Read'n'Roll

2022-05-27 16:53:00 Бир неча кундан бери кўчага чиқа олмагандим, почта қутимни текширмагандим. Бугун қарасам бир китоб келибди (:

Кимдан бўлса ҳам, ташаккурлар! Ochish/sharhlash

2022-05-23 20:40:42 ​​Уста ва Маргарита, М.Булгаков

Бир неча кун олдин Уста ва Маргарита асарини қайта ўқиб чиқдим. Асар ревьюсига кўп вақт ажратилса, энг ками уч-тўрт вароқли ревью чиқади. Лекин уни қисқа қилишга ва асарни ўқиган ўқувчиларда ё ўзлари ё кимдурлар билан соатлаб давом эттирса бўладиган баҳсларга сабаб бўладиган қисмларига тўхталиб ўтишга қарор қилдим.

1. Понтий Пилат ва Иешуа Га-Ноцри ўртасидаги суҳбатда, Иешуа ўқувчиси ва издоши бўлган Левий Матвей ҳақида қуйидаги гапларни айтади:
"...биттаси бор, қўлига така терисидан ишланган пергамент ушлаб олиб, орқамдан изма-из юргани-юрган, тўхтовсиз ёзгани-ёзган. Лекин бир марта ўша пергаментга кўз қиримни ташлаб ҳангу манг бўлиб қолдим. Мен у ерда ёзилган гапларнинг бирортасини ҳам гапирмаганман. Ҳудо ҳаққи, ёқиб юбор бу пергаментингни, деб ёлвордим унга. Лекин у пергаментни қўлимдан юлиб олиб, қочиб кетди."

Христианлик тарихи билан қисқача таниш бўлганлар ва асарни ўқиганлар буни билади, аммо қолганлар учун Понтий Пилат, Га-Ноцри ва Левий Матвей тўғрисида қисқа маълумот.
Понтий Пилат Исо Пайғамбарнинг ўлими ҳақида қарор чиқарган рим прокуратори эди. Айтишларича (яъни аниқ далил борми менга қоронғу), Пилат Исо Пайғамбарни ўлимга маҳкум этишни ҳеч хоҳламаган, бироқ омма босқинига бўйсиниб, уни қатлга маҳкум қилган экан.
Иешуа Га-Ноцри евангелизмда Исо Пайғамбарнинг иккинчи исми. Булгаков ҳам ўз асарида Пайғамбарни шу исм билан номлайди.
Левий Матвей (Матфей) - Исо Пайғамбарнинг 12 апостолларидан бири бўлиб, Инжил(лардан бири)ни - Матфей Инжилини - ёзган одамдир.

Иешуа юқоридаги гапларида ўзининг илк ўқувчиси Матвейнинг унинг таълимотларини нотўғри қайд этаётганини ва унинг ёзиб қолдирганлари Га-Ноцрининг сўзларига зид эканлигини таъкидлайди. Албатта, Уста ва Маргарита (айрим) тарихий далилларга таянган тўқима асар ва Иешуанинг бу гаплари ҳам муаллифнинг ҳаёл маҳсули. Аммо айнан шу гаплар инсон ўзига ўзи динларда муқаддас ҳисобланган, асрлар давомида одамлардан одамларга айтиб келинган таълимотлар, ривоятлар, ҳикоялар ва ҳкз.лар ўз аслиятини йўқотмаганмикин деган саволни беришга ундайди. Бундай қиёслама кўпчиликнинг жаҳлига тегиши мумкин, лекин, мисол учун, кўз олдингизга ҳалқ оғзаки ижодини ва унинг қай тарзда авлоддан авлодга ҳикоя қилинишини келтиринг.

2. Воланд (Шайтон) ва Берлиоз ўртасидаги баҳс. Берлиоз муккасидан кетган атеист эди. У атеист эканлигини кўксини кериб, ҳар бурчакда фаҳр билан қичқиришга рози бўлган атеистлардан бири бўлиб, на Яратганга, на Шайтонга ишонарди. Воланд дин ва Исо Пайғамбар таваллуди тўғрисида оғиз очаркан, Берлиоз буларнинг бари сафсата эканлигини ва бутун оламни инсон бошқаришини иддао этади. Шунда Шайтон унга жавобан, ундан ўлиши муқаррар бўлган ва, ҳаттоки, тўсатдан ўлиши муқаррар бўлган жонзот қандай қилиб Борлиқни бошқаришга, келажакни режалашга қодир эканлигини сўрайди. Берлиоз яна бир бор ҳеч қандай илоҳий куч йўқлинини ва инсон ўз тақдирини ўзи бошқаришини айтади. Ушбу суҳбатдан бир неча дақиқа сўнгра турли ҳил нарсаларни режалаштирган Берлиозни трамвай босиб кетади ва у ўлади. Яъни унинг ҳам тўсатдан ўлиши муқаррар эди.

