Асанов формати

2022-09-01 20:52:25 Кўплар линкни босиб, ўқиб кўрмайди, шунга Туркистон миллий маршининг матнини шу ерга ташлаб қўяман. Ўқиб кўринг, ўзгача руҳияти бор, зарбдор эшитилади, ҳатто куйини тасаввур қиласиз. Чинакам мадҳия, ҳатто бугун ҳам миллий рамз сифатида фойдаланса бўлади. Совет давридан қолган рамзлардан анча жонли, руҳиятли.

Озод турк байрами

Кўз очинг, боқинг ҳар ён!
Қардошлар, қандай замон!
Шодликка тўлди жаҳон!
Фидо бу кунларга жон!

Нақорат:

Туркистонлик — шонимиз, Туронлик — унвонимиз,
Ватан — бизнинг жонимиз, фидо ўлсун қонимиз!

Бизлар темир жонлимиз!
Шавкатлимиз, шонлимиз!
Номусли, виждонлимиз!
Қайнаган турк қонлимиз!

Нақорат:

Туркистонлик — шонимиз, Туронлик — унвонимиз,
Ватан — бизнинг жонимиз, фидо ўлсун қонимиз!

Бўлди кенглик, зўрлик йўқ,
Берилди бизга ҳуқуқ!
Тараққийга йўл очуқ!
Жаҳолатга йўл ёпуқ!

Нақорат:

Туркистонлик — шонимиз, Туронлик — унвонимиз,
Ватан — бизнинг жонимиз, фидо ўлсун қонимиз!

Мухторият олинди,
Ишлар йўлга солинди,
Миллий маршлар чолинди,
Душман ўртансун энди!

Нақорат:

Туркистонлик — шонимиз, Туронлик — унвонимиз,
Ватан — бизнинг жонимиз, фидо ўлсун қонимиз!

Шодлик, хурсандлик чоғлар,
Кетсун юракдан доғлар,
Ватан боғиндан зоғлар!
Селкулласун байроғлар!

Нақорат:

Туркистонлик — шонимиз, Туронлик — унвонимиз,
Ватан — бизнинг жонимиз, фидо ўлсун қонимиз!

Ҳуррият — байроғимиз,
Адолат — ўртоғимиз,
Хурсанд бўлган чоғимиз
Мевалансун боғимиз!

Нақорат:

Туркистонлик — шонимиз, Туронлик — унвонимиз,
Ватан — бизнинг жонимиз, фидо ўлсун қонимиз!

Турк бешиги — Туркистон!
Ери олтун, тоғлари кон!
Болаларинг қаҳрамон!
Ватан учун берур жон!

Нақорат:

Туркистонлик — шонимиз, Туронлик — унвонимиз,
Ватан — бизнинг жонимиз, фидо ўлсун қонимиз!

@AsanovEldar Ochish/sharhlash

2022-09-01 16:08:26 Янглиш ахборот айланяпти, дўстлар. Чўлпоннинг "Гўзал Туркистон" шеъри - Туркистон миллий марши эмас. У кечаги байрамда қўйилгани яхши бўлди албатта, аммо Туркистон миллий марши бошқа. "Гўзал Туркистон", адашмасам, яқин йилларда куйга солинди.

Туркистон маршининг шеърини Чўлпон Туркистон мухторияти тузилгани муносабати билан ёзган. Мазмунидан ҳам бу билинади - қувонч, келажакка ишонч руҳи уфуриб турибди, қолаверса, вазни ҳам мадҳияга мосроқ. Шеърнинг оти - "Озод турк байрами".

Шеър миллий марш ўлароқ қабул қилинган, лекин унга куй басталашга улгуришмаган - мухторият йўқ қилинган. Шеър тақиқланган, аммо бир муддат халқ ҳофизлари томонидан куйланган, қолаверса, мухторият ҳукумати тарқатган варақаларда бизгача сақланиб қолган. 1980-йилларда шу варақалар асосида шеър чоп этилган.

Туркистон марши матни ва тарихи ҳақида батафсилроқ бу ерда ўқинг.

@AsanovEldar Ochish/sharhlash

2022-08-31 19:18:17 Охирги пайтларда урбанистика, барқарор шаҳар, экология, меъморчилик мавзуларига кўп урғу бераётганимга эътибор қаратгандирсизлар. Бу қизиқиш блог даражасида қолиб кетмаяпти – ўқиб ўрганяпман, қолаверса, жамоамиз билан шу мавзуда сифатли контент яратяпмиз. Шу кунларда чиққанларидан тавсия қиламан.

