SAVIYA.UZ

2021-11-30 18:08:12 Ифода тарзи ўзбекча бўлсин

Гап фақат сўзларда – нарсаларнинг отини, сифатини, миқдорини, ҳаракатини, тарзини англатувчи калималардагина эмас. Фикр-муносабатни баён этишда турли элларнинг ҳар бири бошқача-бошқача сўз ва ифода тарзини танлайди. Масалан, биз “хоҳламайман” десак, руслар “не хочу” дейди. Шу оддий бир мисолда туркий халқлар аввал предмет(хоҳла)ни атаб, сўнг уни инкор қилса (+майман), ҳинд-европа тил оиласига мансуб тилларда сўзлашувчиларда бунинг акси: аввал инкор этиб (не), сўнг предмет(хочу)нинг нима эканини билдириши аён бўлади.

Бизда ҳозир бир қисм одамлар ана шундай ўзига хосликлар борлигини ё унутиб юборган ёки англамайди. Оқибатда кўп фикрлар ҳиссиз, жонсиз ҳолда бошқа одамга етиб боради. Таржима тили жонли сўзлашув нутқига ҳам кучли таъсир ўтказа бошлаган, ҳозирги замонда бу нарса жуда сезиляпти.

“Мен ўйлайманки...” (я думаю, что...), “бир сўз билан айтганда” (словом) деб гап бошлайдиган одамларнинг аксари ё ўзбек эмас, ёки она тилига бегоналашган ўгай ўзбек бўлиб чиқади.

Тилнинг миллий табиатини ҳис этмаган одам нимани таржима қилмасин, аслият тили жодусига берилиб, “аслига тўғри” қилиб ағдариб кетаверади. Ана шундай мутаржимлар туфайли бизда “таржима тили” деган аросат пайдо бўлган: ўқисанг – англамайсан, айтсанг – биров тушунмайди. Ахир, масалан, “бандликка кўмаклашиш” нима дегани? Тили бузилмаган ўзбек бу гапни эшитса, кимдир (ишга) банд, унга ёрдам бериш керак экан, деб ўйлайди. Яна бу алмойининг “бандликни таъминлаш” (обеспечение занятости) деган алжойиси ҳам бор. Шунинг ўрнига, “иш топишга кўмаклашиш”, “иш топиб бериш” десак, ким нимани ютқизади?

Зуҳриддин Исомиддиновнинг “Таржима ва тил” мақоласидан.
ЎзАС, 2021 йил 26 ноябр

@oriftolib Ochish/sharhlash

2021-11-24 07:15:55 ​Тузатилаётган лотинча имло: ҳадиклар нечоғлик ўринли?

Шу кунларда Президентнинг тегишли фармонида белгиланган вазифа – лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини, имло қоидаларини янада такомиллаштириш ва янги ёзувга тўлиқ ўтишни таъминлаш масаласи бўйича сўнгги босқичга қадам қўйилди.

Тилчилар ва бошқа мутахассислардан иборат ишчи гуруҳ ўз ишини якунлаб, алифбонинг тузатилган вариантини тақдим этди.

Айнан тузатилган вариантини! Чунки жорий лотинча алифбо қатор хато ва ноқулайликларга эга. Лекин алифбони тузатишга тиш-тирноғи билан қарши бўлганлар “Алифбо ўзгармоқда”, “Яна янги алифбо қабул қилинмоқда”, дея сўз ўйини қилиб, одамларни чалғитишга, сувни лойқалатишга уринмоқда.

Аслида алифбо янги эмас, у шунчаки ислоҳ қилинди. Ундаги хатолар тузатилди. Алифбодаги 30 та ҳарфдан 3 таси (Sh, Ch, ng) жузъий ўзгартирилмоқда. 2 таси (O‘ ва G‘) ёзма кўринишига мослаштирилмоқда. Қолган 25 та ҳарф ўзгармайди.