3. Инсонларнинг нафси. Профессор Воланд кўринишидаги шайтон ва унинг мулозимлари Варьете Теартида намойиш кўрсатар экан, бир неча фокуслар билан томошабинларни лол қолдиради. Залда ўтирган ҳамма бу фокуслар қора жоду билан боғлиқ эканлигини ва асло чин эмаслигини билардилар. Воланднинг мулозимлари аёлларга уларнинг эски кийимлари эвазига Париж мода уйларидан келтирилган кийим-кечаклар, атир-упалар беришни бошлайди; театрда бирдан пул ёмғири бошланади ва томошабинлар бир-бирини туртиб, йиқитиб, қўлларидан келганча, кўп пул йиғиб олишга ҳаракат қилади. Томошабинлар буларнинг барчаси қалбаки эканлигини била туриб ҳам, нега энди уларни олишга, тўплашга рози бўлади? Албатта, бунинг сабаби назорат қилиш ўта машаққатли бўлган инсон нафси. Шайтон (Воланд) бўлаётганларни чеккадан туриб кузатар экан, Москва ўша-ўша дейди. Воланд, тўғрироғи, одамлар ўша-ўша.

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-05-18 22:49:37 ...буларинг бари менинг ҳаётим, дея қайта-қайта ўйлайди у. Сўнгра эса бу ҳаёт эмас, балки мавжуд бўлмоқ эканлигини англаб етади.

Сукунатнинг жавоби, Макс Фриш Ochish/sharhlash

2022-05-15 10:53:47 ​​Blindness, Jose Saramago

Инсон (ҳеч қандай машаққат кўрсатмай) эга бўлган нарсаларининг қадрига камдан кам эътибор беради. Айрим ҳолларда эса ҳаттоки уларнинг "мавжудлигига" эътибор ҳам бермайди. Гўё дунёдаги барча қонунларга кўра ўша нарса/ҳислат унда бўлиши мажбурий ҳолатдек.

Одам зоти соҳиб бўлганларидан айрилгандагина, уларга эга бўлиш нақадар буюк имконият эканлигини идроқ қила бошлайди. Ўзингизни алдамасдан, мисол учун, охирги марта таъм билиш, ҳид сезиш, бармоқларингизда тирноқларингиз борлиги ва шулар каби юзлаб "одатий бойликларингиз"нинг қиймати ҳақида қачон ўйланиб кўрганингизни эслангчи?

Нобель мукофоти совриндори Jose Saramagoнинг Blindness асари ўқувчига айни юқоридаги "одатий" бойликлардан бири кўра олиш қобилияти тўғрисида жиддийроқ фикр юритишга ундайди.

Кунларнинг бирида ўрта ёшлардаги бир киши ишидан машинада қайтаётиб, тирбандликка тушиб қолади. У машиналар ҳаракатланишни бошлашларини сабрсизланиб кутар экан, атроф тўсатдан, худди сут тошқини юз бергандек, оқимтир рангга бўялади. Дастлаб у нима бўлганини тушунмай, кўзларини қўллари билан ишқалай бошлайди, атроф ҳали ҳам оппоқ. У кўзларини бир неча бор очиб юмади, бу ҳам ҳеч ёрдам бермайди. Ҳануз кўзига оқ рангдан бошқа ҳеч нарса кўринмайди. У машина курсисида нима бўлаётганини тушунмай ўтирар экан, орқадан эътирозли баланд сигнал товушлари қулоққа эшитила бошлайди. Ҳайдовчилардан бири нима бўлаётганини билиш учун унинг олдига келади ва "нега юрмаяпсиз?" дея савол беради. Унинг оғзидан эса "мен кўр бўлиб қолдим" деган гапдан бошқа калима чиқмайди.