Нозим Сафари билан суҳбат уюштирдик. Европа шаҳарларида нималар кўрдик? Улардан нима ўрганса бўлади? Тошкентнинг қандай муаммолари бор?

Каттакон, батафсил таҳлилий мақола тайёрладик. Тошкентдаги яшил ҳудудлар тақдири қандай кечади?

@AsanovEldar Ochish/sharhlash

2022-08-29 12:32:42 Охирги кунларда ижтимоий тармоқларда бўлаётган жанжаллар қандай қилиб яна жадид-қадим можаросига айланиб кетганини, тўғриси, тушуна олмай қолдим.

Маиший жиноят муҳокамаси асносида қотилликни оқловчиларнинг овози баландроқ жаранглай бошлади. Аслида виктимблейминг – "ҳа ўзи ҳам айбсиз эмас экан-ку", "бесабаб урмагандир/ўлдирмагандир" деган кайфият (айниқса аёлларга қарши зўравонлик кейсларида) ўзбек жамиятида жуда кенг тарқалган ва одатий ҳолатдир. Аммо кимдир бунда интернетда жуда фаол бўлган диндор қатлам олиб бораётган фаолиятнинг оқибатини кўрди, улар ўзини оқлай бошлади, натижада масала яна диний ва дунёвий қарашлар тўқнашуви бошланиб кетди.

Диний фаоллар томонидан қотилликка қарши кескин реакция бўлмагани, алланечук иккиланиш сезилгани балки бундай айбловга сабаб бўлгандир. Аммо мен бу қатламни сабабчи, айбдор эмас, мана шу жамиятда шаклланиб қолган ҳолатнинг маҳсули деган бўлардим.

Ўзбек жамияти – патриархал жамият. Аёллар сўзсиз итоат этиши, имкон борича уйда ўтириши, ўқимаслиги, ишламаслиги маъқул кўрилади, баъзида аёлга қўл кўтариш нормал саналади, стандарт фикрдаги ўзбек йигити, динга берилган бўлсин, берилмаган бўлсин, шундай оила қуришни хоҳлайди. Қотилликни оқлаганлар орасида фақат диндорлар эмас, анъаначилар ҳам кўп эди. Кенг оммадан ташқари, жуда кўп зиёлилар ҳам юқоридаги стереотиплардан ташқарига чиқиб кета олмайди. Шунга муаммога кенгроқ қараб, сабабни жамиятда ўрнашиб қолган қадриятлар, стереотиплар, аёлларга бўлган муносабатдан қидириш керак деб ўйлайман.

Қолаверса, диний қатлам – жуда аморф тушунча, ҳамма ҳар хил тушунади, ҳар хил маънода ишлатади. Кимдир Ўзбекистон аҳолисининг 90 фоизини шу қатламга киритса, кимдир амал қилувчиларни, яна кимдир тор доирадаги фаолларни тушунади. Мана шу ҳар хил тушуниладиган қатлам ичида ҳам ҳар хил одам бор – қотилликни олқишлайдиган, аёлга чўридай қарайдигандан тортиб аёл кишини бошига кўтаришни, ҳар куни гул совға қилишни ўргатадиганларгача.

Менимча, айни пайтда муаммонинг ечимини жамиятнинг савиясини оширишдан, таълим тизимини яхшилашдан, илғор ғояларни олиб киришдан қидириш керак.

- ижтимоий миқёсда – метамодерн дунёқарашининг тамал тоши бўлмиш зўравонликни ҳар қандай шаклда қабул қилмаслик принципини кенг ёйиш, токи зўравонлик культи йўқ бўлсин, бировга қўл кўтариш, буни оқлаш, виктимблейминг шармандали ҳолатга айлансин, "ўзида ҳам айб бор", "фоҳиша эди-ку, баттар бўлсин", деган оқловлар ўтмай қолсин;

- сиёсий миқёсда – Вебер таълимотининг тамал тоши бўлмиш зўравонликка давлат монополиясини ўрнатиш, токи қонунлар қатъий ишласин, жазони берсин, бошқалар ўзича жазо беришга ҳаракат қилмасин, бунга имкон топа олмасин.

