Historicism

2022-10-20 05:52:41 2000-йилларда қозоқ генетик лойиҳаси иш бошланди. Кенг миқёсли генетик тадқиқотлар доирасида кўплаб қозоқларнинг ДНКси текширилиб, ушбу халқнинг генетик тарихи бўйича муҳим кашфиётлар қилинди. Хулосалардан бирига кўра, қозоқларнинг мутлақ кўпчилиги XVI асрда яшаган, бир неча минг кишилик кичик бир гуруҳдан келиб чиққан.

Бу хулосанинг ғалати томони шундаки, ўша асрнинг бошларида яшаган тарихчи Ибн Рўзбеҳон қозоқларни тасвирлаганида улар жуда кўплигини, сони миллионга тенглигини айтади. Бу рақам муболаға бўлса ҳам, қозоқлар ҳарқалай икки минг киши бўлмагани англашилади.

Биз ўтмиш ҳақида гапирганимизда, нафақат урушларда тирик қолган одамларнинг тўғридан-тўғри авлоди ҳисоблаймиз ўзимизни; кўп ҳолларда ҳатто ўлиб кетганлар ҳам қандайдир йўл билан ўзидан авлод қолдирган ва у авлодлардан биз келиб чиққанмиз деб ҳисоблашга мойилмиз ("жангларда ҳалок бўлган буюк боболаримиз" деган стереотип шундан). Нима бўлганда ҳам, ўтмишда яшаганларнинг кўпчилиги насл қолдирган деган фикр ҳукмрон.

Аслида ўтмишда насл қолдириш осон бўлмаган. Бойлар, ҳукмдорлар чексиз уйланиб, насл қолдиришга уриниши бежизмас; бошқалар ҳам кўпроқ фарзанд кўришга интилган, аммо у фарзандларнинг кўпчилиги тирик қолмаган. Урушда нисбатан кам одам ҳалок бўлган - кўпчилик эпидемияларда, антисанитариядан ва очарчиликдан қирилган. Қирилиш даражаси шунчалар юқори бўлганки, мутлақ камчилик ўзидан насл қолдира олган. Айтайлик, минг йил олдин Ўзбекистон ҳудудида 1 млн одам яшаган бўлса, шуларнинг 90-95 фоизи бугунги кунгача насл қолдирмаган. Биз яқин ўтмишда яшаган оз сонли одамларнинг авлодларимиз ва шу жиҳатдан ҳам жуда омадлимиз, ҳам ўйлаганимиздан кўра яқинроқ қариндошмиз.

Инсониятнинг умумий аждоди ҳам биз ўйлаганчалик узоқ ўтмишга бориб тақалмайди - бугун яшаётган одамларнинг ҳаммаси 50-130 минг йил олдин яшаган битта эркакнинг авлодларидир. Уни "Генетик Одам ато" ҳам дейишади.

Айтиш мумкинки, homo sapiens популяциясининг миқдорини табиий танланишнинг ўзи меъёрга келтириб турган, ўтмишдаги камтарона технологиялар эса бунга қаршилик қилиш имкониятини бермаган. Агарда 500 йил олдин ҳозирги фан, санитария, вакцинация ва тиббиёт бўлганида, 1 млн қозоқ бугунга келиб юзлаб млн бўлиб кетарди, аммо улар бор-йўғи 13-16 млн.

Бу мисолнинг тўғрилигини бугунги ҳолатнинг ўзи тасдиқлаб турибди: замонавий фан ютуқлари туфайли инсоният икки-уч асрда 8 млрд лик популяцияга эга бўлди. Бунда кескин кўпайиш айнан охирги юз йилга тўғри келди. Фан ютуқлари табиат меъёрларини алдаб ўтиш имконини берди. Аммо бу озиқ-овқат ва энергетика ресурслари етишмовчилиги, экологик дисбаланс сингари янги муаммоларни келтириб чиқарди.

