YURISTKADR

2021-02-17 16:45:37 ДЕКРЕТДАН ҚАЙТСАМ, МЕНИ ИШДАН БЎШАТИБ ЮБОРИШИБДИ.

САВОЛ.
Ассалому алейкум! Мен Давлат санитария эпидемиология назорат марказида шартнома асосида ишлар эдим. Хомиладорлигим сабабли дикиретга чикиб кеттим. 2 йилдан Сунг дикретимни чуздириш максадида борганимда. Кадр булими ДСЭНМ фаолияти туганланганлигини айтиб, сиз ишдан кетгансиз дияпти. Бу тўғрими?

ЖАВОБ.

Нотўғри. Бу борада айрим асосларимизни яна бир бор келтириб ўтаман.

Биринчидан, “СЭС” тизимидаги ходимлар, шу жумладан декретдаги ходимлар ҳам ташкилот тугатилди деб ишдан бўшатиб юборилган. Лекин, Президентнинг ПФ-6035-сонли Фармони 14-банди, ПҚ-4790-сонли Қарори 9-банди, шунингдек, Фуқаролик кодексининг 50 ва 53-моддаларига асосан тизим тугатилмаган, балки қайта ташкил қилинган.

Бу вазиятда МКнинг 98-моддасига асосан ходимлар билан меҳнат муносабатлари янги қайта ташкил қилинган ташкилотда давом этавериши, яъни улар ишлайвериши керак эди.

"СЭС" тизими мисолида ФАҚАТГИНА ШТАТ БИРЛИКЛАРИ ҚИСҚАРГАН ХОДИМЛАРГИНА ИШДАН БЎШАТИЛИШИ ЛОЗИМ ЭДИ.

Иккинчидан, МКнинг 237-моддасига мувофиқ, ҳомиладор аёллар ҳамда 3 ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчи ташаббуси билан бекор қилиш (яъни бўшатиш) мумкин эмас.

БУНДАЙ АЁЛЛАРНИ ХАТТО ШТАТ БИРЛИГИ ҚИСҚАРГАН ДЕБ ҲАМ ИШДАН БЎШАТИБ БЎЛМАЙДИ.

Учинчидан, агар ҳеч нарсадан ҳабарингиз бўлмаган бўлса, демак Сизга иш берувчи ёки унинг вакиллари томонидан ҳеч қандай огоҳлантириш берилмаган. Демак, улар МКнинг 102-моддаси 1-қисмидаги камида 2 ой олдин ходимга ёзма равишда (ходимга имзо чектириб) огоҳлантириш хати беришга оид талабни ҳам бажармаган.

Тўртинчидан, “СЭС” тизимидаги барча ходимлари ташкилот тугатилди деб оммавий равишда ишдан бўшатиб юборилди.

Бу масалада, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 102-моддаси еттинчи қисмига асосан:

иш берувчи ходимларни оммавий равишда ишдан озод этиш эҳтимоли тўғрисида ўз вақтида, лекин камида икки ой олдин тегишли касаба уюшмаси органи ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органига ахборот тақдим этади ва ишдан озод этиш оқибатларини енгиллаштиришга қаратилган маслаҳатли ишларни амалга оширади;

иш берувчи, шунингдек камида икки ой олдин ҳар бир ходимнинг касби, мутахассислиги, малакаси ва меҳнат ҳақи миқдорини кўрсатган ҳолда, бўлажак ишдан озод қилиш тўғрисидаги маълумотларни маҳаллий меҳнат органига ҳам маълум қилиши шарт.

Кузатишларимга кўра айта оламанки, жуда кўп вазиятда “СЭС” тизимида ходимларни оммавий бўшатишда МК 102-моддадаги ана шу қоидалар ҳам қўпол равишда бузилган бўлиб чиқяпти.