Kun.uz нашрида журналист Шуҳрат Шокиржоновнинг тузатилаётган алифбо ҳақидаги мақоласи эълон қилинди. Унда ислоҳнинг зарурияти, аҳамияти ва моҳияти яна бир бор кўрсатиб берилган. Тўлиқ ўқиб чиқишни тавсия қиламан.

Тўлиқ ўқиш

@oriftolib Ochish/sharhlash

2021-11-21 18:27:19 #диққат

Яна бир приз!
Танлов эълонини гуруҳ ва каналларда энг кўп тарқатган одамга ҳам совғамиз бор.

Нима дейсизми?

Астойдил тарқатган одамга 100 минг сўм пул мукофоти ва "Инжа санъат" электрон журналига бир йиллик обуна учун сертификат берилади!

(Манба сифатида, тарқатган гуруҳ ва каналарингизни скрин қиласиз, сўнгра бизнинг ботга юборасиз): @BobojonovgaMaktub_bot

@inja_sanat Ochish/sharhlash

2021-11-21 18:26:44 #диққат_танлов

Ассалому алейкум, кўнгилдошлар, мухтарам ижод аҳли!
"Инжа санъат" (@inja_sanat I https://injasanat.uz/) Халқаро электрон журналида, янги ижодкорларни кутаётган, янгича нигоҳ, янгича совғалар билан ташкил қилинган
«Энг яхши ижод намунаси (шеър, ҳикоя ва таржима)»
танловида иштирок этинг.

Танловда қатнашиш учун илк навбатда @Rahmat_Bobojon, @muazzamuz ва @inja_sanat каналларига уланишингиз лозим. Каналларга аъзо бўлмаганларнинг ижодий ишлари танловга қўйилмайди.

Танлов 16 ноябрдан 16 декабргача бўлиб ўтади ва ғолиблар 20 декабр куни эълон қилинади.
Ўз ижодингизни танитинг ва ўзга қаламкашлар ижоди билан танишинг!

Танлов қуйидаги шартлар асосида баҳоланади:

– энг кўп лайк тўплаган ижод намунаси; (2 та)
– энг кўп кўрилган (просмотр бўлган) ижод намунаси; (2 та)
– ҳакамлар томонидан энг яхши деб топилган ижод намунаси. (2 та)

Таййёрмисиз!
Ўз ижод намунангизни
@BobojonovgaMaktub_bot га юборинг.

Ижод – бизни бирлаштирсин! Адабиёт дарди, сўз дарди билан яшаш, ёниш ҳар биримизга насиб қилсин.

Ҳа, айтганча танловнинг янгича совғаси нима деётгандирсиз, бошқа танловлардан фарқли ҳолда совға китоб, пул, ёки бошқа нарса эмас, айнан ижод тарғиботига эътибор бердик.

Ғолибликни қўлга киритган ижод намунаси инглиз, турк ва озарбойжон тилига таржима қилинади ва худо хоҳласа нашрларда чоп қилинади. Бундан ташқари ғолибнинг ижоди "Инжа санъат" электрон журнали ва сайтида ёритилади!
Ҳурмат билан кутамиз!

Танловга қўшилиш учун қуйидаги манзилга киринг:

https://telegram.me/inja_sanat Ochish/sharhlash

2021-10-21 14:07:10 #статистика

Бугунги кунда республика миқёсида номида group (гуруҳ) сўзи иштирок этган 8553 та, grand (юқори) сўзи иштирок этган 3766 та, golden (олтин) сўзи иштирок этган 1997 та, sity (шаҳар) сўзи иштирок этган 1696 та маҳаллий корхоналар фаолият юритиб келмоқда.

