Мўминнинг нажоти

2022-09-01 12:02:18 #одоб #интернет
ИНТЕРНЕТ ОДОБЛАРИ | Интернетдаги алоқа одоблари

Қуйида интернет тармоғида акдномалар тузишга оид Ислом Ҳамкорлиги ташкилотининг Ислом Фиқҳи академияси томонидан қабул қилинган қарорнинг таржимасини эътиборингизга тақдим қиламиз:

«Ислом ҳамкорлиги ташкилотининг Ислом Фиқҳи академияси

БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМ

Ислом Фиқҳи академиясининг кенгаши Саудия Арабистони подшоҳлигининг Жидда шаҳрида 1410 ҳижрий йилнинг 17-23 шаъбон 1990 милодий йилнинг 14-20 мартида бўлиб ўтган анжуманида академияга янги алоқа воситалари орқали тузилган акдномалар хусусида тақдим этилган илмий баҳсларни кўриб чиқди. Бунда алоқа воситаларида эришилган тараққиёт, улар орқали иш юритилганда молиявий муомалалар ва тасарруфотларни тезликда олиб бориш ва ақдномалар тузиш эътиборга олинди. Шунингдек, фақиҳлар гап-сўз, ёзишма, ишора ва хабарчи орқали ақднома тузиш ҳақида айтган гаплар, ҳозир бўлганлар орасида ақднома тузишда — васият, вакиллик ва васийликдан бошқаларда — мажлис бир бўлиши шартлиги, ийжоб ва қабул ўхшаш бўлиши, икки ақд тузувчидан бирининг ақдномадан юз ўгирмаган бўлиши, ийжоб ва қабулнинг урфга биноан кетма-кет бўлишини ёдда тутган холда қуйидагиларга қарор қилди:

Биринчидан: бир жойда бўлмаган, бири иккинчисини кўзи билан кўрмайдиган ва сўзини эшитмайдиган икки ғойибнинг орасида ёзишма, хабар юбориш ёки элчи орқали ақднома тузиладиган бўлса (телеграмма, телекс, факс, компьютер экрани ҳам шунга киради), ушбу ҳолатда ийжоб етиб борган одам уни қабул қилса, акднома тузилган бўлади.

Иккинчидан: бир-биридан узоқда турган икки тараф орасида бир вақтнинг ўзида телефон ёки телеграф орқали ақднома тузилса, икки ҳозир бўлган киши орасида тузилган каби бўлади. Ушбу ҳолатга дебочада ишора қилинган, фақиҳлар қилган асл қарорларнинг хукми ўтади.

Учинчидан: эътироз билдирувчи ушбу воситалар ила чегараланган муддатга ийжоб содир қилса, у ўша муддат асносида ийжобида қолиши лозимдир. Унинг бундан қайтишга ҳаққи йўқ.

Тўртинчидан: юқорида ўтган қоидалардан никоҳ (унда гувоҳлар шарт қилингани учун), саррофлик (қўлма-қўл бўлиши шартлиги учун), салам савдоси (сармояни олдиндан бериш шартлиги учун) мустаснодир.

Бешинчидан: сохтакорлик, алдамчилик ва хатога йўл қўйиш кабиларни исбот қилишда умумий қоидаларга амал қилинади (Аллоҳ билувчидир)».

«Ижтимоий Одоблар», 262-263.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash

2022-09-01 07:02:24 #намоз #рукн
Намоз китоби

Тартиб соқит бўладиган сабаблар ҳақида гапирсак, қазо намозлар билан вақтида адо қилинадиган намозлар ўртасида тартиб учта ҳолатда соқит булади. Тартибни соқит қилувчи сабаблардан учинчиси — қазо намозларнинг кўпайиб кетиши.

Бишрул Марисий дейди: «Қазо намозларнинг кўпайиб кетиши билан тартиб соқит бўлмайди. Ҳатто кимки, қазо қилиб қўйган битта намозини эсласа, то эсига тушган маҳалгача бутун умри давомида ўқиган намозлари фосид бўлади». Яъни, уларнинг қазосини ўқиш вожиб, дейиляпти. Бишрул Марисийнинг бундай дейишига сабаб, тартибни вожиб қилувчи далил қазо намозни оз ва кўпга ажратишни вожиб қилмайди. Чунки қазонинг кўплиги намозга сустликнинг кўплиги сабабли рўй беради. Демак бундай сустликка йўл қўйган киши енгиллик берилишига ҳақли эмас.