Шундай қилиб, Сизнинг вазиятингизда ҳам, ана шу талаблар бажарилмаган деган фикрим бор, демак иш берувчи томонидан ишдан бўшатиш ҳақидаги буйруқ ноқонуний чиққан.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-02-17 16:15:05 ИЧКИ МЕҲНАТ ТАРТИБИ ҚОИДАЛАРИДАН НАМУНА БЕРА ОЛАСИЗМИ?

МУРОЖААТ.
Қурилиш фирмасида ишлатса бўладиган ички меҳнат тартиб қоидаларини тузилиши учун намуна бера оласизми? Илтимос.

Юридик ёрдам.

Кўрган бўлсангиз, бундан олдинги савол-жавобда:

Адлия вазирлиги томонидан 1999 йилнинг 14 июнида 746-сон билан давлат рўйҳатига олинган “Идоравий мансублиги, мулкчилик ва хўжалик юритиш шаклларидан қатъи назар корхона, муассаса, ташкилот ички меҳнат тартибининг намунавий қоидалари” ҳақида тўхталдик.

Айнан мана шу Намунавий қоидаларга мос бўлган Ички меҳнат тартиби қоидалари намунаси тақдим этилмоқда.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-02-17 16:00:33 ЧОРА СИФАТИДА МУКОФОТДАН МАҲРУМ ҚИЛИШ МУМКИНМИ?

САВОЛ.
Бир ходимимиз интизомни бузиб келаётганди. Раҳбар ўринбосари биринчи раҳбарга интизомий жазо кўриш учун билдиришнома киритган вақтда, рахбаримиз чора сифатида ҳаммага бериладиган мукофот пули бу ходимга берилмаслигини айтди. Шу тўғрисида интизомий жазога ўхшаб буйруқ чиқаришимизни талаб қилди, шундай қилсак бўладими?

ЖАВОБ.

Саволга қисқача жавоб берамиз.

Адлия вазирлиги томонидан 1999 йилнинг 14 июнида 746-сон билан “Идоравий мансублиги, мулкчилик ва хўжалик юритиш шаклларидан қатъи назар корхона, муассаса, ташкилот ички меҳнат тартибининг намунавий қоидалари” давлат рўйҳатига олинган.

Ушбу қоидалар, мамлакатимиздаги ҳар бир корхона ва ташкилот учун ўзлариниг ички меҳнат тартиби қоидаларини ишлаб чиқишда мажбурий ҳужжатдир ва ундаги ҳар бир банд ҳамда талабларга риоя этиш ҳам мажбурий.

Мана шу ҳужжатнинг 3.10-бандида шундай дейилган:

"меҳнат интизомини бузганлик учун ходимларга нисбатан, интизомий жавобгарликдан ташқари, локал ҳужжатлар билан таъсир кўрсатишнинг бошқа чоралари ҳам қўлланиши мумкин (мукофотдан, иш якунлари бўйича йил учун мукофотдан тўлиқ ёки қисман маҳрум қилиш ва ҳ.к.)".

Раҳбарингизни талаби мана шу нормаларга мос келади.

Яъни интизомни бузган ходимга Меҳнат кодексининг 181-моддасида кўрсатилган интизомий жазолардан бирини қўллаш унинг ҳуқуқи бўлганлиги учун, раҳбар интизомий жазо қўлламасдан, унинг ўрнига МУКОФОТДАН МАҲРУМ ҚИЛИШ ЧОРАСИНИ ҚЎЛЛАШИ МУМКИН.

Бунинг учун “Ходимни мукофотдан маҳрум қилиш тўғрисида” деб номланган буйруқ ёки фармойиш чиқарилиши мумкин.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-02-17 12:44:46 Ҳусусийлаштириш билан боғлиқ жараённи тўлақонли ва шаффоф амалга ошириш учун мустаҳкам ҳуқуқий меҳанизм ва коррупциядан ҳоли бўлган муҳит бўлиши керак.

Акс ҳолда, кўзланган мақсадга эришиш имкони йўққа чиқиши мумкин. Биз бир марта бундай жараённи бошдан кечирганмиз. 90-йилларда бутун бошли саноат инфтатузилмаси қўлдан бой берилган, мамлакатдаги саноат коррупция ботқоғи авж олган саноқли давраларнинг қурбони бўлган.