@AsanovEldar Ochish/sharhlash

2022-10-19 21:23:46 "Яшаш мазза Ўзбекистонда"

Бўлса молинг, қўйларинг минг бош,
Ошпазларинг дамлаб турса ош.
Мансабдорга бўлсанг қариндош,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Ана, гапинг деяпти тўғри,
Қонундаги муттаҳам ўғри.
Лоф эмас-а ҳокимнинг ўғли,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Россиядан уч ўғлинг нуқул,
Гар ойма-ой юборса кўп пул.
Сенда ташвиш бўлмасдан буткул,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Таниш бўлса ҳола-аммада,
Жиян, омадинг бор ҳаммадан.
Қўшиқ айтсанг фонограммада,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Уч-тўртталаб бўлса дўконинг,
Қаср бўлса турган маконинг.
Чўнтагингдан тошса "қўқонинг"
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Эй гўл шоир бўлолсанг маддоҳ,
Амалдорлар суяк ташлар гоҳ.
Кейин дейсан шеър ёзиб воҳ-воҳ,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Овозингни ўчир камбағал,
Нетай бўлса йўлларинг шағал,
Шукроналар айтсангчи сағал,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Не бўлибди ўчса чироғинг,
Ё давололмасанг буқоғинг?
Таппинг ёқиб жим юр, дема ғинг,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Солиқ баланд бўлса миришкор,
Пора бергил имконият бор.
Шеъринг ёлғон дема мардикор,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Эх менинг ҳам эзилар кўнглим.
Фаррош опам, дардим лиммо-лим.
Қўй йиғлама эй бева синглим,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Киндигини очган қизларга,
Қароқилмиш қароюзларга.
Соқолсизу хижобсизларга,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.

Ғазабингни олмасдан енга,
Нега ғазаб қиласан менга?
Энг камида терговчи сенга,
Яшаш мазза Ўзбекистонда.


20:15-07.10.2022
Абдураҳмон Мешаян Ochish/sharhlash

2022-10-19 20:13:17 Диаспоралар вужудга келишининг шартлари

Диаспора — ўз ватанидан ташқарида яшовчи, истиқомат қилаётган мамлакатда бирлашган ва барқарор этник гуруҳларни ташкил этувчи, ўзлигини ва жамоасини сақлаб қолиш ва ривожлантириш учун ижтимоий институтларга эга бўлган халқ (этнос)нинг бир қисми.
Диаспораларнинг характеристикаси:
1) ўз этник марказидан узоқда бўлиш,
2) ижтимоий институтларнинг (ўзаро ёрдам, умумий ҳимояланиш, марказлашган ҳамдартлик, қувончни умумий баҳам кўриш, ички муаммоларни ташқарига чиқармаслик) шаклланганлиги,
3) Ватани ҳақида маълум синхрон тасаввур,
4) қабул қилувчи давлатга ассимиляция бўлиб кетишнинг имконсизлиги,
5) қабул қилувчи давлатга интеграциянинг мавжудлиги (Диаспора Чайна таунлар эмас),
6) она давлатга қайтишни реал кўриб чиқиш имконининг мавжудлиги,
7) Ватани ёки давлати тараққиётида иштирок этиш таъминлангани (барча маънода),
8) Ватан билан боғлиқ этно-миллий умумий тафаккурнинг мавжудлиги,
9) Эмоционал-сиёсий боғланганлик.
Иммиграция ва диаспора билан боғлиқ ижтимоий ҳодиса ҳақида гапирганда биз учта субъект ҳақида сўз юритишимиз мумкин:
1. Она давлат
2. Иммигрант
3. Қабул қилувчи давлат
Замонавий социологик назарияда диаспора таҳлил категорияси эмас, балки амалиёт категорияси деган нуқтаи назар устунлик қилади. Хусусан, америкалик социолог Роджерс Брубейкер диаспорани идиома, позиция, даъво деб ҳисоблайди. “Диаспора” тушунчаси сиёсий лойиҳаларни ифодалаш, умидларни шакллантириш, ресурслар ва кучларни сафарбар қилиш, содиқликка чақириш учун зарур. Ушбу туркум дунёни тасвирлаш учун емас, балки уни ўзгартириш учун мўлжалланган.
Диаспора ва иммигрант учун давлат ва ватан тушунчалари баҳслидир. Диаспора вакиллари асосан ватан тушунчаси билан ўз аслий илдизлари билан боғланади лекин давлат тушунчаси билан маълум бир реал ҳаракатларни амалга оширади, сиёсатнинг ёки ижтимоий муносабатларнинг субъектига айланади.
Диаспора кўпроқ сиёсий ҳодиса бўлганлиги учун ва у асосан назарияда эмас амалиётда аҳамиятли бўлганлиги учун она давлат ва қабул қилувчи давлатининг унга нисбатан бўлган сиёсий амбициялари муҳим рол ўйнайди.
Агар иммигрантнинг она давлатида у билан сиёсий алоқалар узилган бўлса, ўзининг сиёсий ҳуқуқларидан фойдалана олмаса ва сиёсат субъекти бўлмаса, у тўлиқ қабул қилувчи давлатнинг таъсир доирасига тушиб қолади.