Шугина статистика орқали ўзбек тилига муносабатимиздан тортиб сўнгги йиллардаги “ситисеварлигимиз”гача талай хулосалар чиқариш мумкин. Ном танлашда ҳам бирам зерикарлимиз-кии((

@shahnozxon Ochish/sharhlash

2021-10-20 07:21:30 Канал гуруҳида бир эълон билан бўлишишди. Азиз Нур исмли ижодкор йигит оғир хасталик билан курашаётган экан. Тўртта операцияни бошдан кечирибди. Биладиганлар беморнинг аҳволи ҳақида батафсил ёзишган. Ҳали ўттизга ҳам кирмаган бу йигитнинг дардини ҳис қилгандай бўлдим.

Имконингиз бўлса, моддий ёрдам беринг. Ҳаққига дуо қилинг. Аллоҳ комил шифо ва нажот берсин.

Қилган эҳсонингиз камида ўн баравар бўлиб қайтади. Мен бунга ҳаётда жуда кўп гувоҳ бўлган, бунинг ҳақиқатини танасида ҳис қилган одамман. Ҳақнинг ваъдаси – ҳақ. Эҳсон қилинг, бойийсиз. Йўқ деганда руҳан бир поғона юксаласиз. Биттагина шарти бор, холос – буни риёсиз, тамасиз, холис бажарсангиз бўлди.

UZCARD 8600061076558492
Tojimatov Azizbek

HUMO 9860350102401345
Tojimatov Azizbek

@oriftolib Ochish/sharhlash

2021-10-14 08:06:54 ​Яхши одамлар маҳалласи

Адҳамжон ишдан қайтаётганди. Кўп қаватли уйлари эшигига ёпиштирилган эълон диққатини тортди: “Азизлар, кундуз 10:20 ларда шу ерда юз минг сўм пулим тушиб қолибди. Якка-ёлғизман, фақат нафақа билан кун кўраман. Ким топса, тўртинчи қават, йигирма тўртинчи уйдаги Меҳри холага учрашсин”. Ахир, бу уларнинг тепасидаги уйда турадиган аёл-ку. Адҳамжоннинг хотини ора-сира кампирнинг ҳолидан хабар олиб туради, овқат, нон-чой дегандай. Биргина улар эмас, бошқа қўни-қўшнилар ҳам аёлга ёлғизлигини билдиришмайди.

“Кўчада ётган бир даста пулни бирорта ўткинчи олиб кетган бўлиши ҳам мумкин. Кел, шу кампирга мендан ҳадя бўлсин. Пулингизни топиб олдим деб ўша юз минг сўмни эҳсон қила қолай”, деб ўйлади Адҳамжон. Тўртинчи қаватга кўтарилиб, эшик қўнғироғини босди. Бироз ўтиб, ичкаридан олтмиш-олт­миш беш ёшлардаги истарали кампир чиқиб келди. Йигитнинг қўлидаги пулга кўзи тушиб, кўзларига ёш олди. Сўнг қўлини очиб узоқ дуо қилди. Адҳамжоннинг касб-корига барака тилади, тутгани олтин бўлишини, Аллоҳ унга ғойибидан етказишини сўради. Аммо пулни олмади. Уринишлар бесамар кетди. Аёл қатъий рад этди. Сўнг ўша эълонни олиб ташлаш учун пастга тушиб кетди. Маълум бўлишича, Адҳамжон пулни “топиб олган”ларнинг еттинчиси экан.

Ориф Толиб Ochish/sharhlash

2021-10-03 22:39:09 Шимборская ўз шеъриятида дунёнинг йўқ бўлиб кетиши, одамнинг одамга бегоналашиши ва айрилиши ҳақида сўз юритади. Одамнинг одам ҳамда дунёга, ўз қалби ва руҳига бегоналишиши шоира асарларининг асосий мавзуларидан биридир.
Шоир ўз битикларида ҳар доим ўзаро тушуниш туйғулари йўқлигини, одамлар фақат жисман ёнма-ён, қалбан олис яшаётганини тасвирлайди.
Вислава Шимборская Закопане тоғларида дам олаётганида Нобел мукофоти ҳақидаги хабарни эшитади ва шундай дейди: “Очиғини айтсам жуда бахтиёрман. Кутилмаган янгилик бўлди чиндан. Энди қўрқаманки, фаровон ва тинч ҳаёт кечира билмагайман…”

