Kimyo || Jamshid KARIMOV

2023-01-04 07:43:30 ​​​​ Kataliz

Katalizator - reaksiyani tezlashtiradigan, ammo o'zi o'zgarmay qoladigan.
modda (katalizator reaksiyada qatnashadi),

Katalizator- „parchalovchi'' tushunchasini Y.Berselius kiritgan.

H202 --> H20 + 0,502

KClO3 -> KCl + 1,5O2

Katalizator va reagentlar bir-biridan sirt bilan ajralmagan bo'lsa gomogen kataliz, sirt bilan ajralgan bo'lsa geterogen kataliz deyiladi.

Gomogen kataliz:
2SO2(g) + O2(g) => 2SO3(g)

Geterogen kataliz:

2SO2(g)+ O2(g) — >2SO3(g)

Katalitik zaharlar - qattiq katalizatorni aktivligini yo'qotadigan moddalar
Masalan, ammiak sintezida 0,1% S bo'iishi to'rsimon Fe katalizatorni ta'shim to'xtatadi, katalitik krekingda alyuminiy silikat katalizatorini qurum qoplab ishlatmay qo'yadi, zaharlangan katalizatorni kuydirib aktivligi tiklanadi.

Promotorlar - katalizatorni aktivligini oshiradigan moddalar.

Masalan, ammiak sintezida temir katalizatorga 2% KAlO2 qo'shilsa temirni aktivligi ortadi, Pt ni aktivligini Fe va Al kuchaytiradi.

Ingibitorlar (manfiy
katalizatorlar) - reaksiyani sekinlatadigan yoki to'xtaiadigan moddalar

Masalan

H2SO3 + 0 2 =#=>H2S04 reaksiyani giitserin to'xtatib qo'yadi.

Fermentlar (enzimlar, biologik katalizatorlar) - katalizator xossali oqsillar. Ular tirik organizmlardagi reaksiyalami oddiy sharoitda minglab marta tezlatishi, o'ta tanlab ta'sir etishi bilan anorganik katalizatorlardan farq qiladi. Ochish/sharhlash

2023-01-01 07:37:49 Yechim Ochish/sharhlash

2023-01-01 07:37:40 Ochish/sharhlash

2022-12-29 08:34:50 Kanalimizni kuzatib boring va doʻstlaringizga ulashing.
https://t.me/kimyo_uz_ru Ochish/sharhlash

2022-12-29 08:33:57 KO'P ISHLATILADIGAN REAKSIYALAR

Kaliy permanganatni parchalanishi:
2KMnO4 → K2MnO4 + MnO2 + O2

Ohaktoshni (bo’r, marmar) parchalanishi:
CaCO3 → CaO + CO2

Bertole tuzini katalizatorli parchalanishi:
2KClO3 → 2KCl + 3O2

Bertole tuzini katalizatorsiz parchalanishi:
4KClO3 → KCl + 3KClO4

Kaliy yodid eritmasiga ozon shimdirish:
2KJ + O3 + H2O → 2KOH + J2 + O2

Dolomitning parchalanishi:
CaCO3• MgCO3 → CaO + MgO + 2CO2

Kaliy(natiy) nitratni parchalanishi:
2KNO3 → 2KNO2 + O2

Piritdan sulfat kislota olish:
FeS2 →2SO2→2SO3 → 2H2SO4

G’avvoslar reaksiyasi:
2Na2O2 + 2CO2 → 2Na2CO3 + O2

Sulfit angidrid bromli suvni rangsizlantirishi:
SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr

Kalsiy karbidni gidroliz reaksiyasi:
CaC2 + H2O → Ca(OH)2 + C2H2

Alyuminiy karbidni gidroliz reaksiyasi:
Al4C3 + H2O → Al(OH)3 + CH4

Gugurt reaksiyasi.
P + KClO3 → KCl +P2O5 Ochish/sharhlash

2022-12-29 07:35:48 #Konfiguratsiya

Konfiguratsiya - tartib bilan joylashish degan ma’noni bildiradi.

Elektron konfiguratsiya - elelktronning atomda pog‘ona,pog‘onacha va orbitalallarda joylashish haqida ma’lumot beradi.