Мазҳабимиз имомлари қазо кўпайиб кетганда тартиб соқит бўлади, дегандилар. Бунинг далили шуки, агар қазо намозлар кўпайиб кетганида ҳам тартибга риоя қилиш вожиб бўлса, қазоларни ўқиб битиргунча вақти кирган намозлар ҳам қазо бўлиб кетади. Бу эса жоиз эмас. Негаки, агар жоиз дейиладиган бўлса, олдин эслатганимиздек, битта кишининг хабари орқали ворид бўлган ҳадис билан қатъий далил асосида собит бўлган амални бекор қилган бўламиз.

Кўп қазо намозларнинг энг кам миқдори канча? — деган масалада уламолар ихтилофга боришган. Зоҳир ривоятда (яъни, Абу Ҳанифа, Абу Юсуф ва Муҳаммад наздларида) олти вақт намоз қазо бўлса, қазоларнинг сони кўпайган деб ҳисобланади. Олтинчи намознинг вақти чиқиши билан тартиб соқит бўлади, ҳатто еттинчи намозни қазолардан олдин адо қилиш жоиз.

Ибн Симоъа Имом Муҳаммаддан ривоят қилишича беш вақт намоз қазо бўлиши қазолар сонининг кўпайганини билдиради. Демак бунда олтинчи намознинг вақти кириши билан тартиб соқит бўлади, ҳатто олтинчи намозни қазолардан аввал ўқиш жоиз. Имом Зуфардан ривоят қилинишича, бир ойлик намоз қазо бўлгунча тартибга риоя қилиниши лозим (яъни, 29 кунлик намоз ўқилмаган бўлса ҳам, то шу намозларнинг қазосини ўқимагунча вақти кирган намоз адо қилинмайди, дейиляпти). Гўё бу билан Имом Зуфар қазо намознинг кўп деган чегарасини бир ойлик намоздан ошгани деб белгилаяпти, ундан камини кўп қазо намоз деб ҳисобламаяпти.

Имом Муҳаммаднинг беш вақт қазо бўлган намозларни кўп деб ҳисоблашининг сабаби, ҳар бир фарз қилинган ибодат тури шу ибодат жинсининг ҳаммасини қамрайди. Масалан, намознинг фарзлиги бир вақт ёки икки вақт намозга эмас, кун давомида ўқиладиган барча намозга тегишлидир. Бир кунда эса беш вақт намоз ўқилади. Демак қазолар сони беш вақт намоздан ошса, кўп намоз қазо бўлган ҳисобланади. Худди ақлдан озган киши мисолида бўлгани каби. Масалан, бир киши рамазон ойининг бошидан охиригача ақлдан озган бўлса, унга мана шу рўзанинг қазосини тутиш фарз эмас. Агар у рамазоннинг 29-куни ҳушига келиб қолса, рўзанинг тўла бир ой қазосини тутиши вожиб. Чунки рўзанинг фарзлиги рамазон ойининг ҳар бир кунига тааллуқли. Шундай экан, бир кун рўза тутиб қўйган билан фарз адо бўлмайди.

Аммо «қанча намоз қазо қилинса, кўп деб ҳисобланади? » — деган масалада энг тўғри жавоб зоҳир ривоятда айтилган гапдир. Чунки қазолар олтинчи намознинг вақти кириши билан ҳали такрорланган бўлмайди, балки олтинчи намознинг вақти чиқса, намозлар такрорлана бошлайди. Шунга биноан, агар бир киши битта намозни тарк этса, ундан сўнг қазо қилган намози эсида турган ҳолда беш вақт намозни ўқиб қўйса, намозларини қайтадан ўқийди. Чунки қазо қилган намозлар сони кўплик чегарасига етмади. Қазо қилган намозлари кам экан, демак у тартибга риоя қилиши вожиб. Сабаби, бунда қайта ўқилиши лозим бўлган намозларни ўкиб олишга вақт етарли, қазо намозни ўқиса, вақти кирган намоз ҳам қазо бўлиб қолиш хавфи йўқ. Демак қазо намоз қолиб, вақти кирган намоз адо қилинар экан, ўша адо қилинаётган ҳар бир намоз тарк қилинган намознинг ўрнига ўқилаётган бўлади.