Ишончим комил, юқоридаги принциплар қатъий ишласа, диндор ҳам, дунёвий ҳам қарши бўлмайди ва ўзи учун манфаат топади, жамият эса бир поғона ўсади.

@AsanovEldar Ochish/sharhlash

2022-08-28 18:39:57 ​Мен кеча айтган ижтимоий муҳокама ўз натижасини бермоқда, дўстлар. Мана либераллар клерикалларни китоб ўқишга мажбур қилмоқда! Мубашшир Аҳмад атеистларни "тушуниш", уларга қарши "илмий курашиш" учун христиан фундаменталистларнинг китобларига мурожаат эта бошлади. Иккита момент бор:

- китоб муаллифи – 70-йиллар охирида атеизмдан христианликка ўтган психолог, шундан сўнг ёзган китоблари илм-фан аҳли томонидан тан олинмаган ва кескин танқид қилинган. Домланинг қўлига тушиб қолган китоб ҳам ғайриилмий сафсатадан иборат, буни тақризлардан ҳам билса бўлади. Айтмоқчиманки, унинг аргументлари атеистларга қарши "илмий" курашиш имконини бермайди, демагогияни кўпайтиради холос (ўзи "илмий кураш" нима дегани? Нега курашмай, тинч қўя олмайди булар ўзларига ўхшамаганларни? Жавоб олишганидан сўнг тағин "исломофоблар" деб хафа бўлиб юришади);

- домлага қарашли Azon.uz сайти атеистларга қарши курашни икки-уч йил олдин бошлаб юборган (бу "ким бошлади, ўзи ким кимга ҳужум қиляпти?" деган саволга жавоб): мана бунақа нафратга тўла алоҳида мақолалардан ташқари (1, 2), 25 бобдан иборат "Боши берк кўчадаги деизм ва атеизм" номли улкан матн чоп этилган (боши, охири). Афтидан, домла ўз сайтини ўқиб бормайди, нималар чиқаётганидан бехабар, акс ҳолда атеистларни яхшироқ биларди ва "нега улар менга ҳужум қиляпти?" деб хафа бўлмасди (спойлер: ўзи биринчи тош отгани/анчадан буён отиб юргани учун).

Майли, нима бўлганда ҳам, китоб ўқиш фойдали. Ҳеч бўлмаса шулардан фойдаланиб туришсин. Илғорроқ ўқувчиларимга эса айнан ислом оламидаги атеизмни яхшироқ тушунишга ёрдам берадиган бошқа бир китобни тавсия қиламан.

Ali A. Rizvi. The Atheist Muslim: A Journey from Religion to Reason

@AsanovEldar Ochish/sharhlash

2022-08-27 19:40:19 Туркология янгиликлари.

Мўғулистондан Билга хоқон ва Култегиннинг отаси, Иккинчи Шарқий Турк хоқонлиги асосчиси Элтариш хоқонга оид битик топилгани айтилмоқда. У 682-693 йилларда ҳукмронлик қилганини инобатга олсак, бу энг эски Ўрхун битикларидан биридир.

Элтариш хоқон хоқонликни тиклаган, аниқроғи, Иккинчи хоқонликка асос солган шахс ҳисобланади. Унинг Хитойдан мустақил бўлиш йўлидаги кураши вазири Тўнюқуқ битиктошида батафсил тасвирланган.

Айтишларича, битикда Тангри, турк, қутлуғ, туман сўзлари ўқилибди. Ёзув тўлиқ чоп этилишини кутиб қоламиз. Шунда бирор хулоса берса бўлади.

@AsanovEldar Ochish/sharhlash

2022-08-27 18:14:00 Социолог, олима аёл Дилсора Фозилова ёзмоқда: "Платформани билимсиз, фикрсиз муллаларга бериб қуйдингиз. Аёлга босим кучайиб кетди. Уни кийимидан тортиб, қиладиган ҳар бир ҳаракати кеча-кундуз муллаларнинг таҳлилида бўлди. Улар оғиз кўпиртириб тасвирлаётган… Ochish/sharhlash

2022-08-27 12:12:47 Социолог, олима аёл Дилсора Фозилова ёзмоқда:

"Платформани билимсиз, фикрсиз муллаларга бериб қуйдингиз. Аёлга босим кучайиб кетди. Уни кийимидан тортиб, қиладиган ҳар бир ҳаракати кеча-кундуз муллаларнинг таҳлилида бўлди. Улар оғиз кўпиртириб тасвирлаётган жаннати аёл бўлиш имконсиз бўлиб қолди жамиятда. Чунки шундоқ ҳам борини бериб яшаётган эди Ўзбек аёли.

