Public Policy | 🇺🇿

2023-03-17 00:20:34 Oxirgi bir hafta ichida AQSh mediasida eng koʻp muhokama qilinayotgan mavzu bu “Silicon Valley” bankining (SVB) qulagani.

Bu bank AQShdagi eng yirik 16-bank va bu moliyaviy (bank sohasida) qulash hajmi boʻyicha AQSh tarixida 2008-yilgi moliyaviy inqirozdan keyingi ikkinchisi.
***
Qisqacha va oddiy tushuntirsak, bu Bank Run hodisasi. Ya’ni mijozlar bankka qoʻygan pullarini qaytarib olishimoqchi, lekin bank mablagʻi yetmayapti. Tijorat banklari (Commerical Banks) asosan mijozlardan olingan depozitlarni aylantirib foydani oshirishadi. Ya’ni kreditlar berishlari, aksiyalar sotib olishlari mumkin. SVB mijozlari asosan kichik va oʻrta startapchilar boʻlgan. Qulashning tezlashuviga ijtimoiy tarmoqlar ham katta hissa qoʻshgani aytilyapti, ya’ni vahima ortishi hisobidan bankga qoʻyilgan depozitlarni qaytarib olishni xohlab qolgan mijozlar soni ortib ketgan.
***
Bunday hollarda davlat oʻz moliyaviy tizimiga zarar yetmasligi va domino effektining (financial/banking contagion) oldini olish maqsadida hususiy tarmoqqa aralashishga majbur. AQShda ham xuddi shunday boʻldi.
AQSh Moliya vazirligi (US Department of Treasury - USDT), AQSh Markaziy banki (the Fed) va AQSh Depozitlarni sugʻurtalash korporatsiyasi (Federal Deposit Insurance Corporation - FDIC) holatni nazoratga oldi. Yana oddiy tilda aytadigan boʻlsak, investorlar va mijozlar oʻz mablagʻlarining xavfsizligini va uni qaytarib ololishini bilsagina depozitlarini qaytarib olmaydilar va moliyaviy tizim oʻz oʻrnida ishlashni davom etadi.
***
Oʻzi kapitalizm qarzlar ustiga qurilgan, faqat oʻrtada ishonch va risk boshqaruvi hammasini hal qiladi.
***
10-mart kuni SVB quladi, regulyatorlar bankni oʻz boshqaruviga oldi. Lekin FDIC eng arzon yoʻllar bilan moliyaviy qulashni oldini olishga haqli holos. Ya’ni depozitlarni sugʻurtasiz qoʻyganlarda mablagʻ yoʻqotish xavfi boʻladi. Sarosima kuchayib ikki kun ichida mijozlari ipoteka (real estate) va yuridik sohadagilar boʻlgan Siganachur Bank (Signature Bank) ham qulash yoqasiga kelib qoldi. Holat oddiy yana oʻsha mijozlar depozitlarni zudlik bilan yechib olishga urinishlari. Tepada aytganimdek domino effekti (moliya sohasida ‘financial contagion’)ga yoʻl qoʻymaslik uchun FDIC bu bankning boshqaruvini ham oʻz qoʻliga oldi. Oʻsha kuni USDT, Fed va FDIC qoʻshma bayonot bilan chiqdi. FDIC ga mustasno huquq berildi ya’ni endi u sugʻurtalanmagan depozit qoʻygan mijozlarga ham mablagʻlarini qaytarib berishi mumkin. Bularning hammasi vahima davlat boʻylab tarqalmasligi uchun qilindi. Xatto prezident Bayden ham murojaat bilan chiqdi.
***
Va nihoyat ikki kuncha avval sal boʻlmasa qulay degan boshqa banklar hatto 50%gacha mijozlarni qaytara olishdi.
***
Endi AQSh Adliya vazirligi (Department of Justice) holat boʻyicha surishtiruv oʻtkazadi.

Vaqtida koʻrilgan siyosiy chora sal boʻlmasa 2008 yildan keyingi eng yirik boʻlishi mumkin boʻlgan inqirozning oldini oldi.

*Depozit oʻzbekchada Omonat lekin atama sifatida Depozitni ishlatish qulaydek tuyuldi.