«Бадоеус Саноеъ - 2», 288-290.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash

2022-09-01 02:00:58 #ҳикмат
Эскирган мақол

Онасини кўр-у, қизини ол деган мақол ҳам ҳамиша тўғри бўлмай қолди. Чунки яхши оналар ҳам “Мен кўрган қийинчиликларни қизим кўрмасин", деб аяб, тарбиясини бузиб қўймоқдалар.

«Шарқ ҳикоят ва ривоятлари - 2», 387.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash

2022-08-31 17:01:55 #ҳадис

715. Фарзандларингиз исмини Муҳаммад деб номласангиз, уни ҳурмат қилинг, мажлисда кенг жой беринг ва юзингни хунук қилсин, деб сўкманг.
Ҳазрат Али (رَضِيَ اللهُ عَنْهُ)дан.
Хатиб ривояти.

2002 ҳадис, 28.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash

2022-08-31 12:01:48 #одоб #интернет
ИНТЕРНЕТ ОДОБЛАРИ | Интернетдаги алоқа одоблари

Интернет орқали ўзгалар билан алоқа қилишда савдо ишлари олиб борилса, олдин бунинг тафсилотини яхши ўрганиб олиш шартдир.
Интернет оркали савдо қилишда оддий ҳолатдаги савдонинг шаръий қоидалари билан бирга, қўшимча қоидалар ҳам бор. Интернетда тилла ва кумушнинг, пулларнинг савдосини қилиб бўлмайди. Чунки бу хил савдоларда қўлма-қўл айирбошлаш шартдир. Интернет орқали эса бу ишларни амалга оширишнинг имкони йўқ.

Шу билан бирга, интернет қаллоблари одамларни алдаш учун ўзига хос «интернет-савдолари»ни ўйлаб топишган. Биргина мисол тариқасида quest.net номли интернет бозорини олишимиз мумкин. Сиртдан қараганда, бу нарса одамларга қулайлик туғдириш, савдо молини арзонлаштириш учун тузилганга ўхшайди. Тармоқли савдо номини олган бу иш аслида қаллобликдан бошқа нарса эмас. Аммо содда одамларни алдашга жуда ҳам қулай. Қабулимга баъзи кишилар келиб, мазкур савдо ҳакида саволлар бера бошлашди. Кишиларнинг тақдим қилаётган маълумотлари узуқ-юлуқ эди. Аммо уларнинг барча ахборотларини кўшиб, умумлаштирилганда, тўлароқ тасаввур ҳосил бўлди. Шунинг эътиборидан, бу савдо жоиз эмас, деган жавоб берилди.

Бу гап одамлар орасида тарқалиб, сўровчилар яна кўпайди. Охири шу ишни юритаётганлар келиб, ўзлари тушунтириб бермоқчиликларини айтишди. Уларга ўхшаганларнинг кимлигини билганим учун, ёзма равишда мурожаат қилишларини сўрадим. Анча вақт ўтганидан кейин ёзма тушунтириш ва мурожаат олиб келишди. Сўнгра уларга жавоб бердим. Улар эса бошқа шайхдан олган нарсасини кўрсатиб, одамларни алдашда давом этаверишди. Кишиларда иккиланиш пайдо бўлиб қолди. Баъзиларнинг ҳалиги «шайх»ни мен билан адаштирганлари маълум ҳам бўлди. Шунда биз интернетда бор ҳақиқатни эълон қилдик. Охири мазкур quest.net ташкилотчилари қаллобликда айбланиб, маҳкамага тортилди.

Шунинг учун бунга ўхшаш ишлардан жуда эҳтиёт бўлиш керак. Олдин ҳар бир нарсанинг, ишнинг ҳалол ёки ҳаромлигини, диндаги ҳукмини яхшилаб ўрганиб олиб, кейин унга қўл уриш керак.

«Ижтимоий Одоблар», 261-262.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash

2022-08-31 07:00:33 #намоз #рукн
Намоз китоби

Тартиб соқит бўладиган сабаблар ҳақида гапирсак, қазо намозлар билан вақтида адо қилинадиган намозлар ўртасида тартиб учта ҳолатда соқит булади. Тартибни соқит қилувчи иккинчи сабаб — зиммада турган қазо намозни унутиш.

Олдин зикр қилинганидек, битта одамнинг хабари орқали келган ҳадисга биноан, қазо намознинг вақти ўша қазо намоз эсга тушган пайтдир. Лекин эсга тушмаган ҳолатда қатъий далил билан собит бўлган амал (яъни, беш вакт намозни белгиланган вақтларида ўқиш) вожиб бўлади.