Очиқдан-очиқ эрни қиролга, хотинни чўрига тенг дедилар. Аёлни уриб, жисмонан азоб бериш жоиз дедилар. Аёлларнинг энг зўри умуман гапирмайдигани дедилар. Аёлнинг эри урган жойи дўззахда куймайди дедилар. Сиз индамадингиз! Энди бу муллалар аёлга қуйган стандартларга тушолмай битта-битта бўғизланаяпти улар. Яна айб ўзларида уларни, чунки муллалар айтган аёл бўла олмаяптилар. Қонунлар эса аёллар учун ишламайди, чунки қонунчилар ҳам муллалардан сабоқ олдилар. Чунки эркаклар қонунларни айланиб ўтадилар аёллар эса ўтолмайдилар.

Сиз давлат тепасида турган раҳбар жаноблар, хатоларингизни кўраяпсизми? Олдин чаласавод муллаларингизни йиғиштиринг. Кейин зўравонларингизга қарши кучли қонунлар ва уларнинг ижросини мустаҳкамланг. Аёл ҳам инсон! У бирор томонлама бирортангиздан кам эмас!" - дейди Дилсора Фозилова.

Шу ерига қўшимча қилсам. Аёлларга урадиган эркаклар ёқмайди. Ёққанда "аёлларга урадиган эркаклар ёқади" деб жар солган Аброр Мухтор Алийнинг хотинини югуриб келиб калла қўйиши, тишлаши ҳақидаги аудио запислар тарқаб, қайнонаси билан урушиб, бутун дунёга шарманда бўлмасди. Бу Аброрнинг тўлиқ мағлубияти эди. Энди уни унутинглар

@Zafarbek_Solijonov Ochish/sharhlash

2022-08-27 07:31:36 Хотинини уриб ўлдириб қўйган эркак ва унинг бу "қаҳрамонлиг"ини олқишлаган ижтимоий тармоқ фаолларини кузатиб, бир мулоҳаза келиб қолди.

Ўзбек жамиятида, айниқса ёшлар орасида зўравонлик ва куч ишлатиш культи кучайиб бормоқда (олдин кучсизмиди? Буни билмадим). MMA каби спорт турларига қизиқиш ошиши бежиз эмас, бу ҳам зўравонлик культи шаклланаётганидан далолат.

Зиёлиларнинг ҳам дийдаси қаттиқлашиб бораётганига гувоҳ бўлмоқдамиз. Ўлим жазосини қайтариш талаблари кўп янграмоқда.

Зўравонлик культи ҳукм сурадиган жамиятларнинг биринчи қурбони одатда аёллар бўлади: ҳуқуқлари топталади, уларга нисбатан куч ишлатилади, айб аёлларнинг "бузилиб" кетишидан қидирилади. Бунга реакция ўлароқ феминистик ҳаракат шаклланади.

Ўзбек жамиятида ҳозирча жараён бошланғичида турибди: аёлларга қарши куч ишлатилиши, уларнинг ҳуқуқлари бузилиши энди-энди оммавий майдонга чиқмоқда, муҳокамага сабаб бўлмоқда. Муҳокамаларда ҳозирча анъанавий қараш устуворлик қилмоқда: ҳатто ўзини зиёли ҳисоблаган одамлар ҳам бемалол "хиёнат қилган бўлса, ўлдириб тўғри қипти", "аёлнинг ўзи айбдор" қабилидаги жиноий нуқтаи назарда трансляция қилмоқда, куч ишлатилиши, ўлим фожиа деб қабул қилинмаяпти.

Кейинги босқич одатда кучли феминистик ҳаракатнинг шаклланиши бўлиши керак. Аммо ўзбек жамияти ижтимоий-сиёсий онг ривожи нуқтаи назаридан шу қадар орқадаки, ҳаливери бу босқичга ўтмасак керак. Қолаверса, ўзбек консерватизми ҳали жамиятимизда шаклланиб улгурмаган қараш ва ҳаракатларга қарши кескин негатив кайфият шакллантириб олган: атеизм ҳали ҳаракат ўлароқ шаклланмаган, лекин атеизмга қарши тарғибот айни авжида, феминизм ҳали тузукроқ кучга айланмаган, лекин консерваторларга тегишли ресурсларга тинмай феминизмга нафрат сочилади, либерал давра тўрт-беш одамдан иборат, бироқ либерализмни ёвуз куч деб эълон қилишга улгуришган.