Машина олдига келган киши унинг нима деяётганини аввалига тушинмайди, лекин сўнгра унинг ожизлигидан фойдаланиб, машинасини ўмариб кетиш мақсадида, кўр бўлиб қолган кишига уни уйига етиб олишига ёрдам бермоқчилигини айтади. У кўрни уйига ташлаб, машинасини миниб қочади.

Кўр бўлиб қолган одам аёли уйга келишини кутиб ўтиради ва у келгандан сўнг бирга офтальмолог ҳузурига боришади. Врач унинг нега бирдан кўр бўлиб қолганини тушунмайди ва бу жумбоқни ечиш учун бир неча ҳамкасбларига тушунарсиз касаллик ҳақида айтиб беради. Бахтга қарши улар ҳам муаммо нимада бўлганлигини топа олишмайди.

Ушбу ғайритабиий ҳодисанинг эртасига кўр бўлиб қолган киши билан мулоқотда бўлган барча одамлар бирма бир кўр бўлишни бошлайди. Бутун давлат бўйича кўрлик эпидемияси ёйила бошланади. Фақатгина биргина аёлга, офтальмолог рафиқасига, номаълум сабабларга кўра бу касаллик юқмайди. Асли, кўрликка "юқмоқ" феълини ишлатиш қандайдир "мос эмас". Лекин, афсуски, асарда ёритилган фожиа шундан иборат эдики, кўрлик, худди грипп, ковид ва ҳкзлар каби, юқумли эди.

Тасаввур қиляпсизми? Кўрлик эпидемияси. Натижада, бир аёлдан ташқари бутун аҳоли кўр. Давлатда хаос бошланади. Очарчилик. Антисанитария.

Кўзингизнинг нури нақадар қийматли инъом эканлигини янада кўпроқ, чуқурроқ англаш учун ва атрофдаги ҳамма кўр бўлиб қолганда ҳаёт қандай кўринишга эга бўларди тасаввур қилиш учун ушбу китобни ўқишни тавсия қилган бўлардим.

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-05-14 20:08:16 Фалокат шундаки, сен ҳаддан ташқари одамови бўлиб қолгансан ва инсонларга бўлган бутун ишончингни йўқотгансан.

Уста ва Маргарита, М.Булгаков Ochish/sharhlash

2022-03-11 11:07:00 ​​Миямиздаги GPS

Ўқишдан/ишдан чиқиб, уйингизга кетадиган йўл қаер эканлигини қандай билиб олишингиз ҳақида ҳеч ўйланиб кўрганмисиз? Ёки кечки пайт туриб, чироқлар ўчиқ ҳолда, фақат, айтайлик, ойдан тушиб турган ёруғликда ётоқхонангиздан ошхонага йўлни қандай топиб олишингизни ва ошхонага етганингизда уер айнан ошхона эканлигини қаердан билишингиз ҳақидачи?

Камчилигимиз бундай ноодатий одатий ҳоллар ҳақида бош қотирсак керак. Мен ҳам, масалан, бир профессорнинг маърузасини кўришимдан олдин бу ҳақида ҳеч қачон ўйланмагандим. Имтиҳонларга тайёрланиш жараёнида она/чет тили ўрганишга оид бир неча назарияларни бошқа фанлардан олинган далиллар билан исботлай олиш учун проф. Kanwisher'нинг (Массачусест Технология Институти) инсон мияси тўғрисидаги маърузалар тўпламини кўришни бошладим. Фанга кириш қисмида профессор инсон мияси нақадар ажойиб нарса эканлигини талабаларга ёритиб бериш учун яқин дўсти бн содир бўлган вокеани айтиб беради. Профессорнинг дўсти нормал iq'га эга, ўрта ёшлардан ўтган, ҳеч қандай касалликка мойиллиги йўқ, оддий ҳаёт кечируви эркак киши эди.

Проф ва унинг дўсти кунларнинг бирида бир конференцияга боришади. Конференция узоқ давом этади ва уйга қайтиш учун кеч тушиб колгани сабабли у проф.нинг уйида қолади. Иккаласи анча йиллардан бери таниш эди. Кечки пайт профессор кайсидир хонада иш килади, олдидаги хонада - дўсти. Бирдан дўсти ўтирган хонадан қаттиқ шовқин келади, худди катта бир нима ерга тушгандек. Проф дўстини бир неча марта чақиради, жавоб келмагач, ўша хонага югуриб киради.

