Lingvist Iroda Azimova

2023-03-24 16:59:16 Ochish/sharhlash

2023-03-22 18:11:25 Assalomu alaykum va rohmatullohi va barokatuh. Hurmatli o‘quvchilarim, muborak Ramazon oyining kirib kelishi bilan barchangizni tabriklayman! Shu muqaddas oy davomida har biringizga Alloh O‘ziga yanada yaqinlashishni nasib qilsin!

@psixolingvist Ochish/sharhlash

2023-03-19 18:52:58 Olimlar kelajak insonlaridir, ular ertangi kun, yil va asr bilan yashaydi. Shuning uchun ular bizlarga noqulay, anomal va ziddiyatli koʻrinadi. Bu intellektual qatlam dushman degani emas. Parodaksal ravishda, kelajakdan qoʻrqadigan jamiyat uchun oʻz olimlari tarixga aylanmaguncha dushman sifatida qaraladi. Ular kelajakni eslatadigan har qanday narsadan qoʻrqadi. Tarix ular uchun eng tinchlantiriuvchi voqelik, chunki u yerda hamma narsani oʻzgartirish mumkin, tarixiy insonlarning nomidan "gapirish" mumkin.

Hamid Sodiq

@Hamid_Sodiq Ochish/sharhlash

2023-03-17 21:15:29 https://telegra.ph/Horizh-taassurotlar-va-hulosalar-03-17

Bu post bundan 12 yil avval yozilgan va Facebookda shu kuni e'lon qilgan ekanman. Kun xotiralarida eslatdi. Bugun talabalardan shu haqida savol bo'lgan edi. Ma'lumot sifatida shu yerda ham e'lon qilishga qaror qildim.

@psixolingvist Ochish/sharhlash

2023-03-16 09:27:47 O‘rtoqlar, mabodo mendan ham kimgadir shunaqa xabar borgan bo‘lsa, ochmanglar.
Man e'tiborsizlik qilib, virusligini sezmabman. Ochish/sharhlash

2023-03-14 08:13:52 Bu postni Artur Konan Doylning "Sherlok Xolmsning qaytishi" asaridagi
"Uch talaba" hikoyasini o‘qiganimda yozgan edim.

Qoyil qoldim! Ko'chirmakashlikni oriyat deb bilgan JAMIYATga!
O'qituvchi imtihon topshirig'i matnini oldindan kimdir ko'chirib olishga uringanini bilib qolib, bu voqeaning oshkor bo'lishi universitet obro'siga putur yetkazadi deb politsiyaga murojaat qilmay, detektivga aytadi.

Jinoyatga guvoh bo'lgan xizmatkor xato qilgan talabaga nasihat qiladi (hatto oliy ma'lumoti bo'lmagan xizmatkor ham talabaning pulga muhtojligini bilsa ham uni oqlamaydi va bu ishning to'g'ri emasligini tushuntiradi).

Xato qilgan talaba o'z aybiga iqror bo'lib, hali qilgan ishi oshkor bo'lmasidan oldin tavba qilib, oriyat kuchliligidan o'qishni tashlab, harbiy xizmatga ketadi.

Voqea doktor Vatson tilidan hikoya qilinar ekan, bu voqeaning asli qaysi universitetda bo'lganiga ishora qilishi mumkin bo'lgan tafsilotlar tushirib qoldiriladi, deb aytiladi. Yana ming marta QOYIL! Ko'chirishni shu darajada uyat narsa deb hisoblash... Angliya bejiz eng rivojlangan davlatlardan biri emas, deb o'yladim. Ko'chirmaslik bu halollik degani!

@psixolingvist Ochish/sharhlash

2023-03-11 03:57:11 OTMga ishga qaytganimga bir oy bo‘ldi. Hozir dars o‘tayotgan guruhlarimning ichida bir guruh bor. Uchinchimi darsimda sezdimki, negadir shu guruhdagi darsim nisbatan oson, yengil va zavqli o‘tadi. "Auramiz mos keladi, shekilli" deb o‘yladim.

"Aura" o‘ta mavhum tushuncha, eplab tushuntirolmagan narsalarimizga ishlatsak kerak o‘zi. Shuning uchun bu javobdan miyam qoniqmay tabiiy ravishda javob qidirishda davom etgan.
Oxirgi darsda qoniqarli javob topganday bo‘ldim: u guruh bilan fikrlash tezligimiz mos tushar ekan, ya'ni aytgan gaplarimga tez reaksiya bildirishadi. Bu menga o‘zimning tabiiy tezligimda faol bo‘lish imkonini bergani uchun ham dars boshqalariga nisbatan osonroq va yengilroq kechadi.

Nima demoqchiman: biz o‘zimizning xayolparastligimiz bilan moddiy, biologik jarayonlarni mensimay, ularga aqlimiz yetmaydigan "samoviy" izohlar topishga urinamiz.
Bu bizni haqiqatdan to‘sadi va uzoqlashtiradi. Aslida ilm bilan juda ko‘p narsani tushunish mumkin.

@psixolingvist Ochish/sharhlash

2023-03-04 18:04:51 ​​Katta oʻgʻlimning “Aqlvoy”ni ham ruschada koʻrish odati bor ekan. 

