Sanjar Nazar

2022-05-21 21:12:46 Agar mendan bugunning kitob bilan bog’liq eng umidbaxsh voqeligi haqida so’rashsa, anchayin oyoqqa turib qolgan kitob blogerlarlari harakati degan bo’lar edim. Book talks (http://t.me/Book_Talks_uz) esa mana shu harakatning qaymog’iga o’xshaydi. Ertaga ularning ikkinchi tadbirlari bo’lib o’tadi. Qatnashishga harakat qilaman. Juda toza quvvat bor bu tadbirda va bu — omonat. Chunki kitob blogerligida shunday quvvat maydoni bor. Ular faqat o’zlari yaxshi, chiroyli, to’g’ri deb bilgan kitoblari haqida yozishadi, o’z hayrat va zavqlarini ulashadilar. Sekin bu harakat moddiylasha boradi (borayotir ham). Afsuski, kitob ularning ko’pchiligi uchun ham (aslo hammasi uchun emas) tiriklikdan bahra olishning bir usuligina emas, tirikchilikning bir vositasiga ham aylanadi. Ungacha esa ularning ulashayotgan zavqlariga oshno bo’lib turamiz, taratayotgan quvvatlaridan kuchlanamiz. Muborak bo’lsin! Hayrat va zavq tark etmasin! Yo’llaringiz yorug’ bo’lsin! Ochish/sharhlash

2022-05-15 12:54:33 #Subyektiv ning infoqalloblar haqidagi ko’rsatuvlari davomli bo’ladi degan umiddaman. Kattaroqlarining ortiqda o’zlariga munosib “katta-katta” tafsilotlar borligi aniq. Xalqni ahmoq qilishayotganidan kattaroq zarari bor bularning, ahmoqlashtirishayapti ham. Ko’rsatuv ijodkorlariga rahmat!



Ochish/sharhlash

2022-05-15 00:26:51 Барибир шеър – бу энг универсал тил. Ҳар ҳолда менга таниш бўлган, мен билган баён-ифода услублари орасидаги энг универсали. Бошқанинг тилидан кўчгани ҳолда бизни, ҳиссиёт, ҳолат ва кечинмаларимизни ўзимиздан ҳам мукаммалроқ ифодалаб бера олади. Бугунги сентиментал-фалсафий кайфиятга ундаётган ҳавода буни яна бир бор ҳис қилиш мумкин эди.

...
Нима ҳам қилардим, на иложим бор.
Баҳор кунларида кузнинг ҳавоси. Ochish/sharhlash

2022-05-13 08:32:37 Nima deyishardi? Ha, “shu shu yerda turib tursin”. Ochish/sharhlash

2022-05-04 13:45:48 Одамнинг (барча ҳайвонотнинг ҳам) вужудини жон тарк этгач, тана ўз-ўзидан «емирилишни» бошлайди. Бир-икки ойда буткул тамом бўлиб, таниб бўлмас ҳолга келади. Миллат учун тил ана шу жон ўрнидадир. Тил – миллатнинг руҳи ва жонидир. Тилсиз миллат емирилишга маҳкум.

Рус тили давлат тили мақоми берилмасданоқ устивор мавқега эга бўлиб турган, де факто давлат тили бўлиб турган бир пайтда унга шундай мақомнинг берилиши ўзбек тилининг жонжойига урилган ханжар бўлади. Мен рус тилига қарши эмасман. Унинг чет тили сифатида кенг ўрганилишига ҳам нейтрал муносабатдаман. Чунки, Зафар ака Ҳошимов ёзганларидек: “Рус тилининг дунё маданияти, адабиёти, илм-фанига қўшган улкан ҳиссасини камситмаган ҳолда айтишим мумкинки, дунё тараққиётининг замонавий босқичида, рус тилида салмоқли манбалар ҳамда асарлар яратилмоқда, деб бўлмайди.
- Аниқ фанларда рус тилида атиги 2%дан камроқ
- гуманитар фанларда эса 1%дан камроқ янги илмий ишлар чоп этилмоқда.
- дунё бўйлаб айни дамда 5%дан ортиқ бўлмаган илмий ва публицистик ишлар рус тилига таржима қилинмоқда.
Агар адабиётга тўхталадиган бўлсак, рус тилида нашр қилинаётган адабиётлар, масалан, инглиз тилидагилардан минг марта камроқ.”