Ҳозир биз ана шу доғли тарихимиздан керакли хулоса чиқаришимиз зарур. Блогер дўстларимиз бу борада ҳақли масалаларни кўтармоқда, Баҳодир Ахмедов ҳам қуйидаги фикри билан Давлат активларини бошқариш агентлигини очиқликка чақирмоқда.

https://t.me/bahodirahmedoff/4121

Қани кузатайликчи.

#xususiylashtish_matbuotanjumaniqani

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-02-17 07:36:12 Юристнинг иш режаси

Юридик хизмат соҳасида белгиланган вазифаларнинг ҳаммасига улгуриш учун ишларни албатта, режалаштириб олиш керак.

Шундай шиор бор: ЭНГ СОДДА РЕЖА – ЭНГ ЯХШИ РЕЖАДИР.

Режалаштиришда ортиқча мураккаблик ва баландпарвозлик ярамайди, чунки мураккаблик доимо иш сифатига салбий таъсир кўрсатади, бажариш мураккаб бўлган вазифалар корхонадаги мавжуд ижро интизомининг бузилишига сабаб бўлади.

Баландпарвозлик, яъни режага юқори даражадаги, бироқ имконсиз бўлган тадбирларни киритиш ҳам яхшиликка олиб келмаслиги мумкин: ушбу режалар амалга ошмаганда, атрофдагиларда юристга нисбатан ишончсизлик юзага келади.

Ўзи аслида ишдаги муваффақиятни белгиловчи энг керакли қадам бу – мақсадга режага асосан, босқичма-босқич, яхши тайёргарлик билан эришишдир.

Шунинг учун юрист ўз фаолиятида расмий тарзда ҳафталик, ойлик, чораклик ва йиллик даврий босқичларидан келиб чиқиб иш режаларини белгилаб олиши мумкин. Кунлик иш режаларни берилган топшириқлар ва жорий вазифалардан келиб чиқиб, бир тизимга келтириб, тартиб билан бажариш (ўнта масалани бир вақтда эмас, балки кетма-кетликда бажариш, яъни биринчисини пухта бажариб бўлиб, кейин навбатдагисига ўтиш) мақсадга мувофиқ.

Агар юрист чиндан ҳам муваффақият қозонишни истаса, зиммасидаги вазифалардан келиб чиқиб ўз олдига мақсад ва режаларни тўғри қўйиши лозим.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-02-16 06:27:32 Айрим ҳурматсиз судьялар эътиборига!

Афсуски, айрим фуқаролик суди судьялари карантин вақтида меҳнат шартномаси асоссиз равишда бекор қилинган ходимларнинг ишга тиклаш ҳақидаги даъво талабларини даъво муддати ўтган деб, рад қилмоқда.

Тўғри, Меҳнат кодексининг 270-моддасига асосан ишга тиклаш низолари бўйича судга чиқиш муддати меҳнат шартномаси бекор қилинганлиги ҳақидаги буйруқнинг нусхаси берилган кундан бошлаб бир ой, деб белгиланган.

Бироқ, Олий суд Пленумининг 2020 йил 28 апрелдаги “Судлар томонидан Ўзбекистон Республикаси ҳудудида коронавирус инфекцияси (COVID-19) тарқалишининг олдини олишга қаратилган чоралар жорий этилиши муносабати билан қонун ҳужжатларини қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида” 08-сонли Қарори бекорга қабул қилинмади шекилли.

Мазкур Қарорнинг 3-бандига асосан, карантин амал қилиши даврида даъво муддати Фуқаролик кодекси 156-моддаси биринчи қисмининг 1 ва 2-бандларига асосан тўхтатилиши белгиланган.

Бунда агар карантин даъво муддатининг охирги 6 ойида жорий этилган ёки амал қилиши давом этиб турган бўлса, даъво муддатининг ўтиши тўхтатилиши назарда тутилган.

