланган ҳужжатни;

иккинчи враиант сифатида, ходимнинг меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисидаги аризасига иш берувчи томонидан қўйилган “розилик” мазмундаги муносабатни ва ушбу муносабатни тасдиқлаган визаси (имзоси)ни тушунади.

Бироқ, ушбу низоли ишда тарафлар ўртасида келишув тузилмаган, ходимнинг ишдан бўшаш тўғрисидаги аризасини эса келишув деб қабул қилиб бўлмайди, сабаби ушбу аризадаги иш берувчининг визасида “Кадрлар бўлимига, ўрнатилган тартибда кўриб чиқинг ва таклиф беринг” деган мазмундаги муносабат ёзилган.

Бу ёзма муносабатни эса суд иш берувчининг розилик муносабати сифатида, якунда эса иш берувчининг келишуви деб қабул қила олмайди.

Якунда суд иш берувчининг буйруғини ноқонуний деб топиб, уни бекор қилиш, ходимни ўз ишига тиклаш, иш берувчидан ходим фойдасига мажбурий прогул учун 4.500.000 сўм, етказилган маънавий зарар учун 1.650.000 сўм миқдоридаги маблағларни ундириш тўғрсиида ҳал қилув қарори қабул қилди.

Каналимизга уланинг @yuristkadr. Ochish/sharhlash

2021-01-31 08:17:49 Обуначиларимиздан ходим билан тузилган меҳнат шартномасини тарафларнинг келишувига кўра, яъни Меҳнат кодексининг 97-моддаси 1-банди билан бекор қилиш масаласида бир-икки саволлар келди.

Шу саволларга қуйидаги суд казусимиз тўғри келар экан.
Ochish/sharhlash

2021-01-31 01:20:50 3 ЁШГА ТЎЛМАГАН БОЛАСИ БОР АЁЛ ИШДАН 1 СОАТ ВАҚТЛИ КЕТИШИ КЕРАК.

САВОЛ.
Ассалому-алайкум, Саидали Мухторалиев. Мени фарзандим 2 ёшда, мен бюджет ташкилотида бухгалтер ёрдамчиси бўлиб ишлайман. Мени кунлик иш вақтим қанча бўлиши керак? Болам борлиги учун имтиёз бор деб эшитдим, шу тўғрими? Илтимос саволимга жавоб берсангиз.

ЖАВОБ.

Ўзи, Меҳнат кодексининг 115-моддасига биноан нормал иш вақти ҳажми ҳафтасига 40 соатдан ошмаслиги лозим. Бунда, 6 кунлик иш ҳафтасида ҳар кунги ишнинг муддати 7 соатдан, беш кунлик иш ҳафтасида эса 8 соатдан ортиб кетмаслиги керак. Ушбу иш вақти ҳажми нормал иш вақтига тегишли бўлган умумий талаблардир.

Мана энди, асосий қоидага аҳамият берамиз, МКнинг 228-1-моддасига асосан:

уч ёшга тўлмаган болалари бор, бюджет ҳисобидан молиявий жиҳатдан таъминланадиган муассасалар ва ташкилотларда ишлаётган аёлларга иш вақтининг ҳафтасига ўттиз беш соатдан ошмайдиган қисқартирилган муддати белгиланади;

иш вақтининг қисқартирилган муддати чоғида ушбу модданинг биринчи қисмида кўрсатилган аёллар меҳнатига ҳақ ҳар кунги тўлиқ иш муддати чоғида тегишли тоифадаги ходимлар учун белгиланган миқдорда тўланади.

Демак, 3 ёшга тўлмаган болангиз борлиги сабабли, иш вақтингиз хафтасига 35 соатдан ошмаслиги лозим. Бу бюджет ташкилотлари учун мажбурий талаб ҳисобланади.

Буни агар, 5 кунлик иш хафтаси бўйича ҳисоблайдиган бўлсак, кунлик иш вақтингиз 7 соатдан ошмаслиги лозим.

Яъни, масалан ишхонангизда 8 соатлик иш куни белгиланган бўлса ҳам, Сизга имтиёз сифатида 7 соатлик иш куни белгиланиб, ишни 1 соат олдин тугатиш ҳуқуқи берилиши зарур.

Ва, энг асосийси, МК 228-1-модданинг иккинчи қоидасига биноан, иш ҳақи ҳар кунги тўлиқ иш муддатига мос равишда, тегишли тоифадаги ходимлар учун белгиланган миқдорда тўланиши лозим.