Pog‘ona(qavat) - davr raqamiga teng. U 1 dan 7 gacha raqamlar bilan yoko K,L,M,N,O,P,Q harflari bilan belgilanadi.

1-pog‘ona 1 ta qavatcha s
2-pog‘ona 2 ta qavatcha s,p
3-pog‘ona 3 ta qavatcha s,p,d
4-pog‘ona 4 ta qavatcha s,p,d,f larni o‘z ichiga oladi. Qolgan 5-6-7-pog‘onlarda ha tartib tushday ketadi.

Pog‘onadagi maksimal elektronlar soni 2n² formula bilan aniqlanadi

Pog‘onacha(qavatcha) - elektron orbitallar shakliga qarab pog‘onachalar turli xil bo‘ladi:

s-sharsimon tarkibida 1 ta orbital(yacheyka) bo‘ladi
p-gantelsimon tarkibida 3 ta orbital(yacheyka) bo‘ladi
d-qo‘sh gantelsimon tarkibida 5 ta orbital(yacheyka) bo‘ladi
f-murakkab gantelsimon tarkibida 7 ta orbital(yacheyka) bo‘ladi
Orbital(yacheyka) - yadro atrofida elektronning bo‘lish ehtimoli eng yuqori(90%) bo‘lgan fazoga aytiladi. Har bir orbital(yacheykaga) eng ko‘pi 2 ta elektron sig‘adi. Shu sababdan

s-pog‘onacha 1 ta yacheyka maksimal 2 ta elektron joylashadi
p-pog‘onacha 3 ta yacheyka maksimal 6 ta elektron joylashadi
d-pog‘onacha 5 ta yacheyka maksimal 10 ta elektron joylashadi
f-pog‘onacha 7 ta yacheyka maksimal 14 ta elektron joylashadi

Nazariy jihatdan:
g-pog‘onacha 9 ta yacheyka maksimal 18 ta elektron joylashadi Ochish/sharhlash

2022-12-29 07:20:48 Eng kerakli moddalar.

Diopsit – CaMg[Si6O6]
Dolomit – MgCO3 * CaCO3
Eruvchan shisha – Na2SiO3 + K2SiO3
Fernikel – NiAs
Flus – SiO2
Fosforit – Ca3(PO4)2
Fosgen – COCl2
Fosterit – Mg2[SiO4]
Freon – CF2Cl2
Galmey – ZnCO3
Gaustanit – Mn3O4
Gips – CaSO4 * 2H2O
Glauber tuzi – Na2SO4 * 10H2O
Ilmenit – FeTiO3
Javel suvi – KClO + H2O
Potash – K2CO3
Pretsipitat – CaHPO4 * 2H2O
Qaldiroq gaz – 2H2 + O2
Qizil temir tosh – Fe2O3
Qizil qon tuzi – K3[Fe(CN)6]
Qumtuproq – SiO2
Qo‘ng‘ir temir tosh – Fe2O3 * 3H2O
Qo‘rg‘oshin yaltirog‘I (galenit) – PbS
Rux aldamasi – ZnS
Sariq qon tuzi – K4[Fe(CN)6]
Sementit – Fe3C
Sfen – CaTiSiO3
Silvinit - KCl * NaCl
Silvin – KCl
stalagmit, stalagtit -- CaCO3
Soda – Na2CO3
Kainit – KCl * MgSO4 * 3H2O
Kaliyli selitra - KNO3
Kalsit – CaCO3
Kaolin – Al2O3 * 2SiO2 * 2H2O
Karborund – SiC
Karnallit – KCl * MgCl2 * 6H2O
Kaustik (texnik soda, o‘yuvchi natriy) – NaOH
Kinovar – HgS
Kobalt yaltirog‘i – CoAsS
Korund – Al2O3
Kriolit – Na3AlF6 AlF3 * 3NaF
Kuldiruvchi gaz – N2O
Kuprit – Cu2O
Levingstonit – HgS * 2Sb2S3
Magnezit – MgCO3
Magnitli temirtosh – FeO * Fe2O3, Fe3O4
Malaxit – CuCO3 * Cu(OH)2
Marganesli shpat – MnCO3
Mis kolchedani – CuFeS2
Mis kuporosi – CuSO4 * 5H2O
Mis yaltirog‘i – Cu2O
Mishyak-nikel yaltirog‘i – NiAsS
Mochevina (karbamid) - CO(NH2)2
Nefelin – Na2[Si2Al2O8]
Osh tuzi – NaCl
Pentlantid – NiSFeS
Pentokarbonil temir – Fe(CO)5
Pirargirit – 3Ag2SSb2S
Pirolyuzit – MnO2
MnO2 * nH2O
Plavik shpat – CaF2
Superfosfat – oddiy: Ca(H2PO4)2 + CaSO4
qo‘sh: Ca(H2PO4)2
Suv gazi – H2 + CO
Talk – Mg3[Si2O5]2[OH]2
Temir kolchedani – FeS2
Titan magnetit – FeTiO3 * Fe3O4
Titanul – TiO2
Trunbul ko‘ki – Fe3[Fe(CN)6]2
Ulmanit – NiAsSb
Villemit – Zn2SiO4 * nH2O
Xalkopirit – Cu2S * Fe2S3
Xlorli ohak- CaOCl2 yoki CaCl2÷Ca(ClO)2
Zang – Fe(OH)3
Shisha – Na2O * CaO * 6SiO2
Shlak – Fe2SiO4
Chili selitrasi – NaNO3 Ochish/sharhlash