Шу нуқтаи назардан иммиграциянинг иккита турини ажратиб кўрсатмоқчиман:
Биринчиси, олдинги колониал давлатга иммиграция қилиш ва у ерда диаспораларни ташкил қилиш;
Иккинчиси колониал бўлмаган давлатларга иммиграция қилиш ва у ерда диаспораларни ташкил қилиш.
Колониал давлатга иммиграция қилиш ва у ерда диаспораларни ташкил қилишда казуал ҳолат юзага келади, яъни колониал давлат қоида тариқасида ва ички англамалари билан собиқ колонияларидан келган иммигрантларни ўзининг фуқаролари сифатида қабул қилади ва породаксал равишда маълум бир диаспора она давлатининг эмас балки қабул қилувчи давлатнинг сиёсий ричагига айланади.

Ҳамид Содиқ

Ochish/sharhlash

2022-10-19 19:19:27 Нима учун ислоҳотлар тўхтаб қолди?

Кўпчилик бу саволга жавоб бера туриб, ҳар қандай ислоҳот оғир ва мураккаб қарорларни қабул қилиш билан боғлиқ ва бу барқарорлик бўлмаган вазиятларда кенг халқ оммаси норозилигини кучайтиради, деб ҳисоблайди. Аслида эса ислоҳотлардан энг катта қўрқув халқда эмас, номенклатурада, яъни чиновниклар армиясида. Мутлақ кўпчилик чиновник ўзининг комфорт зонасидан чиқишни истамайди, чунки ислоҳотлар том маънода уларниинг статус квосини бузади. Коррупцион даромадлар, ваколатлар ва алоқаларнинг узилиши хавфи ҳар қандай ислоҳотларга "стоп" дейишга баҳоналарни шакллантира олади.

Шунинг учун, 2017 йилдаги Валюта ислоҳоти ва 2020 йилдаги Солиқ ислоҳотидан кейин Ўзбекистонда бирон бир ислоҳот юз бергани йўқ. Ҳукумат пиарчилари ислоҳот деб айтадиган прописка, ОВИР, мажбурий меҳнат каби масалалар бу ўтмишдаги хатоларнинг тўғирланиши холос (ўша хатоларга йўл қўйганларнинг ўзи бу хатоларга барҳам беришди), лекин бу ислоҳот эмас.

Ислоҳот сўзининг маъноси кундан кунга обрўсизлантирилаётгани ҳам бор гап. Кейинги пайтда косметика деб атаса бўладиган фасад ишлари ҳам ислоҳот деб атай бошланилди. Маънавият ёки Янги Ўзбекистон сўзларини эшитганда одамларнинг юзи қандай буришса, Ислоҳот сўзини эшитгандаям кўпчиликнинг энсаси қотадиган бўлиб қолди.

Орқага қайтиш йўқ дейилади. Ростан ҳам шундайми ўзи?

Қайси бирини айтасиз. Уч марта фальстартга учраган Энергетика ислоҳотини айтасизми? Шахсан мен энергетикани бозорга ўтказилмётгани ягона сабабини соҳада ўғирлик ва коррупциядан воз кечиш режалари мавжуд эмаслиги билан изоҳлайман. Мамлакат нефть ва газ бойликлари битта қўлга ўтиши жараёни якунланмагунча ислоҳотлар пайсалга солинаверади.