Яъни, иш ҳақингиз корхонада белгиланган кунлик 8 соатлик иш вақтига мувофиқ ҳолда, амалда камайтирилмаган миқдорда тўланиши керак.

Бу тўғрисида 1999 йил 14 апрелда қабул қилинган “Хотин-қизларга қўшимча имтиёзлар тўғрисида”ги Қонуннинг 1-бандида ҳам (ҳа, бу Қонунда айнан банд келтирилган, модда эмас) аниқ норма кўрсатиб ўтилган:

“3 ёшга тўлмаган болалари бор, бюджет ҳисобидан молиявий жиҳатдан таъминланадиган муассасалар ва ташкилотларда ишлаётган аёлларга меҳнатга тўланадиган ҳақни камайтирмасдан, иш вақтининг ҳафтасига 35 соатдан ошмайдиган қисқартирилган муддати белгилансин”.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-01-30 21:22:19 ТОЖИКИСТОНДАГИ ЎҚИШГА СЕССИЯДА ҚАТНАШИШ УЧУН БОРИЛГАНДА ИШ ҲАҚИ САҚЛАНМАЙДИМИ?

САВОЛ.
Ассалому-алайкум. Бизни туман ташкилотларимизда айрим ходимлар қўшни Тожикистондаги олий ўқув юртларида ўқишмоқда. Ҳозир шу ходимларимиз қишки сессияда қатнашиш учун Тожикистондаги ўқишга бориб келишмоқчи. Бу ходимларни ўша ўқишга юборилганлиги учун иш ҳақи сақланадими, ёки йўқми? Юқори ташкилотимиздагилар мумкин эмас деяпти.

ЖАВОБ.

Меҳнат кодексининг 256-моддасига асосан, олий ва ўрта махсус ўқув юртларида таълим олаётган ходимларга лаборатория-имтиҳон сессиясида қатнашиш даврида ўртача ойлик иш ҳақи сақланган ҳолда ходимга қўшимча таътиллар берилади.

Бу қуйидаги тартиб бўйича амалга оширилади:
1. Биринчи ва иккинчи курсда таълимнинг кечки шаклида олий ўқув юртларида таълим олаётганларга ҳар йили камида йигирма календарь кун, ўрта махсус ўқув юртларида таълим олаётганларга ҳар йили камида ўн календарь кун, олий ва ўрта махсус ўқув юртларида сиртдан таълим олаётганларга эса, ҳар йили камида ўттиз календарь кун;

2. Учинчи ва ундан кейинги курсда таълимнинг кечки шаклида олий ўқув юртларида таълим олаётганларга ҳар йили камида ўттиз календарь кун, ўрта махсус ўқув юртларида таълим олаётганларга ҳар йили камида йигирма календарь кун, олий ва ўрта махсус ўқув юртларида сиртдан таълим олаётганларга эса, ҳар йили камида қирқ календарь кун;

3. Олий ва ўрта махсус ўқув юртларида битирув имтиҳонларини топшириш даврида камида ўттиз календарь кун; диплом лойиҳасини (ишини) тайёрлаш ва ёқлаш даврида олий ўқув юрти талабаларига тўрт ой, ўрта махсус ўқув юрти талабаларига эса икки ой муддат билан ўртача ойлик иш ҳақи сақланган ҳолда қўшимча таътиллар берилади.

Айрим мутахассислар хориж мамлакатларидаги олий таълим муассасалари (ОТМлар)га юқоридаги қоидалар ва имтиёзлар тегишли эмас, деб ҳисоблайдилар.

Бунда, МКнинг 6-моддасига мувофиқ, “Меҳнат кодекси Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида амал қилади” деган қоидага асосланишади ва шунга кўра 256-модда Ўзбекистон ҳудудидаги ОТМларгагина тегишли деб фикр беришади.

Бу фикрга унчалик ҳам қўшилмаган бўлар эдим.

Бу ерда эътибор бериш керакки, гарчи ходим қўшни давлатдаги ОТМга ўқишга борсада, унинг иш жойи ва иш берувчиси барибир Ўзбекистонда бўлиб қолаверади. Яъни, ходим мисол учун, Тожикистонга бир ойга ўқишга кетса, унинг Ўзбекистондаги меҳнат муносабатлари Тожикистонга батамом “кўчиб” ўтиб кетмайдику.