2022-12-28 22:50:13 #Foydali.
#Malumot.

REAKSIYA TEZLIGIGA TA'SIR ETUVCHI OMILLAR.

Massalar ta'siri qonuni.Moddalar konsentratsiyalarining kimyoviy reaksiya tezligiga ta'sirini ifodalaydigan qonunni 1867-yilda Norvegiyalil olim P.Vaage va K.Gulberg lar aniqlagan.
A+B= C
v=k[A]•[B]
M-n:
N2+3H2=2NH3
v=k•[N2]•[H2]³
v- reaksiya tezligi.
k- tezlik konstantasi.
"k" faqat temperaturaga bog'liq.

TEMPERATURA TA'SIRI.
Harorat har 10°C ga ortganda reaksiya tezligi 2-4 marta ortadi.Vant-Goff qonuni bu.

Vt2
------=¥^t2-t1/10
Vt1

Vt1 va Vt2 reaksiyaning boshlang'ich (t1), va oxirgi (t2) temleraturadagi tezliklari.
¥ => temperatura koeffsiyenti.
t1 => oxirgi vaqt.
t2 => boshlang'ich vaqt.

QATTIQ MODDA YUZASI.
Agar reaksiyada qattiq modda qatnashsa , uning yuzasi qanchali katta bo'lsa, shuncha tezligi katta bo'ladi, uning uchun qattiq modda ko'proq maydalanishi kerak, shunda tezlik ham yuqori bo'ladi.

MODDANING TABIATI
Moddaning xossasiga bog'liq.M-n ishqoriy metallar kislotalar b-n , yaxshi reaksiyaga kirishadi, amfoter elementlar sekin, mis va simob deyarli kirishmaydi.

KATALIZATOR, kimyoviy reaksiya tezligini tezlashtirib , lekin o'zi reaksiyada ishtirok etmaydigan moddadir.

INGIBITORLAR => Reksiyani sekinlashtiruvchi moddalardir, bunda manfiy kataliz bo'ladi.
Manfiy kataliz bu reaksiya tezligini kamaytiradi, musbati esa oshiradi.M-n: manfiy katalizga H2O2 parchalanishi misol bo'ladi.

PROMOTOR => Katalizator kuchini oshirib beruvchilardir. Ochish/sharhlash

2022-12-27 03:00:56 Kanal linkini yaqinlaringizga ham ulashing
https://t.me/kimyo_uz_ru Ochish/sharhlash

2022-12-27 02:04:49 Galogenlar ham l valentli birikmalarida gibridlanmaydi.NaCl,KBr,LiF... Ochish/sharhlash