Менимча, ечим омманинг савия ва билимини оширишда, шу жумладан, феминизм, либерализм сингари қарашларни яхшилаб тушунтиришда бўлса керак. Ҳозир ҳатто зиёли, ўқимишли ёшлардан ҳам феминизм ёки либерализм ҳақида, "чириган" Ғарб ёки "ёвуз" пантуркизм ҳақида стереотипларга асосланган хулосаларни эшитиш мумкин: либерализмни фақат ЛГБТ, феминизмни фақат фаҳш, пантуркизмни Туркия гегемонияси деб тушунадиганлар, менимча, кўпчиликни ташкил этади.

Бундай стереотиплар асирига айланган одамлар билан тенгма-тенг баҳс юритиб ҳам бўлмайди, зеро улар мутлақ ҳақиқат деб қабул қилиб олган қарашларини шубҳа остига олишга, танқидий таҳлил қилишга қодир эмас. Аввал одамларни фикрлашга, таҳлилга ўргатиб бориш керак. Хуллас, ечим маърифат бўляпти. Ҳар доимгидай.

@AsanovEldar Ochish/sharhlash

2022-08-27 06:05:00 ​Юқорида тожикларни тилга олдим, шулар ҳақида ҳам икки оғиз айтиб ўтай.

Тожиклар, 2021 йил статистикасига кўра, уйғурлардан бироз камроқ – 58 минг. Улар асосан Жалолободнинг айрим чекка қишлоқларида (масалан, Андаракда), шунингдек, Боткеннинг Қизилқия шаҳрида яшайди. Қизиғи, Бишкекда ҳам тез-тез тожикларни учратиш мумкин: 10 йилча олдин, Тожикистонда Эмомали Раҳмон авторитар ҳокимият ўрнатаётганида кўп халқаро ташкилотлар Душанбедан чиқиб кетиб, Бишкекка ўрнашган эди; ўшанда бу ташкилотларнинг тожикистонлик ходимлари ҳам Қирғизистонга кўчиб ўтган эди.

Лекин Ўшда "тожик" деб аталувчи аҳоли унчалик тожик эмас. Бу ерда Тожик маҳалла деган жой бор, шунингдек, баъзи кўчаларда тожиклар яшашини айтишди. Текширганимда, уларнинг бари помирликлар бўлиб чиқди. Айтишларича, Хоруғдан келадиган камазлар Ўшда тўхтаб ўтган. Вақт ўтиши билан помирликларнинг бир гуруҳи шаҳарда ўрнашиб қолган.

Помирликларнинг қабристони ҳам алоҳида экан. Улар бошқа мазҳабда бўлгани учун шекилли. Ўша қабристонни кўрдим, лекин у анчадан бери ишламас экан. Афтидан, помирликлар ҳам тил, ҳам дин тарафдан ўзбеклашиб кетган.

Хуллас, Ўш бир қарашда биэтник кўрингани билан, у ерда ҳам турфа ўзликка, турли илдизга эга одамлар, гуруҳлар учрайди. Шу билан бирга, минтақанинг бошқа республикаларидаги каби, секинлик билан бу хилма-хиллик торайиб, титул миллатнинг тили, маданияти, қадриятлари устун келмоқда. Илгариги замонда Ўшда ўзбек тилли газеталар, радио, ТВ, мактаблар бўларди; ҳозир ўзбек мактаблари қолмаганини айтишди, кўпчилик болалар рус мактабларида ўқиётган экан. Ўзбек тили фан сифатида ўқитилар экан.

Кўчаларда ҳам ўзбекча ёзувлар учратмадим, бари қирғизча, оз сонда русча учраб туради. Айтишларича, кўча ёзувлари қирғизча бўлиши талаби қўйилган ва бу қатъий текширилар экан. Ўзбеклар бундан норози, қирғизларни миллатчиликда кўп айблашади. Лекин қонунга амал қилиб, ресторанларига, дўконларига қирғизча отлар қўйишади.

@AsanovEldar Ochish/sharhlash