Бу ҳуддики, ходимнинг чет эл мамлакатларига хизмат сафарига борганида ҳам, бу меҳнат муносабатларига Меҳнат кодекси қўлланилишига ўхшаш бўлган жараёндир.

Шунинг учун ҳам фикримча, биз кўриб чиқаётган вазиятга нисбатан Меҳнат кодексининг 256-моддасини қўллаш тўғри бўлади.

Бу борада, ҳамкасбларимизда бошқа асосли фикрлар бўлса, марҳамат, бемалол менга юборишлари мумкин, қабул қилишга тайёрман. Зеро, ҳар қандай соғлом мунозара фақатгина ижобий самара беради.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-01-30 19:02:37 ТАШКИЛОТДАГИ ИШ ЎРИНЛАРИ ФАҚАТ ШУ ҲУДУД УЧУНМИ?

САВОЛ.
Ассалому алайкум. Янги ДМТТ иш фаолиятини бошламоқда, бўлим бошлиғи ташкилотда бўш ўринларига 100 фоиз ўша худуд ахолиси ишга олиниши керак деб айтмоқда, лекин ташкилотда иш илинжида юрган ободонлаштириш ишларида қатнашган бошқа худуд фуқароларини ишга олиш мумкин эмасми? Шунга қандай қарор ва қонунлар бор. ИЛТИМОС саволимни беэтибор қолдирманг.

ЖАВОБ.

Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 6-моддасига кўра:

Барча фуқаролар меҳнат ҳуқуқларига эга бўлиш ва улардан фойдаланишда тенг имкониятларга эгадир.

Жинси, ёши, ирқи, миллати, тили, ижтимоий келиб чиқиши, мулкий ҳолати ва мансаб мавқеи, динга бўлган муносабати, эътиқоди, жамоат бирлашмаларига мансублиги, шунингдек ходимларнинг ишчанлик қобилиятларига ва улар меҳнатининг натижаларига алоқадор бўлмаган бошқа жиҳатларига қараб меҳнатга оид муносабатлар соҳасида ҳар қандай чеклашларга ёки имтиёзлар белгилашга йўл қўйилмайди ва булар камситиш деб ҳисобланади.

Сиз айтган вазиятда мана шу қоидалар бузилаётган бўлиши мумкин, деган фикрдаман.

Иш берувчи иш сўраб келган фуқарога “сиз қўшни тумандан экансиз, шунинг учун сизни ишга ололмайман, бу ташкилот фақат биззи туманда яшовчилар учун” дейишга ҳаққи йўқ.

Чунки, ишга қабул қилишда фуқароларнинг яшаш жойига қараб ажратиш, ёҳуд бошқа ҳудудда яшаётган ва меҳнат қилиш имконига эга бўлган фуқароларни ишга қабул қилишга йўл қўймаслик – одамларни меҳнати натижаларига алоқадор бўлмаган бошқа жиҳатларига қараб чеклаш ҳисобланади.

Кўриб турибсизки, МКнинг 6-моддага асосан бундай ҳаракатлар қатъиан таъқиқланади.

Бундай ҳаракатлар, иш берувчига нисбатан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 49-моддасига мувофиқ тегишли маъмурий жарима қўлланилишига олиб келади.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-01-30 18:42:39 ХАЛҚ ТАЪЛИМИ ВАЗИРИНИНГ 325-СОНЛИ БУЙРУҒИНИ ТОПСА БЎЛАДИМИ?

МУРОЖААТ.

Халқ таълими вазирининг 2020 йил 25 декабрдаги 325-сонли буйруғи билан “Умумтаълим муассасалари директори лавозимига номзодларни тавсия этиш ва иш берувчининг ташаббусига кўра лавозимдан озод этиш юзасидан халқ депутатлари туман (шаҳар) Кенгашларига таклиф киритиш тартиби тўғрисида”ги Низом амалиётда фойдаланиш учун керак бўлаяпди. Иложи бўлса электрон шаклини ташлаб берсангиз, ёрдам учун олдиндан рахмат!

ЖАВОБ.

Халқ таълими вазирининг 2020 йил 25 декабрдаги 325-сонли буйруғи тақдим этилмоқда.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-01-30 16:49:33 Ўзбекистонда коронавируснинг “британча штамм”и илк бор қайд этилди — ССВ.

Каналга манзил:
@Zafarbek_Solijonov Ochish/sharhlash

2021-01-30 15:27:11 Тарихга назар. Ўзбекистон ССР гимнини эшитганмисиз?