Бизнинг бугун уйғонгандек бўлиб кўринаётган миллий ҳамият ва оримиз навбатдаги “қора малибу” мавзусига етар-етмас қайтадан ухлаб қолмаслиги керак. Бугун хосларимиз болаларини рус синфлари, мактабларида ўқитяптилар. Уларни айблаш билан эмас, ўзбек мактабларининг савиясини кўтариш билан шуғулланишимиз керак. Чунки одам қайси тилда фикрласа ўша миллатга мансубдир. Ҳали жаҳон мумтоз адабиётининг юздан бири ўзбек тилига ўгирилмаган (ўгирилганларининг аҳволи ҳам қувонарли эмас). Долзарб замонавий адабиёт ҳақида орзу ҳам қилмаяпмиз. Илмий йўналишдаги асарлар умуман таржима қилинмаяпти (айрим йўналишларда диссертация сифатида таржима қилинаётганлари ҳисоб эмас ). Бундан 1 ой олдин ҳам шу ерда тил, алифбо ҳақида ёзган одамни тезак ёқаётган халқ ҳақидаги мисол билан уриб йиқитаётган биз эдик. Бугун “тилим” деб кўксига ураётган бирисининг 200 бетлик китоби 2000 дан ошиқ хатолар билан чоп қилинганди – бу тилни ичдан емириш эди. Ўзбек тилидаги айрим кўрсатувларда ҳар бир жумлада камида иккитадан русча сўз ишлатганларга бефарқ эдик – бу тилни ичдан емириш эди. Агар шундай муносабат давом этса орадан яна 27 йиллар ўтиб календаримизда “буюк оғамиз билан қайта қовушган кунимиз” деган қизил сана пайдо бўлиш эҳтимоли жуда юқори. Бу хавотир куни-кеча олис вилоятдаги туманда очилган кичик дўконнинг тепасига “мы открылись” деган эълон илинганда яна бир қувват олди. Ахир ўша туманда 0.01% ҳам рус тилида гаплашадиган одам йўқ, эълоннинг мазмунини ҳам нари борса 15-20% одам, уларнинг ҳам кўпчилиги тусмоллаб тушунади.

Рус тилига қарши курашиш эмас, ўзбек тили учун курашиш пайти келди. Аллақачонлар келган эди.

2019 йил, 4 май. Ochish/sharhlash

2022-04-14 13:57:15 Аслида ҳеч нарса йўқ, фақат бизнинг муносабатимиз бор. Ўзимизни ўзгартирибгина бирон нимани тўғрилай олишимиз мумкин. 20 йил ўтиб ҳам ҳеч нарса ўзгармапти.

Йўл четидаги одам
Биринчи одам. У йўл четида, устундек сўппайган, шох ва бутоқларсиз толга суяниб ўтирарди. Алланечук сарғиштоб оқ соқоллари жанда чопонидан осилиб ётган увадалардан фарқ қилмас, аҳволи жуда абгор эди. Йўлдан қаергадир – жуда муҳим манзилларга шошилаётган одамлар тинимсиз ўтиб-қайтишаётир. Ҳойнаҳой, қачонлардир у ҳам шу одамлар қаторида қаерларгадир йўл тутган бўлган.
У – одамлардан ажралиб қолган, борар манзилини йўқотган адашган кимса.
Иккинчи одам. У йўл четида, шохлари яхшилаб буталган толнинг тагида ўтирарди. Унинг оппоқ соқоли ва дарвешона чопонининг йиртиқларидан осилиб турган пахта бўлаклари шамолда ҳилпираётган сулҳ байроқларини эслатади. Йўлдан одамлар тинимсиз ўтиб-қайтишаётир. Улар тирикчиликка банди ҳаётларини кураш билиб, кўпроқ зафарларга эришиш учун югураётган аскарлар янглиғ олдинга талпинишарди.
У – сулҳ байроқларини кўтариб, одамларни курашга эмас, яшашга чорлаётган донишманд.
Учинчи одам. У йўл четидаги дарахт соясида ўтирарди. Йўлдан эса одамлар ўз ташвишлари билан елиб-югурмоқда.
У – ташвишлардан чарчаб бир муддат нафас ростламоқ учун четга чиққан оддий йўловчи.
2001 йил Ochish/sharhlash

2022-01-26 10:34:10 Yengil-yelpi, oldi-qochdi xabarlarni yoritguvchi nashrlarni – “sariq matbuot” der edik. Maishiy, siyqa mavzular yoritilgan kinolarga kimdir “xontaxta film” deb nom qoʻyib berdi. Joyiga tushgan. “Ustasi farang”, “oʻris tabiat” kabi ibora yasash tajribalarimizdan kelib chiqib taxmin qiladigan boʻlsam, yaqin orada noʻnoq, sifatsiz badiiy asarlarni “turkcha roman”, “turk romani” deb atay boshlasak kerak. Turkiyaga, turk madaniyati, adabiyoti va qardosh xalqqa nisbatan ulkan mehrim taʼsirida rashk qilib boʻrttirayotgandirman balki. Ammo paydar-pay chop etilayotgan siyqa va sifatsiz turk tarjima romanlari shunday xulosa chiqarishga majbur qilmoqda, afsuski.

https://t.me/SanjarNazar Ochish/sharhlash

2022-01-24 10:57:19 Рауф Парфи:

«АССАЛОМ АЛАЙКУМ, ДОРНИНГ ОҒОЧИ»
Акиф Бағир деган хокисоргина олим дўстимиз бор. Юқоридаги радифни у Эргаш Жуманбулбулдан олиб, бир ажойиб шеър битган, мен шеърни жуда севардим, очиғи. Давраларда ҳам ўшани ўқиб берардим. Кунларнинг бирида Фарғонадаги бир даврада ўша шеърни ўқийман десам, ёнимда йўқ. Ёддан билмас эдим-да. Сўнг ўтириб, ўзим шунга ўхшаш шеър ёзиб қўяқолдим. Меники бошқачароқ эди, албатта. Кейинчалик ҳам беш-олти нафар шоир шу радифда шеър ёзишган. Шунинг учун ҳам мен уни Акиф Бағирга бағишлаганман.