Эльфрида Елинек

Aвстриялик ёзувчи ва драматург Элфрида Елинек 2004 йилда романлари ва драмаларининг мусиқий полифонияси учун Нобел мукофотига сазовор бўлган. Муаллиф ўз асарларида жамоат ҳаётидаги абсурд тенденция ҳамда ҳукуматнинг ижтимоий муаммоларини эҳтиросли тилида фош қилади.
Кучли аграфобия синдроми билан оғригани сабабли ёзувчи Нобелга бағишланган маросимда қатнаша олмайди, унинг Нобел маърузаси видео орқали намойиш этилади.

Дорис Лессинг

Инглиз адабиётининг етакчи вакилларидан бири саналган Дорис Лессинг юксак ва самарали адабий фаолияти учун нафақат Нобел мукофоти, балки Европадаги кўплаб йирик адабий мукофотларни ҳам қўлга киритган.
Дорис Лессинг 2007 йилда достонларининг аёл тажрибасидан туғилган эҳтирос, шубҳа ва келажакка бўлган қарашларини бой коллекция ўлароқ сақлаб қолиниши кераклигини таъкидлайди.

Ҳерта Мюллер

Руминияда, немис арбоби оиласида туғилган Ҳерта Мюллер 1999 йилда Aвстриянинг Франц Кафка жамияти ва Клостернойбург бадиий академиясининг Франц Кафка мукофотига сазовор бўлган.
Адиб Руминияда цензурага учрагани туфайли асосий асарлари Германияда нашр этилган. Мюллер адабиёт бўйича 2009 йил Нобел мукофотига сазовор бўлади. Швед академиясининг баёнотида Мюллер ушбу мукофот билан шеър қудрати ва насрнинг очиқлиги ёрдамида камбағаллар дунёсини тасвирлаш қобилияти учун тақдирланганини айтиб ўтади.

Элис Манро

Манро 2013 йилда адабиёт бўйича Нобел мукофотига лойиқ кўрилган. Нобел қўмитаси Элис Манрони “Замонавий қисқа ҳикоя жанридаги ютуқлари учун” ғолиб дея эълон қилади.
Балки, шу сабабли Элис Манрони “Канаданинг Чехови” дейишлари ҳам бекорга эмас. Манро ҳикоялари учун севги ва ўлим мавзулари бош мезон саналиб, марказида аёл образи туради. Манронинг аёл образлари маданиятли, ўта китобхон, Виржиния Вулф ҳамда Жеймс Жойсни биладиган, муҳокама қила оладиган аёллар ҳисобланади.

Светлана Aлексиевич

Украинада дунёга келган белорус ёзувчиси Светлана Aлексиевичнинг асарларидаги асосий мавзу уруш ҳисобланади. Ёзувчи 2015 йил “Полифоник битиклари, бизнинг замон азоблари ҳамда жасоратига асарлари орқали ёдгорлик қўя олгани учун” Нобел мукофотига лойиқ кўрилган. Унинг энг таниқли асарлари “Урушнинг аёлдан йироқ қиёфаси”, “Чернобил таваллоси” ва совет-афғон урушига бағишланган “Совет болалари” романлари ҳисобланади.

Ольга Токарчук

Ольга Токарчук 2018 йилда адабиёт бўйича Нобел мукофоти соҳиби бўлган. 57 ёшли Олга Токарчук ўз авлодининг энг кучли полшалик ёзувчиси ҳисобланади. Муаллиф чегараларни кесиб ўтишни энциклопедик эҳтирос билан ҳаёт шакли сифатида тасвирлаган асарлари учун мукофотланади.
Мукофот қўмитасининг таъкидлашича, уларда Токарчукнинг VIII асрда Европада содир бўлган воқеаларни акс эттирган “Ёқубнинг китоблари” эпик романи катта таассурот қолдиради.
Шунингдек, Олга Токарчук 2018 йилда “Энг яхши чет тилидаги фильм” номинациясида Оскарга номзод бўлган “Spoor” фильмининг сценарий муаллифи ҳам саналади.

