2021-02-10 17:53:13
2021 йил POSTDA-НА ПОСТУ газетасида эълон қилинган маърифат дарси
6 - мавзу
СПОРТ ВА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ – САЛОМАТЛИК ГАРОВИ
Жамиятда соғлом турмуш тарзини кенг татбиқ этиш, фуқароларни соғломлаштириш айни пайтда энг долзарб масалалардан биридир. Шунга монанд бугунги кунда юртимизда спорт билан шуғулланиш оммавий тус олаётгани, соғлом турмуш тарзига амал қилаётган юртдошларимиз сони кун сайин кўпайиб бораётгани қувонарли ҳолдир.
Соғлом турмуш тарзи – инсон учун ҳар тарафлама ривожланиш, саломатликни сақлаш ва уни мустаҳкамлаш, ижодий иш қобилиятини узайтириб, уни юқори даражага етказиш, ижобий сифатларни шакллантириш имконини беради. Олимларнинг фикрига кўра, ҳар бир инсон ҳақидаги тўлиқ тасаввурни саломатлик даражаси белгилаб беради.
Масалан, янги туғилган чақалоқнинг олти ой мобайнида она сути билан етарлича озиқлантирилиши унинг ҳар хил касалликлардан ҳимоя қилиши буюк аллома Ибн Сино ўгитларидан бизга яхши маълум. Оилада чақалоқ бўлган хонадонларда онанинг овқати ва овқатланишига ҳам катта аҳамият берилиши ҳам бежиз эмас. Бу она ва боланинг соғлом бўлишида муҳим ўрин тутади. Бу ҳақида ҳам Ибн Синонинг «Тиб қонунлари»да алоҳида ўрин ажратилган.
Шундай экан, соғлом турмуш тарзи ҳар бир одамнинг кун тартибида бўлиши керак ва у қуйидагиларни ўз ичига олади:
тўғри ташкил этилган меҳнат, дам олиш, зарарли одатларга барҳам бериш, шахсий гигиена, спорт билан шуғулланиб, танани чиниқтириш, меъёрида овқатланиш.
Унумли меҳнат соғлом турмуш тарзининг асоси ҳисобланади. У одамни иқтисодий томондан таъминлаш учун зарур асос ҳисобланиб, иккинчи томондан моддий бойлик яратади. Унумли меҳнат жараёнида одам саломатлигига физик, кимёвий, биологик ва ижтимоий омиллар ўз таъсирини кўрсатади. Бу жараёнда киши ҳар хил ташқи омилларга дуч келиши мумкин. Шунинг учун ҳар доим ноқулай меҳнат шароитининг олдини олишга қаратилган чора-тадбирлар кўрилади.
Тўғри ташкил этилган меҳнат ва ўз вақтидаги дам олиш ҳам соғлом турмуш тарзида алоҳида аҳамиятга эга. Айрим корхона, ташкилот ва муассасаларда иш бошланишидан олдин ўтказиладиган бадантарбия машқлари, меҳнат жараёни давомида олиб бориладиган машғулотлар, иш тугагандан сўнг саломатлик марказларида шуғулланиш, сузиш тўгаракларида қатнашиш саломатликни сақлашга хизмат қилади.
Соғлом турмуш тарзида жисмоний тарбия ва спорт биринчи ўринда туради. Буни ўз даврида Ибн Сино ҳам таъкидлаб ўтган.
Бадантарбия, доимий чиниқиш эса тана соғломлигини оширувчи асосий йўлдир. У кўп касалликларга барҳам беради, умрни узайтиради, узоқ вақт ижодий иш қобилиятини сақлаб туради, қон айланишини яхшилайди, модда алмашинувини меъёрига келтиради, шамоллашларнинг олдини олади. Ҳар бир одам ўзини қуёш, сув, ҳаво билан, жисмоний машқлар билан чиниқтириб бориши лозим.
Аслида кўп касалликлар нотўғри пала-партиш овқатланиш натижасида келиб чиқади. Меъёрида овқатланиш соғлом турмуш тарзининг асоси бўлиб, организмнинг тўғри ўсиши ва ривожланишини таъминлайди. Саломатликни, юқори иш қобилиятини сақлаб, умрни узайтиради. Ҳар бир одам кун давомида сарфлаган энергияни қоплайдиган, оқсил, ёғ, вита¬мин, минерал моддаларга бўлган эҳтиёжни қоплайдиган ҳолатда овқатланиши лозим. Соғлом турмуш тарзига риоя қилиб, узоқ умр кўришни истаган ҳар қандай киши, зарарли иллатлардан узоқроқ юриши шарт.
Мутахассисларнинг фикрича, спорт билан шуғулланган киши табиат билан ҳамнафас бўлади. Очиқ ҳавода спорт машғулотлари билан шуғулланган кишининг кўнгли хотиржам тортиб, руҳияти тетиклашади. Ҳар куни 20 дақиқа спорт машқларини бажариш ва овқатланиш қоидаларига риоя қилиш кишини ортиқча вазндан халос бўлишга ёрдам беради. Жисмоний машқлар, табиийки, кишида чарчоқни пайдо қилади. Натижада киши тинч ором олиб, эрталаб уйқуга тўйиб уйғонади. Бундан ташқари, тўғри бажарилган жисмоний тарбия ва парҳезнинг организмни тозалашда ҳам ўрни жуда катта.
Кўпчилик спортнинг бирор тури билан шуғулланиш танловида иккиланиши мумкин. Унутмаслик керакки, ҳар қандай спорт тури инсонга куч, энергия бағишлайди. Бевосита саломатликка дахлдор томонларига эътибор қаратадиган бўлсак, спортга ошно тутинган киши юрак хасталикларига чалинмайди.
32.0K views14:53