Read'n'Roll

2022-08-28 21:33:53 ​​Камдан-кам бундай постлар ёзаман. Лекин бу пост ёзишга арзийди.

Бундан 6-7 йилча аввал университетда иккита гуруҳдошларим билан келажакдаги режаларимиз ҳақида гаплашиб ўтиргандек. Улар менинг чет элга кетиш режам ҳақида билишарди, шунинг учун асосан шу мавзуга алоқадор саволлар беришни бошлашди.
Сўнгра мен уларга келажакдаги режаларимдан яна бири ёқтирган асарларимни ўзбекчага таржима қилиш эканлигини айтдим. Уларнинг бири "Масалан қайси асарлар?" деб сўради. "Масалан, H.Lee'нинг "To Kill a Mockingbird" асари. У ҳали ўзбекчага таржима қилинмаган" дедим. Сўнгра иккинчи гуруҳдошим мийиғида бироз кулиб: "Эплай олмайсан. Қўйсангчи" деди. У билан тортишиб ёки баҳслашиб ўтиргим келмади ва "ҳўп" деб қўя қолдим.

Мана орадан бир неча йиллар ўтди. Насиб бўлса, сентябр ойида To Kill a Mockingbird асарининг таржимаси @Akademnashr билан биргаликда чоп этилади. Китобда таржимон ёзуви олдида менинг исмим туради.

Ўзимдан ҳозир фаҳрланяпманми? Ҳа. Мотиваторларнинг ўзингизга ишонинг деган гапи тўғрими? Қисман. Чунки ўзингизга ишонинг ва ҳаракат қилинг. Ҳаракат қилиш режани амалга оширишнинг энг муҳим қисми.

p.s. пост ўчирилиш эҳтимоли юқори.

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-08-28 11:48:04 ​​#smth

Ҳаётим давомида жуда ҳам кўпчиликнинг бирор ҳар-нарсанинг мутлақ яхши ёки мутлақ ёмон дея қабул қилишларига кўп дуч келаман. Гўё дунё¹ фақат оқ ва қора рангдан иборатдек. Тўғрироғи, гўё маълум бир ҳар-нарса фақатгина ё оқ, ё қора тусда бўлади, холос.

Румийнинг The Elephant in the Dark шеърини эсласангиз, филни илк бор кўришга келган инсонлар унинг турли хил аъзоларини ушлаб кўрадилар; унинг хартумига тегиб кўрган инсон филни ғадир-будур бироз юмшоқ ва тўлиқроқ узун нарсадек тасаввур қилса, қулоқларинигина ушлай олган одам у ҳақида тамомийла бошқа тасаввурга эга бўлади². Яъни маълум бир ҳар-нарсани турли призмалар ортида таҳлил қилсангиз ва унга фарқли томондан (ёки фарқли ёндашувлар билан) қарасангиз, у ҳар-нарса ҳақида бир-бирига ўхшаш бўлмаган - бири оқ, бири қора, бири қизил ва бири балки сариқ - тўхтамларга келасиз.

Борлиқни ва унинг (ёки ҳаётингизнинг) таркибий қисмларига абсолютизм³ ёндашувини қўллар экансиз, барчаси сиз учун мантиқсиз равишда қийинлашиб бораверади. Нега дейсизми? Чунки, айтайлик, бирор ғоя сизга ёқади ва сиз уни фақат оқ ғоя, яъни қусурсиз ғоядек, қабул қилиб олгансиз. Вақт ўтган сари сизда у қор каби оқ ғоя фанатизми сезилишни бошлайди (аввал билинар-билинмас, сўнгра бироз кучлироқ, сўнгра ундан ҳам кучлироқ ва оҳир оқибат мутлақ фанатизм).
У ғояни ҳар томонлама таҳлил қилишни истамаганингиз сабабли натижада сизда у ғоя тарафдорлари бўлмаган инсонларга нисбатан автоматик равишда салбий муносабат пайдо бўлишни бошлайди. Ўзингизга "йўқ, менда ундай бўлмайди, менга бир ғоя ёқади, лекин уни ёқтирмаганларни мен ҳеч қачон ёмон кўрмайман" десангизда, сизда қарши тарафга нисбатан ҳеч қачон объектив муносабат бўлмайди⁴. Бу ҳолатга етганингиздан сўнг ёқтирган ғоянгиз ҳақида бирор бир салбий фикр эшитишингиз биланоқ, у фикрнинг тўғри-нотўғрилигини таҳлил қилишдан аввал, сизда сабабсиз ғазаб пайдо бўлишни бошлайди.

