2022-08-27 12:51:08
Nega Nitsshe hayvonlarning ahmoqligiga hasad qilardi ? Har bir narsa haqida chuqur o’ylash qanday oqibatga olib keladi ?Fridrix Vilgelm Nitsshening hayvonlar bilan o'ziga xos munosabati bor edi. Bir tomondan, u hayvonlarga achinardi. U hayvonlar, nima qilayotganlarini yoki nima uchun qilayotganlarini bilmay, hayot davomida qoqilishadi, deb hisoblagan. Nitsshe, hayvonlarda biz kabi zavq yoki azob-uqubatlarni boshdan kechirish uchun aql yo'qligiga ishongan. U kabi ekzistensial faylasuf uchun, bu juda dahshatli edi; Ahir, azob-uqubatlardan ma'no topish Nitsshening butun ishi hisoblangan. Ammo, u ularning tashvishi yo'qligiga ham hasad qilardi.
Yoningizdan o'tayotgan chorva mollariga qarang: ular kecha yoki bugun nimani anglatishini bilmaydilar, ular sakrashadi, ovqatlanadilar, dam olishadi, hazm qilishadi, yana sakrashadi, ularda na g’amginlik, na zerikish bor. Bu inson uchun qiyin ko'rinishdir; chunki u inson bo'lgani uchun o'zini hayvonlardan ustun deb hisoblasa-da, ularning baxtini his qilolmaydi. Nitsshe ham sigirdek ahmoq bo‘lishini, borliq haqida o‘ylamaslikni istardi, sigirlarga esa borliq haqida o‘ylay olmaydigan darajada ahmoq ekanliklari uchun achinardi. Nitsshening falsafaga qo'shgan ulkan hissasi mavjud. Ammo, bularning bari, u uchun juda qimmatga tushdi. Nitsshening shaxsiy hayoti tartibsizlikdan iborat bo’lgan, u juda ham chuqur o’ylash, har bir narsadan va lahzadan ma’no qidirish halokatli bo’lishining jonli misolidir.
Nitsshe bolaligidanoq kuchli bosh og'rig'idan aziyat chekib kelgan. O'zining ilmiy faoliyati cho'qqisida ham, doimiy depressiya, gallyutsinatsiyalar va o'z joniga qasd qilish fikrlarini boshdan kechirgan. 1883-yilga kelib, o'ttiz to'qqiz yoshida u o'zini "aqldan ozgan" deb e'lon qildi - o'sha yili uning eng mashhur kitobi "Zardush tavallosi" nashr etildi. Uning ruhiy holati hatto falsafiy yutuqlari osmonga ko'tarilganda ham pasayishda davom etdi. 1888 - yilda Nitsshe o'zining do'sti Davide Finodan Turinning o'rtasida joylashgan kichkina kvartirani ijaraga oladi. Ruhiy salomatlik inqirozi azobida bo'lishiga qaramay, u o'sha yili uchta kitob yozadi. Bir kuni kechasi Fino Nitsshening kalit teshigidan mo’ralaydi va quyidagi holatga duch keladi;
“U yalang‘och holda xona bo‘ylab qichqirayotgan, sakrab raqsga tushayotgan edi. U tun bo'yi hushyor bo'lib, pianinoda bir-biriga mos kelmaydigan ohanglar chiqarar, Vagner operalarining noto'g'ri eslab qolingan qismlarini qichqirib kuylardi. U ijodiy daho edi, lekin sog’ligi joyida emasligi ravshan va shuningdek, dahshatli qo'shni ham edi” Nitssheni chuqur ruhiy tushkunlikka tushib qolishiga sababchi, ot bilan bo’lgan voqeani eslash o'rinlidir. Bu voqea uning o’limiga o’z ta’sirini ko’rsatgan. 1889-yil 3-yanvarda Nitsshe Turindagi Karlo Alberto maydonidan o‘tayotganida, otini qamchilab ketayotgan bir murabbiyni ko‘rdi. Nitsshe yig'lab yuboradi, qo'llarini hayvonning bo'yniga qo’yadi va hushini yo’qotadi. Yaqin atrofda bo’lgan Fino uni o'sha yerdan topadi va kvartirasiga qaytaradi. Bechora faylasuf Shveytsariyaning Bazel shahridagi ruhiy kasalxonaga yuborilgunga qadar, bir necha kun katatonik (harakatsiz) holatda qoldi. Bu voqeadan so’ng, Nitsshe hech qachon aqliy qobiliyatlarini tiklay olmadi. Turin oti, Nitsshening zaif ruhiy holatiga bo’lgan so’nggi zarba edi.
Nitsshening ruhiy kasallikga chalinishining sabablari haqida ko'p taxminlar mavjud. Bu miyaga tushishi mumkin bo'lgan surunkali sifilitik infektsiya yoki qon tomir kasalligi CADASIL deb tahmin qilinadi. Ammo, ko’pchilik diniy xurofotlar bu Xudoning qarg’ishi deb hisoblashgan. Tibbiy sabab nima bo‘lishidan qat’iy nazar, Nitsshening ruhiy muammolari uning aqliy faoliyati tufayli yanada kuchayib ketganiga shubha yo‘q, bu esa uni aqli rasolik hisobiga azob-uqubatlaridan ma’no, go‘zallik va haqiqat izlashga undagan.
Agar biz Fridrix Vilgelm Nitsshening qiynoqli hayotidan o'rganishimiz mumkin bo'lgan bitta saboq bo'lsa, bu ham, narsalar haqida juda qattiq va ko’p o'ylash hech kimga yaxshilik olib kelmasligi bo’ladi.
Manba: Big think
@shisha_bino
1.0K viewsʙᴀᴋʜᴛɪʏᴏʀᴏᴠ, edited 09:51
S