Хонага кирса, ерда дўсти ҳушидан кетган ҳолда ётибди ва у дарҳол 911га телефон қилади. Тез ёрдам келиб, дўстини шифохонага олиб кетади. У касалхонада 2 ҳафтача даволаниб чиқади. Чиққандан кейин у одам қайтадан соппа-соғлом одамдек яшайверади, лекин (!) ўзини қаердалигини, қаерга қандай қилиб бориши кераклигини ва ҳкз. кўрсата олмай қолади. Ҳаттоки, уйидан чиқиб, 15 йилдан ортиқ ишлаган ишхонасига бориш учун йўл топа олмай қолади. Бир куни проф ундан уйининг тузилишини чизиб беришини илтимос қилади. У чизган уй 2-3 ёшли болалар чизган уйларга ўхшаб, ҳеч қандай режасиз, қийшиқ чизиқлар йиғиндиси эди, холос.

Сўнгра уни бир неча текширувлардан ўтказишади ва шу аён бўладики, у кишининг миясининг макон учун маъсул бўлган кисмида анча йиллардан бери бир ўсимта ўсаётган бўлади. Ўша ўстимта у қисмни нормал ишлашига тўсқинлик қилаётган бўлади.

Бу маърузани кўрганимдан сўнг макон/йўлларни осонликча аниқлашимизга эътибор беришни бошладим ва Унни Эйкесетнинг Окей, мозг, где я? Как работает наша внутренняя система навигации, зачем нужны номли китобини ўқиб чиқдим.

Китобда 2014 йили нобель мукофоти олган норвегиялик икки олим, Мэй-Бритт и Эдвард Мозерлар, ва уларнинг илмий фаолияти ҳақида ёзилган. Тўғрироғи, Мозерларнинг инсон миясининг гиппокамп номли қисмидаги GPSни қандай қилиб топганликлари ҳақида. Китобда ёзилишича, гиппокамп барча сутэмизувчилар турмуш ҳаётида муҳим аҳамиятга эгалиги ва унинг маконни аниқлай олишимиздаги ўрни жуда катталиги 1970-чи йиллардаёқ аниқланган экан, аммо Мозерлар ва уларнинг ҳамкасби америкалик олим Джон О'Киф гиппокампдаги қайси нейронлар, қай йўсинда бизнинг йўлимизда адашиб қолмаслигимизга ёрдам беришини аниқлашган эканлар.

Китобни ўқишни барчангизга тавсия қиламан, негаки ўзингиз, тўғрирояи миянгиз ҳақингизда бир неча қизиқ нарсалар ўрганиб олишингиз мумкин.

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-03-07 15:23:55 ​​Салом дўстлар,
кўпчилигингиздан канал фаолиятини тўхтатдими, аҳволингиз яхшими каби смслар олганим учун канал фаоллиги тушиб кетганига кичик бир пост ёзай дедим.

Январь ойида жуда ҳам муҳим бўлган икки имтиҳон топширишим керак эди. Имтиҳонларга тайёргарликни октябрь ойида бошладим, негаки сал кам 1950 бетлик материални бир неча марта ўқиб чиқишим ва сўнгра ўқиб чиққанларимни иҳчамлаб, қайта ўқишга қулай бўлиши учун, ҳеч бўлмаса 400-450 бетлик қайдлар ҳолатига келтиришим керак эди. (Расмдаги) ёзиб чиққан қисқартирилган 380 бетлик қайдларимни неча марта ўқиб чиқдим, ростини айтсам, билмайман ҳам.
Керакли китобларни ўқиб, имтиҳонларга тайёрланиб ва имтиҳон ҳаяжонидан кўп нарсага вақтим етмай қолди. Шу сабабли каналга ажратаётган вақтимни ҳам камайтиришга мажбур бўлдим.

Минг шукр, бугун имтиҳон натижалари чиқди ва кўнглим тинчиди.

Янги постларда кўришгунча.
Ва... доимгидек, яхши китоблар ўқишда чарчаманг!

@readnroll Ochish/sharhlash

2022-02-18 16:44:46 Topkapı саройида Султон Ахмед III қурдирган кутубхона Ochish/sharhlash

2022-02-13 16:02:09 Istanbul Modern Museumдан ҳаммага салом! Ochish/sharhlash