Дунёдаги энг репрессив ва абгор аграр соҳага эга бўлган Ўзбекистонга ислоҳотлар сув ва ҳаводек керак. Бу тирик қолиш инстинкти каби муҳим. Лекин ким қишлоқ хўжалигида ислоҳотларни бошлайди? Суяги колхоз режимида қотганларми? Уларга қолса, колхоз ва совхозларни қайта тиклайдику.

Ташқи савдо ислоҳотларга муҳтож деймиз. Протекционизм ва халқни қашшоқлаштириш орқали миллиардлаб бойлик тўплаётганлар ташқи савдони эркинлаштирадими? Ўзларининг оёғига ўзлари болта уришадими улар?

Ихчам давлатсиз кучли давлат қура олмаймиз. Тобора кенгайиб бораётган давлат функциялари ва аппарати айни шу давлатни мўртлаштираётганини билишмайди деб ўйлайсизми? Жуда яхши билишади, кам сонли ақллилари ҳам, сон-саноқсиз садоқатлилари ҳам. Лекин Маъмурий ислоҳот ҳақида гап кетса, уларнинг лабига учуқ тошади.

Ўзбекистон давлатининг, унинг суверенитетининг умрини узайтирадиган сиёсий ислоҳотлар ҳақида сўз очишга эса ҳамма қўрқади. Сиёсий ислоҳотлар - бу табудаги мавзу. Балки ислоҳотлар ибтидоси шудир, балки бошқа ислоҳотлар сиёсий ислоҳотлардан негиз тутар? Ochish/sharhlash

2022-10-17 04:56:53 Давлат ишида KPI жорий этилганидан хабарим бор. Тўғри ўлчовлар ишлаган жойда KPI яхши натижалар олиб келиши мумкин. Лекин, бу фақат тўғри ўлчовлар ишлаган жойда. Нотўғри ўлчов қўйилган жойда KPIнинг фойдасидан зарари кўпроқ бўлади.

Кечадан бери твиттерда бир ҳудудда ҳоким ажрашишларга рухсат бермаётганлиги муҳокама қилинмоқда. Баҳсдан маълум бўлишича ажрашишлар назоратига ҳоким жавобгар, ундаги KPI ажрашишлар сонига уланган. Бундан ҳам ачинарлиси ажрашиш суд кўриб чиқадиган жараён. Қонунга кўра ҳокимни, ҳатто ундан каттасини ҳам суд фаолиятига аралашишга ҳаққи йўқ. Амалда суд ҳоким руҳсат берса ажратаман деб юрибди. Сен ҳозирча бахтсиз яшаб тур, муҳими ҳокимнинг KPI натижаси тушмасин.

KPI мавзусида давом эттирсак, бир ҳоким ёрдамчисига KPI қилиб оналар ўлими қўйилган экан. Туғруқ вақтида ковид сабаб иккита ўлим бўлибди ва ҳоким ёрдамчиси KPI рейтинги 10дан 0га тушибди. Туғруқ тиббий жараён, ҳоким ёрдамчиси ва туғруқ ўртасида алоқани топинг энди.


Замонавий бошқарув, дастурий таъминот ва яна нимадирлар жорий қилинди дегани муаммолар ечилди дегани эмас. Муаммолар ва уларнинг асл сабаблари билан ишлашни ўрганишимиз керак. Ochish/sharhlash

2022-10-14 09:24:39 Ukrainadagi urush O‘zbekistondagi yana bir sohadagi muammolarni ko‘rsatdi — atamashunoslik.

Bu muammo ko‘proq urush haqida yozayotgan nashrlarga qiyinchilik tug‘dirmoqda. O‘zbek tili nafaqat zamonaviy qurollar, balki anchadan beri ma’lum bo‘lgan qurollarga ham aniq nom tanlay olmagan. Ko‘pchilik qurollarning ruscha nomini ishlatyapti. Ammo o‘zbek tilida yozishga harakat qiluvchi nashrlar ularning o‘zbekcha qilinishi kerak bo‘lganlarini tarjima qilishda qiynalmoqda.

Masalan inglizcha Multiple Rocket Launcher, ruscha Реактивная система залпового огня so‘zi o‘zbekchada turli xil tarjima qilinyapti. “Birvarakayiga o‘q uzish tizimi”, “Yoppasiga o‘q uzuvchi reaktiv raketalar tizimi” yoki “Baravar o‘q uzish tizimi” kabi. Bu qanday qurolligini tushunish video.