Ассалому алайкум дорнинг оғочи.
«Кунтуғмиш»дан
Акиф БАҒИРга

КЎНГЛИМ ҚОРОНҒУДИР, ТЕВАРАК ТУТУН,
Ёлғиз бошим узра узилар шамол,
Кўзларимни ғажир аллақандай тун,
Сен кимсан, нимасан, сен кимнинг божи? –
Ақлимни ғижимлар яланғоч савол –
Ассалому алайкум дорнинг оғочи.

Туркийлар, айтингиз бизда нима бор?
Бизда бор мутеълик, қуллик, озорлар,
Бизда бор қўллардан кетган ихтиёр,
Манхус кимсаларнинг талон-тарожи,
Ҳайқириб ётибди буюк мозорлар –
Ассалому алайкум дорнинг оғочи.

Туркийлар, айтингиз бизда нима йўқ?
Бизда йўқ иттифоқ, бизда йўқ бирлик,
Оёқ остиндадир инсоний ҳуқуқ,
Бу туркий оламнинг қутлуғ меърожи,
Оёқ остиндадир муқаддас ҳурлик,
Ассалому алайкум дорнинг оғочи.

Ёвузлар кучларин тўплаб шайланар,
Ичи тўла ғазаб, қўлларида тиғ,
Замонлар айланар, осмон айланар,
Она Туркистондир туркларнинг тожи –
Айтингиз, қандайин яшаймиз ортиқ,
Ассалому алайкум дорнинг оғочи.

Нон сўраб келганга жонингни бердинг,
Сендадир матонат, сендадир тоқат,
Қон сўраб келганга шонингни бердинг,
Юртингни бердинг сен қаттол хирожи,
Ўлдирсанг ўзингни ўлдирдинг фақат,
Ассалому алайкум дорнинг оғочи.

Магар оҳинг билан оламни тўлдир,
Тингламас Аллоҳинг нолаларингни,
Ваҳки отангни от, онангни ўлдир,
Эй қора дунёнинг қора муҳтожи,
Бўғизла толесиз болаларингни,
Ассалому алайкум дорнинг оғочи.
1988 Ochish/sharhlash

2022-01-22 15:53:58 #bilarmidingiz

“… hozirgi kunda koʻpchilik boʻrdoqiga boqiladigan buqa, novvoslarni umumlashtirib hoʻkiz deyishini kuzatamiz. Endi «Oʻzbek tilining izohli lugʻati»da bu soʻzlar qanday izohlanganini ham koʻraylik: «buqa – bichilmagan yosh erkak qoramol; novvos – ikki-uch yashar buqa».

Hoʻkiz soʻziga esa quyidagicha izoh berilgan: ikki yoshdan oshib, qoʻshga yaraydigan holga kelgan, bichilgan erkak qoramol.

Yirik mollarni ifoda etuvchi soʻzlarimiz: qoramol, buzoq, buqa, sigir, tana, novvoslar sut, goʻsht beruvchi va nasl davom ettiruvchi hayvon turini bildiradi. Hoʻkiz qoramol qatoriga kirgani bilan, undan na sut, na goʻsht, na nasl davomiyligi kutilmaydi. Qoramolning mazkur turi madaniy ishga yaramay qolganidagina goʻsht beruvchi deb qaraladi. Uning vazifasi ogʻir ishlarni bajarish, insonning ogʻirini yengil qilish: qoʻsh haydash, arava tortish boʻladi. Ana shu maqsadda buqa bichiladi va nasl qoldirish xususiyati ham yoʻq qilinadi. Xullas, qoramol, sigir, buzoq, tana, buqa tabiiy bir jonivor boʻlsa, hoʻkiz inson aralashuvi bilan vazifasi oʻzgartirilgan hayvondir. Shuning uchun bu soʻz bizning ota-bobolarimiz bilimi va turmush tarzidan xabar beruvchi madaniy soʻz sifatida ham qadrli. Toʻgʻri, turmushimizda hoʻkizning kuchidan foydalanish uchun ehtiyoj qolmadi va ular deyarli uchramaydi. Baribir, tilimizda boʻrdoqi, novvos, buqa, tana kabi soʻzlar boʻla turib, ular oʻrnida hoʻkiz madaniy soʻzini ishlatish tilimiz va tushunchamiz nuqtayi nazaridan yoʻqotish deb qaralmogʻi lozim. Qolaversa, binoyidek boʻrdoqi buqalarimiz, novvoslarimizni bichilgan hoʻkiz bilan tenglashtirmaylik, qorishtirmaylik ham. Hoʻkiz bizning oʻtmish madaniyatimizni aks ettiruvchi soʻz sifatida oʻz oʻrnida, oʻz maʼnosida qolishi yaxshidir.”

Baxtiyor Isabek
“Qiziqarli ona tili” kitobidan Ochish/sharhlash