Бундан ташқари кун келиб, ақлингиз кириб, ҳар-нарсага⁵ нисбатан абсолютизм ёндашувини қўллаш нотўғрилигини ичингизда англаб, унинг қора, сариқ, кулранг ва ҳкз. томонларини ҳам кўришни бошлаб⁶, аммо ташингизда ҳамон уни бутунлай қўллаётган бўлсангиз, сизда когнитив диссонанс пайдо бўлади; ботинингиз сиртингиз билан айни бўлмай қолади. Психологларнинг таъкидлашича, узоқ давом этган когнитив диссонанс клиник депрессиягача олиб келиши мумкин экан
Бу мисоллар бир тарафлама ёндашувнинг ҳаётингизда келтириб чиқариши мумкин бўлган муаммолардан бир қисми, холос.

Ҳозир Bertrand Russelнинг Authority and the Individual китобини ўқияпман. Уерда файласуф ҳаммамиз севган фан ҳақида жуда ҳам қизиқ фикр билдириб ўтади. У билдирган фикрни юқорида келтирилган фикрга боғлаб, абсолютизмни таҳлил қилиб кўришга урининг:

"Замонимизнинг аждодларимизнинг ҳаётидан яхшироқ ва ёмонроқ қилиб турувчи нарса бу фандир. Турмуш ҳаётимизда чироқ, радио ва кинога эга бўлдик. Фандаги ютуқлар натижасида саноатда машиналар ва ёқилғи ишлатиш имкониятига эришдик. Меҳнат унумдорлиги ўсгани сабабли кучимизнинг олдингига қараганда сезиларли даражада кўпроқ қисмини урушларга ва урушларга тайёргарлик кўришга ишлатиш имкониятини қўлга киритдик. Бундан ташқари фарзандларимизни одатдагидан кўпроқ вақт таълим муассассаларида ушлаб туришга қодир бўлдик. Фан ривожи сабабли оммавий аҳборот воситалари орқали чин ва ёлғон хабарларни Ерюзидаги деярли ҳаммага етказиш имкониятига эга бўлдик. Фан ривожи сабабли ҳукумат ёқтирмаган, ҳукуматга тўғри келмаган инсонларнинг давлатдан қочиб кетишларини имконсиз қилиб қўйиш қобилиятини қўлга киритдик. Турмуш ҳаётимиз ва ижтимоий тизимимизнинг бари фаннинг маҳсулидир."

----
¹дунё - ғоя, фикр, ҳолат ва ҳкз.
²шеърнинг бошқача талқинлари ҳам мавжуд
³яъни бир нарса ё мутлақ оқ, ё мутлақ қора дейиш. Тарихда абсолютизм атамаси мутлақ кучга эга бўлган тизимларга нисбатан ишлатилади
⁴негаки сиз уларни душманлар сифатида қабул қилишни бошлаган бўласиз
⁵ва ўша ҳар-нарсанинг қарама-қарши тарафига ҳам
⁶жуда ҳам зўр ҳолат

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-08-12 01:07:27 ​​Тўда ортидан югурган қўй

2010-йил августда кичик самолёт (P-Jet) 20 кишини Британиядан Бандундуга олиб бориши керак эди. Самолёт аэропортга яқинлашиб қолганда, стюардесса йўловчилар кабинаси олдида ноодатий шиқираган товушни эшитиб қолади. Стюардесса товуш келаётган жойга бориб қараса, уерда митти тимсоҳ болачаси унга "жилмайиб" турган экан. Уни кўриб қўрқиб кетган стюардесса шоша-пиша учувчи кабинасига кириб кетади. Унинг юзидаги қўрқувни кўрган йўловчиларнинг бири унинг ортидан тезлик билан учувчи кабинасига йўл олади. Нотинчликни сезган қолган йўловчилар ҳам бирма-бир учувчи кабинасига, худди бир нимадан қуруқ қолаётгандек, отилишади.
Барча йўловчилар самолётнинг уч қисмида тўпланиб олганлиги сабабли кичик самолёт мувозанатни йўқотади ва, учувчи қанча ҳаракат қилмасин, ерга қулаб тушади. Тимсоҳ ва биргина йўловчидан ташқари ҳамма ҳалок бўлади.