Яъни, ўтган 2020 йилнинг март ойидан карантин жорий этилдими, тамом, бу давр ичида даъво муддатининг ўтиши тўхтаб туриши керак ва даъво ишини кўраётган суд буни албатта эътиборга олиши шарт.

Бунда, дейлик 2020 йилнинг апрель ойида ишдан ноқонуний равишда бўшатилган ходим, ҳозирги – 2021 йилнинг февраль ойида ҳам ишга тиклаш бўйича судга даъво билан чиқа олиши керак. Чунки, карантин даври ҳали ҳам амалда, ахир.

Пленум қарорининг 3-банди давомида “даъво муддатининг тўхтатилишига асос бўлган карантин бекор қилинган кундан бошлаб даъво муддатининг ўтиши давом этади” дейилган.

Карантин даври Ўзбекистон Республикасига коронавируснинг кириб келиши ва тарқалишининг олдини олиш бўйича чора-тадбирлар дастурини тайёрлаш бўйича республика махсус комиссиясининг қарорлари билан белгиланади ва расман бекор қилингунга қадар амал қилади.

Ҳозир, Махсус комиссия томонидан белгиланган карантин чоралари ва карантин даври расман бекор бўлгани йўқ.

Шундай экан, айрим ҳурматсиз судьялар, карантин даврида ноқонуний равишда ишдан бўшатилган ходимларнинг ҳуқуқларини нега яна баттар топтаяпсиз?!

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-02-15 21:55:20 КОРХОНАДА ЎРИНДОШЛИК ИШИ ЧЕКЛАНИШИ МУМКИНМИ?

САВОЛ.
Ассалому-алайкум, Саидали Мухторалиев. Бизни туманлардаги бўлимларимизда жуда кўплаб лавозимларга ярим ставка қилиб, яримига ўриндошлик олиб ташлашган. Жойлардаги раҳбарлар ўзларини манфаатини ўйлаб, битта лавозимга кун давомида тўлиқ ишлаши мумкин бўлган ходимларни фақат ярим ставкага олиб, уларни нонини яримта қилиб, қолганига иш бермайдиган ўриндошларни олмоқда. Шуларни олдини қандай олса бўлади?

ЖАВОБ.

Агар Меҳнат кодексининг 100-моддасига яхшилаб қарасак, ўриндошлик асосида ишлаётган ходимлар билан тузилган меҳнат шартномаси МКнинг 100-моддаси 2 қисми 5-бандига асосан бекор қилиниши мумкинлигини кўрамиз.

Бунда ўриндош ходимлар билан меҳнат шартномасини бекор қилишнинг қуйидаги икки асоси мавжуд:

биринчиси, ўриндошлик асосида ишламайдиган бошқа ходимнинг ишга қабул қилиниши муносабати билан;

иккинчиси, меҳнат шартларига кўра ўриндошлик иши чекланиши муносабати билан.

Демак, иккинчи асосга эътибор берамиз: меҳнат шартларига кўра, корхонада ўриндошлик ишининг чекланиши.

Яъни, агар корхонада ўриндошлик асосида ишлашга нисбатан чеклов қўйилса, ўриндошлар иш берувчининг ташаббуси билан МК 100-моддага асосан ишдан бўшатилиши мумкин бўляпти.

Ҳудди, шундай тартибда, дейлик бир вазирликнинг юқори раҳбарияти, яъни вазир томонидан тизимдаги муайян тармоқлар, ёки алоҳида ташкилотларда ўриндошлик ишига нисбатан чеклов ўрнатилиши –

– ҳамда муҳим лавозимларга фақат асосий бўлиб ишлайдиган ходимларни тайинлаш ҳақидаги талаблар белгиланиши мумкин.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-02-15 20:24:30 ИИВ ТИЗИМИДАГИ ХОДИМНИНГ ҚАЙНОТАСИ СУДЛАНСА, У ИШДАН БЎШАТИЛИШИ КЕРАКМИ?