#Post_16

Fikr uchun

https://t.me/nno_uz Ochish/sharhlash

2023-03-16 09:33:04 Aytgancha, yaqinda Turkiyada prezident saylovlari bo‘lib o'tishi va unda katta ehtimol bilan Kamol Qilichdoro‘g‘li g'alaba qilishi va Erdog‘anning katta siyosatdan chetga chiqishi kutilayotgan bir vaqtda nisbatan yosh siyosatchi Turkiyaning hozirgi vitse prezidenti Fuat O‘ktayga "Do‘stlik" ordenining berilishida ham ramziy va strategik yurishni ko'rish mumkin. Ochish/sharhlash

2023-03-16 09:31:35 Ochish/sharhlash

2023-03-16 09:24:49 Simvolizm va milliy o'zlikka e’tiborni turkiyaliklardan oʻrgansa arziydi.

Bizning universitetning biznes maktabida oʻqiydigan bir turk yigit bilan iqtisodiyot, moliya, siyosat va tarix boʻyicha koʻp muhokamalar qilib turamiz. U yigit Turkiya davlat stipendiati va haqiqatan bilimli. Undan Turkiya haqida qiziq ma’lumotlarni oʻrganib boraman. Shulardan biri Turkiya prezident muxri (rasmda ikki bayroq orasidagi ramz). Unda markazdagi katta yulduz 16 ta kichik yulduzlar bilan oʻralgan. Bu kichik yulduzlar tarixda eng qudratli va mustaqil 16 ta turkiy davlatlarni ifoda qiladi. Ularning orasida bizning hozirgi Oʻzbekiston hududida joylashgan shaharlardan boshqarilganlari ham bor. Ularning ichida bizga ma’lum, Hunlar, Turk hoqonligi, Qoraxoniylar, Gʻaznaviylar, Saljuqiylar, Xorazmshohlar, Oltin Oʻrda va Buyuk Temur imperiyalari ham bor. Turkiya o'zini aynan o'sha buyuk turkiy imperiyalarning merosxo'ri va davomchisi deb biladi.

Bu ma’lumotgacha ham turklarning simvolizmga e’tiboriga havas qilardim. Masalan, turkiylarning azaliy ramziy rangi ochiq koʻk (moviy) boʻlgan. Va bizning bayrogʻimizdagi koʻk rang ham qisman tarixiy ma’noga ega (edi). Lekin bayrogʻimizning hozirgi koʻrinishi (2012-yildan keyin, ayniqsa yaqin yillardagi)ni tushunib boʻlmaydi. Bu haqidayam boshqa bir post qilaman.

Endi Turkiyaning simvolizmga e’tiboriga qaytsak, rasmlardan koʻrishimiz mumkinki, pastda toʻshalgan uzun gilamlar va faxriy qorovul xarbiy kiyimi aynan ochiq koʻk rangda. Faxriy mehmonni kutib olish uchun tizilgan faxriy qorovul xarbiylari oʻsha 16 buyuk turkiy imperiyalarning bayroqlarini tutib turishibdi.

Aytgancha, Turkiya bayrog'idan urfga kirgan yarim oy (hilol) va yulduz islom dinining timsoli emas. Lekin ba'zi aholisining katta qismi musulmon bo'lgan davlatlar yoki ba'zi islom davlatlari uni o'z bayroqlarida aks ettirishgan. Bu haqidayam boshqa bir post qilaman.

Qisqasi davlatchilikda simvolizmnig o'rni juda muhim.

#Post_15

Fikr uchun

https://t.me/nno_uz Ochish/sharhlash

2023-03-16 09:21:36 Ochish/sharhlash

2023-03-16 08:37:11 Keyingi postda siyosiy tahlilchilar koʻp foydalanadigan Muvozanat tahlili (Trade-off analysis) haqida yozaman. Ochish/sharhlash

2023-03-16 07:18:01 Ratrsional fikrlash uchun emotsiyalarni nazorat qilish kerak.