Xullas bu qurol og‘ir arttilleriyaning bir turi bo‘lib, arttilleriya to‘plaridan farqli ravishda uzoq masofaga ucha oladi (chunki MRL raketalari reaktiv dvigitellarga ega), katta zarba nuqtasini qamrab oladi. Odatdagi artilleriya to‘plaridan ancha sekin “zagruzka” bo‘lishi, boshqarilmaydigan reaktiv raketalarining aniqligi pastligi uchun MRL bir nechta raketalarni birdaniga otadi va shu orqali zarba davomiyligini uzaytirib, zarba nuqtasini nisbatan kengaytiradi.

MRL havo nishonlari urib tushirishi mumkin. Bunda u “havo-yer” tipidagi raketalarga ega bo‘lishi kerak.

Biroq hozirda MRL GPS va boshqa tizimlarga ulanadi va yuqori aniqlikka erishishi mumkin. Ukrainadagi urushda AQSHning HIMARS tizimlari shunday ishlatilmoqda va yuqori samaradorlikka erishilyapti.

Qurol uch qismdan iborat: reaktiv raketalar, ularni otuvchi tizim va ularni tashuvchi yuk mashinasi. Reaktiv raketalar tizimdan nomidagidek baravariga emas, birin-ketin otiladi. Chunki oltita reaktiv raketa birdaniga otilsa, ularni tashiyotgan yuk mashinasi ag‘darilib ketadi.

Lekin inglizlar ham, ulardan bu so‘zni olgan ruslar ham tizim bir necha raketani qisqa vaqt ichida otishi, qayta o‘qlash shart bo‘lmagani uchun “baravariga” deya nomlagan.

Hozirda uch xil variant bor: baravar, birvarakayiga, yoppasiga. Mudofaa vazirligi saytida uch ibora ham yo‘q ekan. Qurolning aslida birdaniga hamma raketani otmasligini hisobga olsa, yoppasiga so‘zi mosroq tushadi.

Masalan, HIMARS oltita raketasini baravariga yoki birvarakayiga otmaydi. Lekin qisqa fursatda hammasini ishlatadi. “Yoppasiga” so‘zi ham hammasi degan ma’noni beradi. “Yoppasiga hujumga o‘tdi — butun qo‘shin bilan hujum qildi” kabi.

Xullas, manimcha bu qurol uchun eng yaxshi nom “yoppasiga o‘q uzish tizimi” bo‘lsa kerak.

Inglizchasida raketa so‘zi bor, ruschasida esa reaktiv. Qurol hozirda asosan baribir reaktiv raketalarni ishlatadi, demak reaktiv so‘zi shartmas.

Afsus, bu so‘zni abrevriatura (qisqartirish) qilish biroz qiyin. MRL yoki РСЗО kabi. Qisqartirish esa matn yozuvchilar uchun juda kerak. Balki bitta emas, ikki-uch harf olib chiroyliroq abreviatura qilsa bo‘lar. Ya’nayam tilshunoslar bilan maslahatlashib ko‘rmoq joiz.

@pandiplomat Ochish/sharhlash

2022-10-12 06:15:30 Мобилизация эълон қилинганидан бери Россияда нацистлар Германияси тарихи ҳақидаги китоблар савдоси қизиган. Энг кўп талаб қилинаётган китоб - Николас Старгардтнинг “Мобилизованная нация. Германия 1939–1945“ асари. Унинг савдоси 405%га ошган.

Айни дамда Путиннинг охирги икки кун ичида Украинанинг босиб олинмаган ҳудудларидаги шаҳарлар, хусусан Киевга қилган ракета ҳужумларини Йирик Еттилик давлатлари раҳбарлари “уруш жинояти” бўлиши мумкинлигини айтишди. Шу пайтгача шахсан Путин бу каби юқори даражада ва баралла уруш жиноятида гумон қилинмаганди.

