2022-01-21 09:21:23
Ихтиёрий мамлакатда содир бўлаётган жараёнлар ҳақида ўйлаш учун энг яхши инструментлардан бири - бу пулни нархи.
Пулни нархи деганда, инфляцияни айириб ташланганидан кейинги, «ҳақиқий» кредит фоиз ставкалари. Масалан, Ўзбекистонда бу йили ўртача кредитни нархи ўтган йилдан кўра икки фоизга ошган. Ваҳоланки, инфляция даражаси, 2021 йил тушган ҳам, яъни инфляцияни ҳисобга олсак, 2021 йилда пулни нархи, 2020 йилдан кўра (3%га) қимматроқ бўлди. Лекин айтиб ўтиш жоизки, Ўзбекистонда банк секторидан ташқарида ҳам «пул бозори» мавжуд. Масалан кўчада қарз олиш фоизлари. Ёки, одамлар бир бирларига техника, автомобиль каби товарларни “насияъга” бериш нархлари. Ёки бизнесга инвестициялардаги кутилмалар, яъни бизнес сармоядорлари кутадиган фойда коэффициенти. Буларни ҳаммаси, банк секторидан қимматроқда баҳолангани учун, банк секторидаги нархни консерватив чегара қилиб олиб, хулоса қилсак бўлади.
Хулоса қуйидагича - пулни нархи қимматлашди. Демак пулга ошган талабни таклиф қоплаб бера олмаяпти. Албатта бу ёмон нарса. Пул қимматлиги ривожланиш ва тараққиёт учун жуда муҳим, пул қанчалик қиммат бўлса, шунчалик ҳамма бошқа нарса қиммат бўлади ва тадбиркорлик нархини қимматлаштиради. Пулни нархига кўп нарса таъсир қилади, лекин асосий нарса —
мамлакатдаги бизнес юритиш рисклари. Қанчалик риск кўп бўлса, шунчалик пул қиммат.
Хўп, мамлакатдаги рискларга нима таъсир қилади?
Жавоб оддий ва эски — ҳуқуқий муҳит. Ислоҳотлар самарадорлиги, ёки хоҳласангиз, мамлакат тараққиёти учун асосий ўлчов ва ислоҳотлар сифати учун энг муҳим КПИ бу рисклар ва пулни нархи. Ҳуқуқий муҳит ва ўйин қоидаларини ислоҳот қилишимиз, пулни нархи тушишига шу билан бирга тадбиркорлик жозибаси ошиши ва инсонларни даромадлари ошишига олиб келади.
12.7K views06:21