Ривоят қилинишича, Пайғамбар алайҳис-салом бир куни шом намозини адо қилдилар ва: «Сизлардан бирортангиз менинг аср намозини ўқиганимни кўрдими?» — деб сўрадилар. «Йўқ» — дейишди. Шунда Росули акрам аср намозини ўқиб қўйдилар, лекин шомни қайта ўқимадилар. Агар шу ҳолатда тартиб вожиб бўлганида шом намози қайта ўқилган бўлардилар.

Шунга кўра яна бир масала. Бир киши пешин намозини бетаҳорат, аср намозини таҳорат билан адо қилди. Асрни ўқиётганида пешин намозини бетаҳорат ўқигани эсида эди. Кейин пешинни қайта ўқиди, аср намозини жоиз деб ўйлагани учун уни қайта ўқимади. Вақт киргач, шом намозини ҳам ўқиди. Шу киши аср намозини қайтадан ўқийди, лекин шом намози жоиз. Чунки пешинни таҳоратсиз ўкиши билан у намозга яроқли бўлмай қолди ва асрни ўқиётганида таҳоратсиз ўқиган пешини жоиз эмаслигини биларди.

Агар таҳоратсиз ўқиш мумкин эмаслигини билмаса, таҳоратсиз ўқиса ҳам бўлаверади, деган гумонга борса, унинг бу гумони эътиборга олинмайди. Чунки бу жаҳолатдан келиб чиққан гумондир. Нотўғри бўлса ҳам, бир далилдан келиб чиққан гумон эътиборга олинади. Юқоридаги ҳолда эса умуман далил мавжуд эмас, гумони бутунлай жаҳолатга билмасликка асосланган. У асрни адо қилганида зиммасида пешиннинг қазоси турганлигини биларди. Демак у асрни пешин намозининг вақтида ўқиган бўлиб чиқяпти, бу жоиз эмас.

Мана шу масалага кўра, агар шом намозини пешин ва асрни қайта ўқимасдан адо қилса, жоиз эмас. Чунки у шом намозини ўқир экан, зиммасида пешиннинг қазоси турганини биларди. Демак у шомни пешин намозининг вақтида ўқиган бўлади, бу жоиз эмас. Агар таҳоратсиз адо қилган пешин намозини қайта ўқиса-ю, таҳорат билан адо қилган асрни жоиз деб ўйлаб қайта ўқимасдан шом намозини адо килса, у асрни қайта ўқиши керак, шомни эмас. Чунки у асрни жоиз деган ўйга борди. Бу ўй гарчи аниқ бўлмаса ҳам, бироз шубҳаси бор далилга асослангани учун эътиборга олинади. Негаки, мазкур шом намозини ўқиётган киши зиммамда аср намози йўқ деб ўйлади ва аср намозининг барча рукн ва шартларини тўла адо қилган эди.

Зиммамда аср намози йўқ, деган ўй билан шомни адо килган кишининг намози дуруст, худди аср намозини унутиб, шомни ўқиган киши каби. Асли-да зиммамда аср намози йўқ, деб ўйлаш унутишдан кучлирок сабабдир. Чунки унутган кишининг гумони шубҳалироқ далилдан эмас, табиий ғафлатдан келиб чикқди. Зиммамда аср намози йўқ, деб ўйлаш заифроқ бўлса-да, далил ҳисобланади ва бу унутишдан баландроқ туради. Аср намозини эсдан чиқариб, шомни ўқиб қўйган кишининг шом намози жоиз экан, зиммамда аср намози йўқ деб шом намозини ўқиган кишининг намози ҳам албатта жоиздир.

«Бадоеус Саноеъ - 2», 281-283.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash

2022-08-31 02:01:36 #ҳикмат
Сўз ва ҳаракат

Cен ўзингни ҳар қанча доно ҳисоблама, сўзинг ва ҳаракатинг аслида кимлигингни фош қилади.

«Шарқ ҳикоят ва ривоятлари - 2», 379.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash

2022-08-30 17:02:01 #ҳадис

714. Меҳмон бирор қавм ҳузурига кирса, ризқи билан киради. У ердан чиқишида уларнинг гуноҳлари учун мағфират билан чиқади.
Анас (رَضِيَ اللهُ عَنْهُ)дан.
Дайламий ривояти.