Айтилишича, 15-16 ноябрда Индонезиянинг Бали оролида бўладиган Йирик Йигирматалик учрашувида ҳам Путин, ҳам Зеленский қатнашиши мумкин. Россия ташқи ишлар вазири, агар таклиф бўлса, Путин Байден билан учрашишга рози эканини айтди.

Бали оролидан Гаагага тўғридан-тўғри самолётлар борми?

Ибрат Сафо Ochish/sharhlash

2022-10-11 16:24:46 Tinchlik uchun Nobel mukofoti ikki yildan beri rossiyaliklarga nasib qilyapti. O‘tgan yilgi Tinchlik bo‘yicha Nobel Rossiyadagi kam sonli mustaqil nashlardan biri bo‘lgan «Новая Гатеза» nashri bosh muharriri Dmitriy Muratovga va filippinlik Mariya Ressaga berilgandi.

Masalan, men Muratovning «Новая Газета»sidan ko‘ra «Медуза» nashrini Rossiyadagi eng samarali va erkin OAV deb bilaman. Biroq shvetsiyaliklar Muratov va uning jamoasi Rossiyada, xavf ostida turib ishlayotganini hisobga oldi. «Медуза» esa Putinning yordamchilari ta‘qiblaridan so‘ng Latviyaga ketishga majbur bo‘lgandi.

Muratov va «Новая Газета» albatta New York Times yoki BBC darajasida emas. Biroq ular Rossiyada, zulm va kuch hukmronlik qilayotgan davrda ishlayotgandi.

Qolaversa, Nobel ta’sischilari bu orqali rossiyalik erkin jurnistlarni qo‘llab-quvvatlash, ruslarni ilhomlantirish, dunyo e‘tiborini Rossiyaga qaratishga harakat qildi. Shu ma‘noda Muratov va «Новая Газета» o‘z xizmatlaridan ham ko‘ra Putin va unig atrofidagilar “xizmati” orqali Nobelga erishdi. Ammo aslida ularga bunday “xizmat” kerak emas edi.

Bu yil esa Tinchlik bo‘yicha mukofot biryo‘la uch slavyan davlatiga jo‘natildi: beloruslik Ales Belyatskiy, Ukrainaning “Fuqarolik huquqlari markazi” hamda Rossiyaning “Memorial” inson huquqlari tashkilotlari Nobel lauretiga aylandi. Beloruslik “millat vijdoni” bo‘lgan Belyatskiyning bu mukofotni olishini ko‘pchilik kutgandi. Belyatskiy hozir qamoqda, u shu yerdan turib Nobel mukofotini oldi.
Ukrainaga mukofot berilishi esa aniq edi, faqat aksariyat insonlar u butun Ukrainaga yoki Zelenskiyga beriladi deb taxmin qilgandi. Balkim Nobel mutassaddilari g‘alabadan so‘ng Ukrainaga bu mukofotni yo‘llamoqchidir.

Va ketma-ket ikkinchi yil ham Rossiya vakili Nobelga loyiq ko‘rildi. “Memorial” haqiqatdan ham ancha erkin va yuqori maqsadli tashkilot. Tashkilotning asosiy vazifalari quyidagilar:
— totalitarizmga qaytishning oldini olish maqsadida fuqarolik jamiyati, fuqarolarning huquqiy ongi va demokratik huquqiy davlatni rivojlantirishga ko‘maklashish;
— demokratik qadriyatlarni tarqatish va shaxsiy huquqlarni himoya qilishda yordam berish;
— siyosiy qatag‘on qurbonlari xotirasini abadiylashtirish va tarixiy haqiqatni tiklash.

“Memorial” Rossiyadan tashqari Qozog‘iston va Ukrainada ham faoliyat yurituvchi sho‘balariga ega. Tashkilotning maqsadlari va harakatlari shubhasiz, hurmatga loyiq. Aynan ularning tadqiqotlaridan cho‘chigan Putin 2014 -yilda qatag‘onlarga bog‘liq NKVD arxivi maxfiyligini 2044-yilgacha uzaytirdi.

Rossiya Nobel tashkil etilgan 1901-yildan beri jami to‘rt marta Tinchlik bo‘yicha mukofotni qo‘lga kiritgan. Shundan ikkitasi 2021-2022 yillarda yuz berdi. 120 yillik natija ikki yilda amalga oshdi. Bunga qadar Mixail Gorbachyov va dissident Andrey Saxarov Tinchlik uchun Nobel laureti bo‘lgan edi.