Луиза Глюк

Адабиёт соҳаси бўйича 2020 йилги Нобель мукофоти америкалик шоира Луиза Глюкка «таркидунёчилик (аскетизм) жозибаси билан индивидуал мавжудотни универсаллаштира оладиган таниқли поэтик овози учун» берилди.
Луиза Глюк 1943 йилда Нью-Йоркда туғилган. Шоира 1968 йилда «Тўнғич» деб номланувчи илк шеърий тўпламини нашрдан чиқарган. Унинг 1992 йилда нашр этилган «Ёввойи ирис» тўплами эса Пулицер мукофотига сазовор бўлган.

Тўпловчи ва таржимон:
Мақсуда Йўлдошова

@saviyauz Ochish/sharhlash

2021-10-03 22:39:09 Адабиёт бўйича Нобелга сазовор бўлган аёллар ҳақида биласизми?

Таъсис қилинганидан бери ҳозирги вақтгача Нобел мукофотига 823 та эркак, 50 та аёл муносиб деб топилган. Адабиёт бўйича Нобел олган аёллар сони эса 16 тани ташкил қилади. Қуйида улар билан сизни таништириб ўтамиз.

Селма Лагерлёф

Аёллар орасида биринчилардан бўлиб Нобел мукофотига 1909 йилда лойиқ кўрилган швециялик ёзувчи Селма Лагерлёф ҳисобланади. Бундан ташқари Лагерлёф швециялик биринчи аёл ёзувчи деб ҳам тан олинган. У бу мукофотга асарларидаги идеализм, ёрқин тасаввур ва маънавий таъсир доираси учун сазовор бўлган.

Гарция Деледда

Италиялик ёзувчи Грация Деледда 1926 йилда бу мукофотнинг соҳиби бўлган. У ҳаётнинг ойдин ва кўзга кўринган лавҳаларини ярата олган, инсон ички зиддиятларининг энг тубигача етиб боролган поэтик руҳдаги асарлари учун Нобел мукофоти билан тақдирланган.
Швед Академиясининг аъзоси Ҳейнриҳ Шукнинг тақдимот нутқида Деледданинг табиат тасвирларига ўзгача ёндоша олгани эътироф этилган, унинг диний муаммоларни яхши англай олгани, асарларининг бир қадар ғамгин, бироқ бадбин бўлмагани қайд қилинган.

Сингрид Унсет

Норвегиялик бу ёзувчи адабиёт бўйича Нобел мукофотига 1928 йилда сазовор бўлган. Сингрид Унсет Ўрта аср Скандинавия ҳаётининг ёдда қолувчи тасвирлари учун Нобел соҳибига айланади.
Унсет Швед Академиясида Нобел нутқи сўзлашдан бош тортади. Қисқа маърузасида: “Мен учун ёзмоқ, сўзлашдан ҳам осон, ўзим ҳақда гапиргандан кўра бошқалар ҳақида ёзмоқ минг карра осондир”, — дея таъкидлайди.
Бироқ, адибанинг Нобел лауреати ўлароқ ёзган бешта романи мунаққидлар фикрича, аввалги асарлари билан таққослаганда, таъсир доираси ва асар савияси яхши эмас.

Перл Бак

“Яхши дунё” номли китоби 1931 йилда Пулитзер мукофотига лойиқ кўрилган. 1938 йилда Нобел бўйича адабиёт мукофотини олган илк америкалик аёл саналади. Хитойда америкалик миссионер оиласида таваллуд топган ёзувчининг болалиги Хитойда кечган. Нобел унга Хитой қишлоқларининг ҳаёти, ҳақиқий эпик тасвири ва яратган биографик шедеврлари учун берилган.