1634-йил Голландия оқсуяклари "ҳар кимда бахорги лола пиёзбошларининг махсус коллекцияси бўлиши ўта муҳим" дея қарор қабул қилади ва Голландия ўрта қатламининг барча аъзолари, ҳаттоки даромадлари жуда паст бўлганлари ҳам, бошини йўқотиб, лола пиёзбошларини сотиб олишни бошлайди ва, натижада, лоламания² юзага келади. Аслини олиб қараганда, бахорги пиёзбошларнинг ҳеч қандай ғайритабиий ҳусусияти бўлмаган, бироқ талаб тинмай ўсиб бораверганлиги сабабли 1635-йилга келиб биргина лола пиёзбошининг ўртача нархи олтин нархидан ҳам баланд бўлиб кетади (ҳозирги кунга солиштирилса $50000).
Давлатда юз бераётган "тентакликни" кўрган ҳукумат, лоламания давомида тузилган барча шартномалар бекор қилинишини ва улар ҳеч қандай қийматга эга эмаслигини эълон қилади. Табиийки, юз минглаб одамлар юқори миқдорда моддий зарар кўради.

1994-йил АҚШнинг табиатни муҳофаза қилиш агентлиги фуқароларни қудуқдан сув олиб ичиш ҳавфи ҳақида огоҳлантиради ва ҳукумат эски насосларни пўлатдан ясалган янги насосларга алмаштиргунча¹ дўконларда сотиладиган пластик идишдаги сувни ичиб туришларини масҳалат беради. Бунинг сабаби қудуқ учун мўлжалланган эски насосларнинг ўзидан ҳавфли даражада кўп қўрғошин чиқариши эди.
Кўп ўтмай дўконда сотиладиган сув крандан оқадиган сувдан ҳавфсизроқ ва яхшироқ деган тушунча оммалашишни бошлайди. Аслида эса дўкондаги сувнинг крандан оқаётган сувдан деярли фарқи йўқ эди³. Бироқ имкониятни бой беришни истамаган ичимлик ишлаб чиқарувчи компаниялар турли хил таъмлар қўшилган пластик идишдаги сувларнинг яхшироқлигини тарғиб қилиш кампанияларини бошлаб юборади. 1994-йил муаммонинг вақтинчалик ечими бўлган пластик идишдаги сувлар саноати 2026-йилга келиб $400 миллиард бизнесга айланиши кутилмоқда.

Юқорида келтирилган бир-бирига умуман алоқадор бўлмаган тарихий ҳодисалар ўртасида қандай ўхшашлик кўряпсиз? Ўхшашликни кўра олдингизми аниқ билмайман, лекин ҳа, тўғри топдингиз. Учала ҳодисанинг ўртасидаги ўхшашлик бу инсонларнинг тўданинг ортидан қўйга ўхшаб кетавериши, тўда нима қилса уни қилиши, тўданинг ҳаракатларини сўзсиз тўғри деб қабул қилиши ва ҳеч нимани ўзи текшириб кўрмаслиги натижасида юзага келган муаммолардир.

Todd Rose ўзининг Collective Illusions китобида инсонлар нима сабабдан тўхтовсиз нотўғри қарорлар қабул қилишини ва бу ёқимсиз ҳолатни қай йўл билан тўғирлаш мумкинлигини тушунтиришга уринади. Умумий иллюзиялар нима эканлиги ва уларнинг ечими қандайлигини ёзсам, бу пост жуда узун бўлиб кетади. Шунинг учун улар ҳақида кейинги постларда ёзаман.

----
¹Бунинг сабаби қудуқ учун мўлжалланган эски насосларнинг ўзидан ҳавфли даражада қўп қўрғошин чиқариши эди.

²Криптомания?

³Албатта, бу одамларнинг қаерда яшашларига ҳам боғлиқ. Мисол, 2015-йил Мичиганда крандан оқадиган сув захарли деб топилган экан.