“Memorial”, «Медуза», «Новая Гатеза», «Дождь» kabi erkin tashkilotlar Rossiyaning “vijdoni” bo‘lib turibdi. Ularning bari Rossiyada taqiqlangan yoki siyosiy bosimlar sabab faoliyatini to‘xtatgan. Putinning gumashta propagandon jurnalistlari vijdonini sotish evaziga Italiya, Ispaniya, Shveysariyadan villalar sotib olib, qimmatbaho mashinalarda yurganida bu nashrlar xayriyalar va obunachilar yordami evaziga arang ishlamoqda.

Nobel mukofoti mutassaddilari esa ularning qo‘llab-quvvatlash, ularning mehnati be’etibor qolmasligini ko‘rsatish uchun ham aynan ularga sayyoradagi eng nufuzli mukofotlaridan birini topshiryapdi

@pandiplomat Ochish/sharhlash

2022-10-11 05:15:11 Ҳозир кўпчилик россияпарастлар ва путинпарастлар Зеленскийни шунча халқини қурбон қилиб юбораётганликда айблаяпти. Гўёки у тинчлик учун курашмаяпти, Россияга ён бериб, ўз халқининг жонини сақлаб қолмаяпти.

Украина халқига жони ачиётганлар! Сизлар бирор жойда Украина халқи шундай талаб билан чиққанини кўрдиларингми?

Фақат бугун билан хулоса чиқармасдан, уруш бошланишидан аввалги воқеалар хронологиясини бир эслаб кўринглар.

Биринчидан, Зеленский уруш бўлмаслиги учун 24 февралдан аввал ҳамма нарсани қилди. Ҳозир ҳеч ким буни эсламайди, аммо у Россия билан музокара столига ўтириш учун ҳарчанд уринган бўлса ҳам Путин уни назар писанд қилгани йўқ. Телефонларига жавоб бермади. «Келиб-келиб битта КВНчи артист менинг тенгим бўлдими? Мен ким-у, у ким?! Пачағини чиқариб юбораман исталган лаҳзада» қабилида иш кўрилди.

Қолаверса, Путин УЧ КУНДА Украинани маҳв этаман, рус аскарларини украиналиклар гуллар билан қарши олишади, Киевни босиб олаётганимда Зеленский қочиб кетади, дея 100 фоиз ишончи комил эди. Ҳаттоки, Зеленский қочса «ҳокимият тепасига ўзинг яна қайтасан», деб сотқин Виктор Януковични ўша кунлари Минскда сақлаб ўтирди.

Зеленский эса АҚШ разведкаси шунча огоҳлантирса ҳам, «Россия мавжуд келишувларга амал қилади, бизга ҳужум қилмайди, кирса ҳам Донбассга уларни ҳимоя қилиш учунгина киради», деб ўйлаб Россиянинг бостириб киришига мутлақо ишонмади.

Ўша пайтлар Зеленский чиндан ҳам халқи нобуд бўлмаслиги учун ҳамма нарсага тайёр эди. Чунки у президентлик қилган 2 йил ичида Донбассда катта тўқнашувлар бўлмаган, 2 йил ичида тўқнашув линиясида бор-йўғи 15 киши ҳалок бўлган эди. (Бу фактни «8 йил Донбассни ўққа тутишганда қаерда эдинглар», дегувчилар билишмайди, албатта).

Аммо, таассуфки, Россия бостириб кирди. Энди Украина халқи Россия билан тоабад душман кайфиятда бўлади.

Ўша уруш бошида Украинанинг Россияга кескин қаршилик қилишига ҳеч ким ишонмаганди. Ҳаттоки АҚШ разведкаси ҳам «Киев 72 соат ичида маҳв этилади», деб ёзганди. Чунки кучлар ростдан ҳам тенг эмасди.