2002 ҳадис, 25.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash

2022-08-30 12:03:48 #одоб #интернет
ИНТЕРНЕТ ОДОБЛАРИ | Интернетдаги алоқа одоблари

Интернет орқали ўзгалар билан алоқа қилишда беҳуда тортишувларга йўл қўймаслик, беодобликларга қарши курашиш яхши ишдир.
Баъзи одамлар бехуда тортишишга ўч бўлади. Тортишиш учунгина баҳс-мунозаралар қўзғайди. Бошқаларнинг жиғига тегишни яхши кўради. Биз, мусулмонлар ана шундай кишилар тоифасидан бўлмаслигимиз ва уларга қарши курашишимиз лозим.

«Ислом.уз» Форумида ҳам дастлаб шу қабилдаги ишлар содир бўлиб турди. Кейин ўзимга берилган саволларга жавоб бериш давомида форум нималигини, ундан кўзланган мақсадларни тушунтирдим. Форумдаги мулоқотларда ҳам одобга риоя қилиш кераклиги, агар бу нарсалар бўлмаса, форумни ёпиб қўйиш афзаллигини айтдим. Аста-секин ҳолат яхшиланиб борди. Форум иштирокчилари бир-бирларига насиҳат қилишди. Бундай ҳолатни истамаганларнинг форумдан чиқишини талаб этишди ва бунга эришишди ҳам. Ҳозир, менимча, мазкур форумда жуда яхши руҳият, одобли муносабатлар ҳукм сурмокда.

«Ижтимоий Одоблар», 261.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash

2022-08-30 07:00:35 #намоз #рукн
Намоз китоби

Тартиб соқит бўладиган сабаблар ҳақида гапирсак, қазо намозлар билан вақтида адо қилинадиган намозлар ўртасида тартиб учта ҳолатда соқит булади. Биринчиси — вақтнинг танглиги.

Яна бир масала. Бир киши зиммасида қазо қилган пешин намози борлиги эсида тургани ҳолда аср намозини бошлади ва намознинг қиёми, қироатини шу даражада чўздики, макруҳ вакт кириб қолди. Мана шу кишининг ўқиган аср намози жоиз эмас. Чунки унинг пешинни тарк қилиб, аср намозига киришиши дуруст эмас. Энди у ўқиётган аср намозини келган жойидан тўхтатади ва уни қайтадан адо қилади. Олдин ўқилган аср намозининг жоиз эмаслигига сабаб, намозини бошлаган пайтда макруҳ вақт кирмаган эди. Бу вақтда тартиб вожиб. У зиммасида пешиннинг қазоси бўлатуриб, аср намозини ўқишга киришди, тартибга риоя қилмади. Шунинг учун бу намози бузилди. Энди аср намозини қайта ўқишига келсак, бу пайтда макруҳ вақт кириб бўлган эди. Макруҳ вақтда эса тартиб соқит. Шунга кўра, аввал аср намозини, кун ботганидан кейин пешиннинг қазосини ўқийди.

Агар зиммасида пешин намозининг қазоси борлигини билмасдан аср намозини ўқишга киришса, қиём ва қироатни шу қадар чўзсаки, макруҳ вақт кириб қолса, кейин қазо қилган пешин намози эсига тушса, аср намозини охиригача адо қилади. Чунки аср намозини бошлаганида зиммасида пешиннинг қазоси борлигини унутган, эсига тушганида эса вақт тор қолган эди, бу ҳолатда тартиб соқит бўлади.

Агар зиммасида пешиннинг қазоси борлигини билиб, тор вақт қолганида аср намозини ўқишга киришса, асрнинг бир ёки икки ракъатини ўқиганидан сўнг кун ботиб қолса, қоидага кўра, бу намоз бузиларди. Чунки кун ботиши билан вақтнинг торлиги деган узр йўқолди ва тартиб вожиб бўлиб қолди. Демак тартибга биноан бу ҳолда аввал пешиннинг, кейин асрнинг қазосини, сўнг шом намозини ўқиши керак. Лекин уламолар бу ҳолатда кун ботган бўлса ҳам аср намозини охиригача давом қилдириб, сўнгра пешиннинг қазосини, кейин шом намозини ўқишни чиройлироқ санашган. Бу масала «Наводирус солат» китобида зикр қилинган. Аллоҳ ҳакни билгувчирокдир.

«Бадоеус Саноеъ - 2», 280-281.

•┈•┈•┈•┈•❁✿❁•┈•┈•┈•┈•
@MuminningNajoti Ochish/sharhlash