САВОЛ.
Ассалому алайкум. Менинг турмуш ўртоғим 10 йилдан буён ИИБ профилактика инспектори вазифасида ишлайди. Менинг отам турмуш қуришимиздан аввал автохалокатда вафот этган. Шу автохалокатда 5 киши вафот этган. Отам машина рулида бўлганлиги сабабли ўша пайтда отамни жавобгарликка тортиб ишни ёпишган экан. Бундан биз бехабар бўлганмиз. Шу масалада хозир турмуш ўртоғимни ишдан олишмоқчи экан. Яъни қайнотаси судланган бўлганлиги учун. Бу қанчалик тўғри?

ЖАВОБ.

Бу дискриминациядан бошқа ҳеч нарса эмас ва буни қаттиқ қоралайман.

Биринчидан, Меҳнат кодексининг 78-моддасига асосан хатто шахсларни уларнинг яқин қариндошлари судланганлиги муносабати билан ишга қабул қилмаслик ҳам жиддий қонунбузарлик ҳисобланади.

Иккинчидан, “Ички ишлар органлари тўғрисида”ги Қонунга қарайлик. Мазкур Қонуннинг 26-моддасига асосан, судланганлик масаласида:

содир этган жинояти учун қўлланилган жазо туридан, судланганлик ҳолати тугалланганлигидан ёки олиб ташланганлигидан ва амнистия акти қўлланилганлигидан қатъи назар муқаддам судланган фуқаролар ички ишлар органларига хизматга қабул қилиниши мумкин эмаслиги назарда тутилган.

Яъни, бу Қонунда ҳам қариндоши ёки яқин қариндоши судланса, ёхуд жиноий жавобгарликка тортилса, фуқаронинг ички ишлар органлари тизимида ишлимасин деган қоида ва таъқиқ йўқ.

Учинчидан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 29 ноябрдаги ПҚ-3413-сон қарори билан тасдиқланган «Ички ишлар органларида хизматни ўташ тартиби тўғрисидаги низом»га ҳам аҳамият қаратамиз.

Бу Низомнинг 144-бандида ички ишлар органларида ишлайдиган ходимни хизматдан бўшатилиши мумкин бўлган жами 15 та асослантирилган ҳолатлар келтирилган. Бунда ҳам ходимнинг қариндоши ёки яқин қариндоши жиноий жавобгарликка тортилса ёҳуд судланса, унинг ишдан бўшатилиши кераклиги кўрсатилмаган. Бундай ҳолат белгиланганда ҳам ғирт фаросатсизлик бўлган бўларди.

Шундай экан, айни вазиятда қайнотасининг судланганлиги ёки жиноий жавобгарликка тортилишини сабаб қилиб, турмуш ўртоғингизни ички ишлар органлари тизимидан ишдан бўшатишга уриниш жиддий қонунбузарлик ҳисобланади.

@yuristkadr Ochish/sharhlash

2021-02-15 20:06:25 МК 95-МОДДА ДЕКРЕТДАГИ ХОДИМЛАРГА ҲАМ ҚЎЛЛАНИЛАДИМИ?

САВОЛ.
Ассалом алайкум, Мехнат кодексининг 95-моддаси бола парвариши таътилидаги аёлларга нисбатан қўлланилиши мумкинми?

ЖАВОБ.

Йўқ, бу нотўғри бўлади деб ўйлайман.

Чунки бола парваришлаш таътилида бўлиш, ўз номи билан ходимнинг ишдан озод бўлиб, ўз фарзандини 2 ёшгача ёки 3 ёшгача тўлгунига қадар таътилда бўлишини, яъни ишда бўлмаслигини англатади.

Меҳнат кодексининг 95-моддаси эса:

ишлаб чиқариш зарурияти ёки бекор туриб қолиниши муносабати билан розилигисиз вақтинча бошқа ишга ўтказиш мумкин бўлган ходимларга, яъни амалда ишлаётган (ва бола парваришлаш таътилида бўлмаган ходимларга) тегишли.

@yuristkadr Ochish/sharhlash