Габриела Мистраль

Чилилик шоира, Лотин Америкаси адабиётининг таниқли вакиласи Габриэла Мистраль Нобел мукофотига 1945 йилда лойиқ деб топилган. Мукофот унга бутун Лотин Америкасининг идеалист ташаббусларининг рамзига айланган юксак туйғули шеърияти учун топширилади.
Швед Академиясининг аъзоси Ялмар Гулберг Чилилик шоирани “Лотин Америкаси адабиётининг маликаси”, дея таърифлайди. Габриэла Мистраль эса минглаб адабиёт одамлари ичида нега айнан ўзи Нобел олганини шеърларида аёл ва бола овозларининг эшитилиши билан боғлиқ дея айтади.

Нелли Закс

Асли Германияда туғилган швед адибаси Нелли Закс 1966 йилда адабиёт бўйича Нобел мукофотини исроил романнависи Шмуэл Ёсеф Агнон ила бўлишишига тўғри келади.
У ўзининг асарларидаги яҳудий халқларнинг қисмати ҳақида сўзловчи лирик ва драматик асарлари учун мукофотга лойиқ кўрилади. Швед академиясининг аъзоси Андрес Эстерлинг тақдимот маросимидаги чиқишида яҳудий халқларининг фарёдларини Нелли Закс асарларида теран эшитганини таъкидлайди, айни вақтда яҳудий шоиранинг ҳамиша гуманист мавқеда турганини, ҳеч қачон ревоншизм, нафрат ва қасос руҳи билан яшамаганини ҳам айтиб ўтади. Нелли Закс ўз нутқида Нобел олишини ширин бир эртакка менгзатади.

Надин Гордимер

Жанубий Африкалик ёзувчи Надин Гордимер 1991 йилда Нобел мукофоти соҳиби бўлган. Мукофот адибага умумий ижоди учун тақдим қилинган.

Тони Моррисон

Африка ва Америка адабиётининг танилиши учун меҳнат қилган америкалик ёзувчи Тони Моррисон “Маъшуқа” романи билан 1988 йилда Пулицер, 1993 йилда эса Нобел мукофотига сазовор бўлган.
Қуллик мавзусига қайтган ёзувчи оналик туйғулари билан суғорилган асарлари учун таҳсинга сазовор бўлган.

Вислава Шимборская

1996 йилда Нобел мукофотига сазовор бўлган полшалик шоира Вислава Шимборская Эвропадаги энг таниқли сўз усталаридан бири ҳисобланади. Ochish/sharhlash

2021-09-19 07:57:57 “Хилқат” нима дегани?

Хилқат сўзини гўзал, чиройли; фазилат, яхши хислат каби мазмунда тушуниш ҳам учраб туради. Лекин бу – хато. Сўзнинг маъносини тўлиқ билмай ёки тахминий маънода қўллаш кулгили ва қўпол маънолар чиқиб қолишига сабаб бўлиши мумкин.

Хилқат араб тилидан кирган, аслиятда табиат; ташқи кўриниш; тузилиш; шакл маъноларни англатади. Ўзбек тилида яратилган, бунёдга келган нарса ёки кимсани англатади. Бу сўз асосан китобий тилда қўлланади:

Бунчалар сирлисан, о қаттол олам,
Бунчалар бедилсан, бепоён хилқат.
А. Орипов.

Бемор менга узоқ тикилиб турди. Худди мени биринчи кўраётгандай, ажиб хилқатга тикилаётгандай томоша қилди.
А. Нурмуродов, Уруш бевалари.

Этимологик луғатда ёзилишича, Бу арабча сўз хилқат(ун) шаклига эга, халуқа феълидан ясалган ва аслиятда кўриниш, шакл-шамойил маъносини англатади.

@oriftolib Ochish/sharhlash