YouTubeʼda faqat ruscha kontent boʻlgani uchun indamasdim. Lekin oʻzbekchasi boʻla turib, ruscha koʻrgani jahlimni chiqardi. Biroz koyidim. “Ruschasi tushunarliroq-da” deb xafa boʻldi. Hayron boʻldim, sababi oʻgʻlim oʻzbek maktabiga boradi, bogʻchada 2 yilga yaqin rus guruhda oʻqiganini aytmasa, doim oʻzbek tilida muloqot qilib kelgan. Menimcha, ruschani asosan YouTubeʼda oʻrganib olgan...
Xullas, shu voqeadan keyin “Aqlvoy”ni baʼzan birgalashib koʻraman, “muayyan”, “dilozor”, “tuhfa” kabi soʻzlar chiqqanda bu nima degani deb soʻrayman. Oʻgʻlim boʻlsa, yelka qisadi. Angladimki, muammo oʻzbek tilida emas, balki tarjimonlarda. Odatda multfilmlar tarjimasi juda ham badiiy, jimjimador uslubda qilinar ekan. Jonli muloqot tilidan ancha uzoq, murakkab soʻzlar koʻp, jumlalar esa gʻaliz. Jajji qahramonlarning nutqini tinglab sizning ham ensangiz qotadi...
Bu gaplar bilan “Aqlvoy” ijodkorlarini ranjitishini sira istamayman. Aslida kanal bolalarni YouTubeʼdan oʻzbek tilidagi dasturlarga qaytara oldi. Rang-barang, qiziqarli, intellektual multfilmlar bolalarimizga juda manzur boʻlyapti. Biroq, tarjima masalasiga yanada jiddiyroq qarashsa yaxshi boʻlar edi. 

Siz "muayyan" so‘zi nimani anglatishini bilasizmi? Ochish/sharhlash

2023-02-27 15:16:59 Oxirgi ilmiy seminar yig‘ilishida ustozlarimiz Polivanovning "o‘zbek tilida 6ta unli tovush bor" degan gipotezasi xato bo‘lgani va, afsuski, shu xato gipotezaga ergashilgani haqida eslab o‘tishdi.
Bu menga boshqa narsani eslatdi: 2007- yilda rus psixolingvisti Valeriy Belyanin Toshkentga kelganda uchrashgan edik. Bu olimni avvalroq ilmiy ishlari orqali tanigandim, keyin elektron manzilini topib, xat yozganman. Menga nomzodlik ishimda ko‘p qimmatlli maslahatlarini bergan edi. Yuzma yuz uchrashganimizda ismimni aytarkanman, "не Iro‘da, a Iroda" desam, hayron qarab turib, "а в чем разница?" (farqi nima?) degan edi.
Psixolingvistikada inson miyasi o‘z ona tilidagi tovushlarga ixtisoslashgan bo‘lishi aytiladi. Go‘dak tug‘ilganidan to 8 oylikkacha hamma nutq tovushlariga nisbatan miyasi reaksiya bildiradi. 8 oylikdan keyin u faqat o‘z ona tilida uchraydigan tovushlargagina e'tibor qiladigan bo‘ladi. Bir qarashda bunga ishonish qiyin, biroq bu ilmiy fakt. Avvalroq McGurk effekti haqida yozgandim.
Demak, Polivanov o‘zbek tilida unlilarni 6ta deb ajratgan ekan, ular rostdan 6 tasini qabul qila olgan bo‘lsa kerak, boshqa nozik farqlarni ona tili o‘zbek bo‘lmagan odam sifatida miyasi qabul qilmagan bo‘lsa kerak, deb o‘yladim.

P. S. Kanalda e'lon qilingan har bir matn mualliflik huquqi bilan himoyalangan. Undan foydalanganda muallif ko‘rsatilishi shart.

@psixolingvist Ochish/sharhlash

2023-02-22 21:19:28 Ertalab "Subyektiv" ijodkorlari instagram hikoyasida savol berishdi: nega rasmga tushiladi, chiqilmaydi?
Ya'ni shu jarayonga nisbatan nega aynan "tushmoq" fe'li ishlatiladi.
Demak, tahlil qilishga urinib ko‘ramiz. Bu mening tilshunos sifatidagi gipotezam: rasmlar dastlab va yaqin-yaqingacha qog‘ozda bo‘lgan.
Qog‘oz bilan bog‘liq harakat fotografiya paydo bo‘lgunicha yozish edi. "O‘z fikrlarini/hissiyotlarini qog‘ozga tushirdi" degan ifoda bor tilimizda.
Demak, chiqmoq emas, tushmoq so‘zining avval boshida yozish harakatiga nisbatan qo‘llanishi bu qog‘ozning pastda turgani, siyohning qog‘ozga, ya'ni pastga tushishi bilan bog‘liq bo‘lgan. Shu bilan tushmoq/tushirmoq fe'lida ifodalash, aks ettirish ko‘chma ma'nolari shakllangan.
Shu sabab rasmga tushiladi, chiqilmaydi.

@psixolingvist Ochish/sharhlash