Ha, qonli tariximizda ruslar bizni koʻp qiynashgan, koʻplab ziyolarimizni qatag’on qilishgan, yot madaniyatni va “milliy oʻzlik”ni singdirishga harakat qilishgan, undan oldin esa bizning hududlarga bostirib kirish chogʻida askarlardan tashqari koʻplab begunoh aholini arzimas sabablar bahonasi bilan, qoʻrqitish maqsadida qirishgan, ayollarimizni, yosh qizlarimizni zoʻrlashgan, yigitlarimizni tahqirlashgan.
Lekin buyuklik haqida gap ketganda rus xalqi bu sifatga mutlaq munosib deyish mumkin. Buyuklikka loyiq boʻmagan xalq, Oltin Oʻrdadek yirik bir davlatning kichik bir viloyatligidan oʻsha davlatning oʻz hududidan ham kengroq hududlarni qoʻlga kiritolmasdi.
Buyuklikka loyiq boʻlmagan xalq oʻzidan barobarlab katta qudratga ega va koʻpchilikni tashkil qiladigan turkiylarga qarshi birlasholmasdi. Buyuklikka loyiq boʻlmagan xalq ular bugungidek yirik davlat tuza olishlariga ishonmagan va bunga harakat ham qilmagan boʻlardi. Solishtirish uchun aytalik bugungi Ozarbayjon bugungi Rossiyani asrlar davomida urushib bosib oldi. Ruslar nafaqat xarbiy va boshqaruv sohasida balki dunyo ilm-faniga ham xuddi bizga oʻxshab kerilib maqtana oladigan hissa qoʻshishgan. Hammamiz bilgan Dmitriy Mendeleyev, Mixail Lomonosov, Aleksandr Popov, Igor Kurchatovdan tortib Sergey Korolyovgacha. Bu olimlarning nomlarini sanab o’tayotganda “va hokazo” deyishsiz chin ma’noda zerikib qolish mumkin. Balki biror alohida post qilarman, bizning kontektsda dolzarbligidan kelib chiqib. Ruslar oʻz tillarini ham qanchalik qadrlashgani va qadrlab kelayotgani ham oydek ayon. Gapirsa gap koʻp, lekin ruslardan oʻrganadigan hususiyatlarimiz ham talaygina. “Buyuk rus ogʻamiz” iborasi bu millatimizning chin irodasining ifodasi emasdi. Bu davr taqozosi edi. Bosqin davri tarixidagi ENG yirik qoʻzgʻalonning markazi aynan bugungi Oʻzbekiston hududida yashaganlar tomonidan koʻtarilgan. Natijada majburan yana boʻlinib yuborildik, mardlar qirildi, xahrixohsifatlar qoldirildi… bu toʻliq versiya emas. Videoda Smivon Masxarashvillining fikrlari yuzaki. Biz (Markaziy Osiyoliklar) tabiatan shunday emasdik, bizni shunday zaif va qaramlikka muxtoj holga keltirishgandi. Buni albatta aynan ruslar (millat emas, siyosatchilar haqida gap ketyapti) - bizning kolonialistlarimiz qilgandi.

Ammo bu ruslar buyukligi haqidagi faktlarning hech biri milliy oʻzligimizga salbiy ta’sir qilmasligi kerak. Kolonializm davri oʻtib boʻldi. Endi o‘sha eski shon-shuxratimizni tiklashimiz, berib yuborganlarimizni qaytarib olishimiz va tashqi xavfdan tahlikaga tushmaydigan, juda ham rivojlangan, eng yetakchilar qatorida bo'lgan davlatni qurishimiz kerak. Joylashuvimiz, yer resurslarimiz, inson kapitalimiz, genetik ishtiyoqimizni hisobga olsak, buni eplay olishimiz aniq.
(Fikr tugallanmadi)

Video

#Post_14

Fikr uchun

https://t.me/nno_uz Ochish/sharhlash

2023-03-16 07:10:42 Fikr uchun

https://t.me/nno_uz Ochish/sharhlash

2023-03-16 05:51:10 Oʻzgarmagan fikr. Ochish/sharhlash

2023-03-15 20:44:33 Bu qiyofa Amir Temurning gʻarb san’atdagi yangi koʻrinishi boʻlishi kutilyapti.

Aktyor Kristian Mortensen. Ochish/sharhlash