Охирги кунларда ижтимоий тармоқларда бўлаётган жанжаллар қанда | Асанов формати

Охирги кунларда ижтимоий тармоқларда бўлаётган жанжаллар қандай қилиб яна жадид-қадим можаросига айланиб кетганини, тўғриси, тушуна олмай қолдим.

Маиший жиноят муҳокамаси асносида қотилликни оқловчиларнинг овози баландроқ жаранглай бошлади. Аслида виктимблейминг – "ҳа ўзи ҳам айбсиз эмас экан-ку", "бесабаб урмагандир/ўлдирмагандир" деган кайфият (айниқса аёлларга қарши зўравонлик кейсларида) ўзбек жамиятида жуда кенг тарқалган ва одатий ҳолатдир. Аммо кимдир бунда интернетда жуда фаол бўлган диндор қатлам олиб бораётган фаолиятнинг оқибатини кўрди, улар ўзини оқлай бошлади, натижада масала яна диний ва дунёвий қарашлар тўқнашуви бошланиб кетди.

Диний фаоллар томонидан қотилликка қарши кескин реакция бўлмагани, алланечук иккиланиш сезилгани балки бундай айбловга сабаб бўлгандир. Аммо мен бу қатламни сабабчи, айбдор эмас, мана шу жамиятда шаклланиб қолган ҳолатнинг маҳсули деган бўлардим.

Ўзбек жамияти – патриархал жамият. Аёллар сўзсиз итоат этиши, имкон борича уйда ўтириши, ўқимаслиги, ишламаслиги маъқул кўрилади, баъзида аёлга қўл кўтариш нормал саналади, стандарт фикрдаги ўзбек йигити, динга берилган бўлсин, берилмаган бўлсин, шундай оила қуришни хоҳлайди. Қотилликни оқлаганлар орасида фақат диндорлар эмас, анъаначилар ҳам кўп эди. Кенг оммадан ташқари, жуда кўп зиёлилар ҳам юқоридаги стереотиплардан ташқарига чиқиб кета олмайди. Шунга муаммога кенгроқ қараб, сабабни жамиятда ўрнашиб қолган қадриятлар, стереотиплар, аёлларга бўлган муносабатдан қидириш керак деб ўйлайман.

Қолаверса, диний қатлам – жуда аморф тушунча, ҳамма ҳар хил тушунади, ҳар хил маънода ишлатади. Кимдир Ўзбекистон аҳолисининг 90 фоизини шу қатламга киритса, кимдир амал қилувчиларни, яна кимдир тор доирадаги фаолларни тушунади. Мана шу ҳар хил тушуниладиган қатлам ичида ҳам ҳар хил одам бор – қотилликни олқишлайдиган, аёлга чўридай қарайдигандан тортиб аёл кишини бошига кўтаришни, ҳар куни гул совға қилишни ўргатадиганларгача.

Менимча, айни пайтда муаммонинг ечимини жамиятнинг савиясини оширишдан, таълим тизимини яхшилашдан, илғор ғояларни олиб киришдан қидириш керак.

- ижтимоий миқёсда – метамодерн дунёқарашининг тамал тоши бўлмиш зўравонликни ҳар қандай шаклда қабул қилмаслик принципини кенг ёйиш, токи зўравонлик культи йўқ бўлсин, бировга қўл кўтариш, буни оқлаш, виктимблейминг шармандали ҳолатга айлансин, "ўзида ҳам айб бор", "фоҳиша эди-ку, баттар бўлсин", деган оқловлар ўтмай қолсин;

- сиёсий миқёсда – Вебер таълимотининг тамал тоши бўлмиш зўравонликка давлат монополиясини ўрнатиш, токи қонунлар қатъий ишласин, жазони берсин, бошқалар ўзича жазо беришга ҳаракат қилмасин, бунга имкон топа олмасин.

Ишончим комил, юқоридаги принциплар қатъий ишласа, диндор ҳам, дунёвий ҳам қарши бўлмайди ва ўзи учун манфаат топади, жамият эса бир поғона ўсади.

@AsanovEldar