@yuristkadr



Ochish/sharhlash

2021-01-30 15:19:02 СПОРТ ЗАЛ БЎЛМАСА, ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ЎҚИТУВЧИСИ ОЙЛИГИНИ КАМАЙТИРИШ МУМКИНМИ?

САВОЛ.
Мен фаолият олиб бораётган мактабнинг спорт зали мавжуд эмас, шу сабабли менга декабрь, январь, февраль ойларига маошинг камаяди, дейишмоқда. Бу қанчалик тўғри?

ЖАВОБ.

Бу масалага олдинроқ ҳам тўхталган эдик.

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 98-моддаси 1-бандига асосан:

Вазирлар Маҳкамаси самарали иқтисодий, ижтимоий, молиявий, пул-кредит сиёсати юритилиши, фан, маданият, таълим, соғлиқни сақлашни ҳамда иқтисодиётнинг ва ижтимоий соҳанинг бошқа тармоқларини ривожлантириш бўйича дастурлар ишлаб чиқилиши ва амалга оширилиши учун жавобгар бўлади.

Яъни, таълим соҳасининг самарали фаолияти учун ва бундан тушунадиган бўлсак, умумтаълим муассасаларининг самарали ишлаши учун, улардаги моддий техник таъминот учун, шу жумладан спорт заллари учун жавобгар – бу Вазирлар Маҳкамаси ва унинг таркибидаги Халқ таълими вазирлигидир.

Аслида, яхшилаб ўйлаб кўрилса, спорт залининг мавжуд эмаслиги, ремонтдалиги ёки бошқа сабабларга кўра ишламаётганлиги натижасида ўқитувчиларнинг қисман бекор қолишида уларнинг айби йўқ. Аксинча, бу вазиятда истаймизми, истамаймизми, айб иш берувчида бўлиб қолаверади.

Шунга кўра, бу вазиятга ҳам Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 159-моддаси қўлланилиши керак. Яъни, ходимларнинг айбисиз бекор туриб қолган вақти учун уларнинг ўртача иш ҳақи сақланиши шарт.

Бу қоида жисмоний тарбия ўқитувчиларига ҳам тегишли бўлиши керак.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-01-30 13:56:51 ҚАРЗНИ ҚАЙТАРА ОЛМАЯПМАН, ЎРНИМГА ТУРМУШ ЎРТОҒИМ ТЎЛАСА БЎЛАДИМИ?

САВОЛ.
Ассалому-алайкум. Мен ишхонамиздан 50 млн. сўм миқдорида қарз олганман. Бироқ, ҳозирда бу пулни ойма-ой қайтаришга қийналяпман. Бу қарзни турмуш ўртоғимни ҳисобидан ҳар ойда қайтарсам бўладими? Бухгалтеримиз мумкин эмас деяпти, илтимос шу бўйича маслаҳат берворсангиз. Қарзни турмуш ўртоғимни номига расмийлаштирса бўладими?

ЖАВОБ.

Бу жараён қонун билан таъқиқланмаган, аксинча буни амалга ошириш мумкин деб ҳисоблаймиз.

Қаранг, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 323-моддасига асосан:

қарздорнинг ўз қарзини бошқа шахсга ўтказишига фақат кредиторнинг розилиги билан йўл қўйилади.

Шунга кўра, ишхонадан олинган қарз мажбуриятини бошқа шахсга, шу жумладан, сизни ҳолатингизга турмуш ўртоғингизга ўтказиш мумкин. Шу асос билан ҳам ўрнингизга қарзни у киши тўлаши тўғри бўлади.

Фақат бунда кредиторнинг, яъни ўша қарз берган ишхона раҳбариятининг розилиги керак бўлади.

Яна бир норма бор, қаранг, Фуқаролик кодексининг 241-моддасида шундай қоида мавжуд:

агар мажбуриятни қарздорнинг шахсан ўзи ижро этишга мажбурлиги қонун ҳужжатлари, шартнома ёки мажбуриятнинг моҳиятидан англашилмаса, кредитор қарздор учун учинчи шахс томонидан таклиф қилинган ижрони қабул қилиши шарт.

Мазкур қоида талабларига кўра, агар қарз шартномасида қарзни фақат қарздорнинг ўзи қайтариши кераклиги белгилаб қўйилмаган бўлса, қарз берган ташкилот қарздор шахснинг ўрнига бошқа шахс томонидан тўланадиган қарзни қабул қилиши тўғри бўлади.

@yuristkadr Ochish/sharhlash