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-08-05 00:25:36 ​​"Ёш шифокорлигимда мен Австриянинг энг йирик давлат касалхонасида тўрт йил ишладим. У ерда мен оғир депрессияга учраган беморлар жойлаштирилган бўлимда раҳбарлик қилдим. Бўлимдаги беморларнинг аксарияти ўз жонига қасд қилишдан сўнг уерга келганди. Касалхонадаги тўрт йиллик фаолиятим давомида чамаси ўн икки минг беморни кўрикдан ўтказган бўлсам керак. Улар билан ишлаб ўзим учун катта тажриба йиғдим ва ҳар гал суиқасдга мойиллиги бор инсонларга дуч келганимда ушбу тажрибамдан фойдаланаман. Мен бундай одамларга сон-саноқсиз беморлар жонига қасд қилишлари муваффақиятсиз бўлганлигидан ҳозир қай даражада хурсанд эканликларини менга қайта-қайта такрорлаганликларини айтиб бераман; улар менга ҳафталар, ойлар, йиллар ўтиб муаммоларининг ечими, саволларининг жавоби ва ҳаётларининг мазмуни мавжудлигини англаб етганликларини сўзлаб беришганди. "Ҳолат яхши тарафга ўзгаришининг эҳтимоли мингда бир бўлса ҳам," - тушунтиришда давом этаман мен, - "сизнинг ҳолатингиз, эртами-кечми, ижобий тарафга ўзгармайди деб ким кафолат бера олади? Асосийси сиз ўша ўзгариш содир бўлиши мумкин бўлган кунни кўриш учун яшашингиздир, аниқроғи, сиз ўша куннинг илк қуёш нурларини кутиб олиш учун ҳаётда қолишингиз керак. Демак, бунда буёғига ҳаётда қолиш маъсулияти сизни тарк этмаслиги зарур.""

Man's Search for Meaning, Viktor E. Frankl

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-07-24 16:59:29 Салом дўстлар!

Январьдан бери каналнинг contact боти ишламаётган экан. Лекин мен буни бугун эрталаб билдим. Январьдан бошлаб кимингиздир бирор савол/смс жўнатган бўлсангиз, афсуски, у менгача етиб келмаган.

Каналнинг янги контакт боти - @rnrc_bot Ochish/sharhlash

2022-07-23 23:23:14 Реалда яна ҳам ажойиброқ экан.
Брюссельдан саломлар! Ochish/sharhlash

2022-06-24 12:58:25 ​​#smth

Хань империясида маълум муддат бош вазир ва ҳоқон бўлган Цао Цао ўзининг қонунчиликка оид китобларида шундай деб ёзган экан:
Қонунларни бузган ҳар қандай киши, ким бўлишидан қатъий назар - ҳоҳ оддий бир фуқаро, ҳоҳ ҳоқон бўлсин - қатл этилиши ва калласидан жудо этилиши лозимдир.

Кунларнинг бирида Цао Цаонинг суюкли оти унга тегишли бўлмаган ва давлатга оид бўлган жойда ўтлаб юрибди. Буни кўрган қонунсевар Цао Цао ўзининг қонунни бузганини (чунки оти бировнинг мулкини еб қўйди) ва шу сабабли қатл этилиши кераклигини бутун империяга эълон қилибди. Қатл куни келганда эса, жон ширинлиги эсига тушиб кетибди шекилли, жаллодга боши ўрнига сочини кесиб ташлашини буюрибди.

Манба: The Art of War, Sun Tzu

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-06-15 14:26:53 Салом дўстлар,
Академнашр билан биргаликда деярли 1,5 йилдан бери бир китоб нашри учун ҳаракатда эдик. Ваниҳоят, муаллифлик ҳуқуқи масалaси ҳам ҳал бўлди ва келаётган ойларда китоб чоп этилади.

Каналимда кўпдан бери борлар гап қайси китоб тўғрисида эканлигини тахмин қилишлари қийин бўлмаса керак.
Нима деб ўйлайсиз қайси китоб таржимаси чоп этилиш арафасида?

Китоб ҳақида:
Энг яхши бадиий китоб учун Пулитцер мукофотини олган. BBC талқинига кўра энг яхши 200 китоб рўйхатининг илк ўнталигидан жой олган (2003 йил). The Guardian талқинига кўра инглиз тилида ёзилган энг яхши 100 китоб рўйхатидан жой олган. BBC талқинига кўра энг кучли руҳлантирувчи 100 китоб рўйхатига қўшилган. 80% АҚШ мактаблари дастурига киритилган.

p.s. Лирик чекиниш. Бу китобни биринчи марта, адашмасам, 15-16 ёшларимда ўқиганимда "шу китобни ўзбек тилига мен таржима қилсам-у" деб орзу қилгандим. Мана орзуларим рўёбга чиқишига оз қолди.