Агар Путиннинг ўша режалари ўнгидан келиб, Украина 1 ҳафта ичида, борингки, 1 ой ичида тўлиқ эгалланганида ҳамма ҳозир бу фактни ҳазм қилиб бўлган бўларди. Бу қадар санкциялар ҳам жорий этилмаган бўларди, уруш ҳам бўлмаётган бўларди.

Аммо ҳалиям оёғига пайтава ўраб юрадиган «жаҳоннинг иккинчи армияси» аҳволини кўрдик. Денгиздан туриб тинч аҳоли устига ракета учиришнигина қойиллатаркан.

Украин халқи эса катта жасорат кўрсатиб, русларнинг босқинини тўхтатиб қолишга муваффақ бўлди. Шундан сўнг Ғарб уларга бирин-кетин ёрдам қўлини чўза бошлади.

Энди эса Зеленский урушни тўхтатиш, халқи нобуд бўлишининг олдини олиш учун Украина халқига қарата, «Қўйинглар, бошқа урушмайлик, ўша ҳудудларимиздан воз кечайлик. Зато, тирик қоламиз», деб айтолмайди. Бу гапни айтса Украина халқи «пошшонинг амри вожиб», деб жимгина қулоқ солиб ўтирмайди. Бир ҳамла билан Зеленскийнинг ўзини ағдаради.

Украин халқи ҳозир Зеленский борми-йўқми, ҳар бир қарич ерини қайтариб олиш учун сўнгги томчи қони қолгунча русларга қарши урушади. Яъни, энди Украина халқини Зеленский эмас, Зеленскийни Украина халқи бошқараяпти.

Ҳозир Путин музокара эмас, ультиматумга чорлаб, Зеленскийни ҳудудлардан расман воз кечиш ҳақидаги ҳужжатлар остига имзо қўйдириб олмоқчи. Дарҳақиқат, Зеленский имзо қўйса, уруш тўхтайди. Аммо вақтинча тўхтайди. Россия куч йиғиб, Украинанинг бошқа ҳудудларини ҳам босиб олиш учун фурсат пойлайди. Яна қурбонлар рўй беради, яна шаҳарлар вайрон бўлади.

Бундай нохуш истиқбол уни аниқ кутиб тургани сабабли Украина ҳозирнинг ўзиданоқ катта қаршилик кўрсатиб, ўз мустақиллигини сақлаб қолиш йўлида ҳаракат қилмоқда ва улар албатта ғалаба қозонишади. Катта қурбон бериб бўлса-да. Чунки украинларда мотивация жуда кучли. Русларда эса мотивация йўқ.

Россия бу урушда енгилса собиқ иттифоқнинг Россия таъсири остидаги давлатлари, жумладан, Ўзбекистон ҳам эмин-эркин нафас ола бошлайди. Билинг, Украина ўзларининг эмас, бизнинг ҳам тўлақонли мустақиллигимиз учун қон тўкмоқда. Ҳозир Россияга ён бериш — қуллик бўйинтуруғини яна бўйинга тақиш, дегани. Ochish/sharhlash

2022-10-10 19:47:12 ​Йиллар мобайнида олиб борилган тадқиқотлар шуни кўрсатадики, диндор одамлар узоқ умр кўришади, руҳий саломатликлари яхшиланади ва ҳиссий интеллекти юқори бўлади.

Гарвард Т.Ҳ. Чан жамоат саломатлиги мактабининг 2018 йилдаги тадқиқотига кўра, болалик ва ўсмирлик даврида маънавий амалиётларда иштирок этиш эрта ўсмирлик даврида саломатлик ва фаровонликнинг бир қатор натижалари учун ҳимоя омили бўлиши мумкин. Тадқиқотчилар ёшлигида ҳар ҳафта диний маросимларда қатнашган ёки ҳаркуни ибодат ёки медитация билан шуғулланган одамлар йигирма ёшида ҳаётдан қониқиш ва ижобий кайфиятни қайд этишган. Кейинчалик уларда руҳий тушкунлик аломатлари, чекиш, гиёҳванд моддаларни истеъмол қилиш ёки жинсий йўл билан юқадиган касалликларга чалиниш эҳтимоликамроқ бўлган.

Др. Раид Одил Жаррорнинг «Даҳрийлик ҳақиқати» китобидан.

Muslim Mind Ochish/sharhlash