2024-02-02 19:18:12
#тадқиқот
ХОНЛИКЛАР ДАВРИДА АРМИЯ:
МАВЗУГА НАЗАР
Сир эмаски, ҳар қайси давлатнинг сиёсий нуфузи унинг армиясига боғлиқ. Шунинг учун ҳам давлат бюджетининг катта қисми замонавий қурол-яроғ ва ҳарбийларнинг ойлик маошлари учун ажратилади.
"
Ёшлар кундалиги" бу сафар хонликлар даврида ҳарбийларга ажратилган ойлик маош, имконият ва имтиёзларга қизиқиб кўрди. Демак, тарихга назар ташлаймиз.
БУХОРО АМИРЛИГИ
Бухоро амирлигида қўшин уч қисмдан иборат бўлган: пиёда аскар, отлиқ ва тўпчи. Пиёда аскарлар 800 тадан 2000 тагача, тўпчилар эса 250 нафар бўлиб, умумий мунтазам ва номунтазам қўшин 10 минг нафаргача бўлган. Аскарлар учун махсус ҳарбий кийим-бошлар ҳар уч йилда алмаштириб турилган.
Айрим пайтларда мунтазам қўшин аскарлари ойлик маош сифатида турли маҳсулотлар билан таъминланган. Кейинчалик алоҳида ойлик маош жорий этилган. Оддий аскар ҳар уч ойда бир тилла маош олган. Элликбоши ҳар ойда саксон беш танга, юзбоши бир ойда олти тилла, бош саркарда икки минг тилла танга маош олган.
Уруш вақтида ҳарбийларга ҳар куни бир тангадан берилган. Шунингдек, аскарлар солиқлардан озод этилган. Хизмат вақтида вафот этган аскарнинг оиласига маълум миқдорда пул ва кафанлик ҳам берилган. Ўзини кўрсатган ҳарбийлар учун ер ва мулк инъом этилган.
ҚЎҚОН ХОНЛИГИ Бу хонлик қўшини Бухоро ва Хива хонликларига нисбатан кучлироқ эди. Қўқон хонлиги 30 мингга яқин отлиқ ва пиёда қўшинга эга бўлган.
Қўшин тўрт гуруҳга ажратилган: пиёда, отлиқ, артиллерия ва махсус бўлим. Армиянинг асосини отлиқ қисм ташкил этган. Ҳар бир отлиққа 80 тиллагача бўлган от ва эгар-жабдуқ берилган.
Ҳарбий хизматчилар унвонига қараб бир йилга 200 тангадан 8 минг тангагача маош олишган. Оддий аскарга бир йилда 43 танга, ўнбошига 65 танга, элликбошига 98 танга, юзбошига 147 кумуш танга тўланган. Уруш бошланиши олдидан юзбошига 2 тилла, оддий аскарга бир тилладан берилган.
ХИВА ХОНЛИГИХива хонлигининг қўшини ҳақида манбаларда турлича фикрлар билдирилган. XVI-XIX асрларда хонлик ўртача 30-50 минг қўшин йиғиш имкониятига эга бўлгани айтилади.
Хонликда навкарлик хизматининг аниқ муддати белгиланмаган бўлиб, умрбод адо этилган ва вазифа отадан ўғилга мерос тариқасида ўтган. Фақат ёлғиз фарзандлар, бой ёки савдогарлар ҳамда вафот этганлар навкарлар рўйхатидан ўчирилган.
Навкарлар таъминоти хазина ҳисобидан тайинланадиган доимий маош (пул ва натура, яъни маҳсулот шаклида) ҳамда мавсумий таъминот (ҳосил йиғилган пайтда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларидан улуш бериш) тарзида амалга оширилган. Юриш ва мудофаа жангларида алоҳида жасорат кўрсатган навкар ва ҳарбий мансабдорлар ер майдони, пул ёки қимматбаҳо буюмлар билан мукофотланган. Шунингдек, "ўнбеги", "баҳодир" унвонлари билан тақдирланган.
Уруш бўлмаган, тинчлик пайтларда армия хон ва унинг оиласини қўриқлаган. Чегара ҳимояси учун махсус қўшин тузилган бўлиб, тун-у кун чегарада хизмат қилишган.
"
Ёшлар кундалиги" мухбири Тўхтамурод Асқаров тайёрлади.Yoshlar kundaligi
16.9K views16:18
Y