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-06-09 22:21:25 Каналда Pink Floyd фанатлари борми? ^^

The Australian Pink Floyd Show концертидан саломлар.
Залдаги атмосферани тарифлашга тил ожиз.
Видеода Pink Floydнинг энг машҳур қўшиқларидан бири Another Brick in the Wallни эшитишингиз мумкин.

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-05-31 16:10:54 ​​#няя

Ким биландир баҳслашаётганингизда қарши тарафдаги одамнинг жаҳли чиқиб, қизишиб, баланд(роқ) овозда гапириш уёқда турсин, бақир-чақирга ўтганини кузатганмисиз? Одатда, масалан, илмий баҳсда ёки бирор тор мавзудаги мунозарада ўзини йўқотиб қўйган одамларга нисбатан (шаблон гаплар билан) "буни тушунишга унинг ақли етмайди" ва ҳкз. деб қўямиз. Бу гапимиз қисман тўғри бўлиши мумкин, аммо у одамнинг конструктив баҳс юрита олмаганининг асосий сабаби унинг психикасининг баҳс мавзусига бўлган муносабати экан.

Эрик Берн ўзининг Психиатрия ва психоанализга кириш китобида, инсонлар ўзларига доимо сиймолар (образ) яратиб яшашади ва атрофда бўлаётганларни ўша яратилган сиймоларига таяна таҳлил қилишади дея таъкидлайди. Мисол учун, кимнингдир бир бошқа инсонни севиб қолганини олайлик. Ошиқ инсон ҳеч қачон севгиси маркази бўлган инсоннинг аслини эмас, яъни қандай бўлса шундай эмас, балки ўз ҳаёлида у инсон учун яратган тимсолини севар экан. Турмуш ҳаётида ҳаёлий тимсолига зид ҳолатларга дуч келганида эса, одатда, кўнгил совишлар ёки узоқлашишлар юз беришни бошлайди.
Берн нимани назарда тутганини яхшироқ тушуниш учун яна бир мисол келтирай. Тасаввур қилинг, бирор янги уйга кўчдингиз. Янги уйингиз эски уйингиздан, айтайлик, каттароқ, марказдароқ, шинамроқ ва ҳкз.роқ бўлсада, сиз учун уер қандайдир ноқулай. Янги тураржойингизга ўргана олмаганингизнинг сабаби сизнинг кўчишингиздан аввал психикангиздаги уй тимсоли эски уйингиз билан боғлиқлигидир. Одатда, инсон янги тураржойига бир ярим ой деганда ўрганишни бошлар экан, яъни унинг психикасидаги уй тимсоли бир ярим ойда аста-секин ўзгаришни бошлайди. Олти ойдан сўнг эса у ўзини янги уйидан бошқа жойда уйидагидек ҳис қила олмай қолади.
Қисқа қилиб айтганда, инсон ҳаётидаги ва атрофидаги нарсаларга нисбатан психикасида доимо сиймолар яратишга ўрганган ва уларни ўзгартириш доимо вақт талаб этади.

Энди сокин ҳолда баҳслаша олмайдиган инсонга қайтайлик. Сиз оппонентингизга баҳс мавзуси бўйича далилар ва мантиқий хулосалар келтиришингизга қарамай, у кундек равшан бўлган ҳақиқатни тан олгиси келмай, сиз билан урушишни ва айрим ҳолатларда муштлашишни ҳам бошлайди. Бундай ёш-болача реакциянинг сабаби унинг калтафаҳмлигида эмас, балки унинг психикасида ўша мавзу бўйича яратиб олган тимсоли сабабчи. Яъни рақибингиз баҳсга сабаб бўлган мавзунинг тўғриси а эмас, балки б эканлигини ўзи учун олдиндан аниқлаб олган. Сиз унинг ҳақиқатига қарама-қарши далилар келтирар экансиз, унинг психикасида яратган тимсоли қулашни бошлайди. Лекин у янги ҳақиқатни (тимсолни) дарҳол қабул қила олмагани сабабли, ўзининг ҳақиқатини ўз йўллари билан, қўлидан келганча ҳимоя қилишга ўтади. Юқорида айтиб ўтилгандек, инсон бирор нима учун психикасида яратган тимсолини ўзгартириши учун маълум муддат зарур.

Демак, келаси сафар баҳсда кимнингдир ўзини йўқотиб қўйганини кўрсангиз, уни дарҳол ақлипастликда айбламасдан, бундай реакция инсон психикаси учун ҳос эканлигини эслаб қўйинг, холос.

@readnroll Ochish/sharhlash