2022-10-09 09:52:01
Қадимшунослар Чустда қазишма ишларини олиб боришмоқдаЧуст Фарғона водийсининг шимолий қисмида, тоғ этагидаги текисликда, Ғовасой ва Чустсой соҳилида, Наманган шаҳридан 36 км ғарбда, Чуст темирйўл станциясидан 13 км шимолда, денгиз сатҳидан 1000–1200 метр баландликда жойлашган қадимий шаҳарлардан бири бўлиб, унинг шимолий қисмидаги Бибиона (Бувонамозор) манзилгоҳи ҳудудидан Чуст маданиятига оид материаллар топилган.
Чуст шаҳрининг ёши тўғрисида бир қанча тахминлар мавжуд. Масалан, Бибиона манзилгоҳида 1953, 1957, 1959, 1961 йилларда олиб борилган археологик қазилма ишлари натижасида бу ердаги маданият сўнгги бронза ва илк темир даврига мансублиги маълум бўлди.
Ўрта асрларда шаҳар ҳарбий қалъа сифатида ривожланган ва Бобурнинг отаси Умаршайх Мирзо 1480 йилда Чустни ўз қароргоҳига айлантирган.
XVI аср бошларида Чуст бир нечта қўрғондан иборат бўлиб, улар умумий девор билан ўралган. 1882 йилда қалъа деворлари бузиб ташланган. Шаҳар кенгайиб, 1886 йилдан Чуст уезди маркази вазифасини бажарган.
- Чуст маданияти ёдгорликларини қазиш жараёнида уларнинг қуйи қатламидан доира шаклида қурилган кўплаб ўралар топилган. Масалан, Чуст маконида 60 дан ортиқ, Чимбой маконида эса 16 та ана шундай ўралар очилган. Мазкур ўраларнинг қандай мақсадда қурилганлиги тўғрисида турли хил фикрлар мавжуд. Бир гуруҳ олимлар уларни кулба деб талқин этса, бошқа бир гуруҳ олимлар эса Фарғона водийсида яқин кунларгача анъана бўлиб келган ғалла омбори ёки ғалла ўралари, деб биладилар. Ушбу хулосалар ҳақиқатга бир оз яқиндир, чунки уларнинг майдони яшаш жойи, яъни кулбалар учун ноқулай эди.
Чуст маданиятига доир ёдгорликларнинг қуйи қатламида гувала ёки хом ғиштдан қурилган кулбалар учрамайди. Ғиштдан қурилган уйлар – хонадонлар қолдиқлари Чуст маданияти тарихининг иккинчи босқичида пайдо бўлган. Дастлаб қадимги Фарғона деҳқонлари ярим ертўла ва чайлаларда истиқомат қилганлар. Бу эса уларнинг насл-насаби ва келиб чиқиши жиҳатидан қадимги чорвадор қабилалардан ажралиб чиққанликларидан гувоҳлик беради, - дейди Миллий археология Институти катта илмий ходими, қадимшунос Сергей Баратов.
Чуст маданиятининг кашф этилганига 50 йилдан ортиқ вақт ўтишига қарамай, ҳали ҳам ушбу маданият аҳолисига тегишли махсус қабристонлар очилмаган.
- Олиб борилган археологик тадқиқотлар натижасида шуни кўрсатмоқдаки, мазкур археологик тадқиқотлар натижасида “Бибиона” ёдгорлигининг маданий қатламлари ва қўлга киритилган моддий ашёларни илмий жиҳатдан таҳлил қилиш жараёнида даврлаштириш масаласи қайтадан комплекс ўрганишни тақозо этмоқда.
Ўрганилган қазув объектини келгусида янада кенгайтириш ва шу аснода “Очиқ осмон остидаги музей” ташкил этиш зарурати бор, - дейди Ахсикент маданий мерос ёдгорлигини сақлаш ва тадқиқ қилиш дирекцияси илмий ходими, қадимшунос Шукрулло Насриддинов.
Ёдгорликда палеозоологик ва палеоботаник тадқиқотларни замонавий услублар орқали олиб бориш лозим. Чунки, олиб борилган тадқиқотлар натижасида маданий қатламлардан кўплаб ҳайвон суяклари ва ўсимлик қолдиқлари топилмоқда.
Ёдгорликда замонавий технологиялар асосида тадқиқот ишларини давом эттириш, яъни Ўзбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлигининг “Юқори технологиялар лабораторияси” асосида ёдгорликни сканер қилиш (фото магнитли сканер), планиографик ва стратиграфик қазишма ишларини олиб бориш керак
“Бибиона” археологик ёдгорлигини муҳофаза чегарасини аниқлаштириш ва объектни турли ташқи таъсирлардан ҳимоя қилиш режасини ишлаб чиқиш ҳам куннинг долзарб масаласидир.
Медиа Департамент
1.5K views06:52
N
