Get Mystery Box with random crypto!

Umar Xayyom va din. Umar Xayyom (1048-1123)-Sharq olimi, fay | Matematikadan repetitor

Umar Xayyom va din.

Umar Xayyom (1048-1123)-Sharq olimi, faylasuf, shoir. Tabiiy fanlar rivojiga, astronomik kuzatishlarga katta e'tibor bergan, ular asosida 1079 yilda yangi, aniq kalendar ishlab chiqqan. Xorazmiy, Beruniy va yunon olimlari fikriga asoslanib, falsafiy masalalarga bag‘ishlab maxsus asarlar yaratgan, matematika ilmini rivojlantirgan, matematikaga bag‘ishlangan ikkita, fizikaga bag‘ishlangan bitta risola yozgan. Umar Xayyom tabiat haqidagi va turli etnografik materiallarni o‘z ichiga olgan "Navro‘znoma" asarining ham muallifidir. Xayyomni olamga mashhur qilgan uning chuqur falsafiy mazmunli ruboiylaridir. U tabiatning moddiyligini, undagi o‘zgarishlarning abadiy ekanligini ta'kidladi, moddiy narsalar o‘zgarib, yangilanib turadi, konkret buyumlar yo‘qolib, yangisi vujudga keladi, lekin moddiy asos abadiy saqlanib qoladi, deb hisoblagan. Xayyom tabiatni bilishda insonning aqliy qobiliyatlarini ulug‘lagan, inson tabiatning eng yetuk mahsuli ekanligini, bilishda aql va ilmga asoslanish zarurligini ko‘rsatdi. O‘z falsafiy risolalarida Forobiy, Ibn Sino ta'limotlarini davom ettirib, vujud, mavjudot, modda, shakl, olamiy aql kabi falsafiy kategoriyalarni tahlil qilgan, olamning murakkabligi va yaxlitligi haqidagi panteistik ta'limotni rivojlantirgan. Uning ruboiylari yaratuvchiga, dindorlarga, diniy fatalizmga qarshi qaratilgan hurfikrlilik g‘oyalari bilan sug‘orilgan. Umar Xayyom xudoni adolatsizlikda, mantiqiy noizchillikda, mehrsizlikda ayblaydi va olamni insonparvarlik asosida qaytadan yaratish haqida fikr yuritadi, diniy aqidalardan noroziligini bildiradi, ilm-fanni ulug‘laydi va ularni egallashga chaqiradi. Umar Xayyom asarlari Sharqda hurfikrlilikning rivojida katta ijobiy rol o‘ynagan.

1.
Ko‘zamni sindirib, irg‘itding, tangri,
Xurramlik eshigin berkitding, tangri.
Tuproqqa to‘kdingku gulgun mayimni,
Bilmadim, mastmisen, na etding tangri.

*

Разбил кувшин с вином ты мой, о господи,
Нет радости мне ни одной, о господи,
Пурпурное вино на земле пролито, —
Будь проклят я, ты сам хмельной, о господи.

2.
Ko‘plar donishmand deb bildilar o‘zni,
Xudoning zotidan ochdilar so‘zni.
Hech biri bilolmay azal sirlarin,
Aljirab-valjirab yumdilar ko‘zni.

*

Кто жемчужину смысла насквозь просверлил,
О божественном, словно пророк, говорил, Все же к тайне предвечной не смог прикоснуться, —
Суесловил — и скрылся во мраке могил.

3.
Tangri, o‘zing shunday yaratding meni,
Mayu cholg‘uvchiga qaratding meni.
Azalda shu xilda yaratib qo‘yib,
Nechun do‘zaxingga qulatding meni?!

*

Ты — творец, и таким ты меня сотворил,
Дал вина и любовной тоской напоил.
Если ты в первый день меня создал поэтом, Так за что же тогда ты мне ад посулил?

4.
Azalda loyimni qorganda xudo,
Bilardi fe'limdan ne bo‘lur paydo.
Hukmidan tashqari emas gunohim,
Xo‘sh, nechun mahsharda beradi jazo?!

*

Знал господь до того, как слепил нас, друзья,
Что прожить без грехов в этом мире нельзя.
Сам диктует дела, предрешает поступки,
А потом и пугает нас, адом грозя.

5.
Yo olloh, ul go‘zal oyni yaratib,
Sochi sunbulidan anbar taratib,
Unga qaramagil deya buyursang,
Zulmku, dil shavqin o‘zing qo‘zg‘atib.

*

Дал красавицам нежные лица господь,
Кудри черные и ароматную плоть.
Сам прельщает и сам мне смотреть запрещает, —
Пусть попробует сам и соблази побороть.

6.
May ichsam egilib qoladi tizzam,
O‘ylasam, gunohmas, sajda-ku bul ham.
Azaldan bilardi buni haq o‘zi,
Shakkoklik emasmi, agar ichmasam.

*

Пью я только с друзьями — имейте в виду,
Пить вино — так написано мне на роду.
Сам господь написал, и поэтому бросить
Не могу. Ибо этим его подведу.

7.
Deydilar kim qilsa toat-ibodat,
Qanday o‘lsa, shunday uyg‘onur albat.
Doimo mayu yor bilan birgamen,
Men shundoq tirilgum bo‘lsa qiyomat.

***

Нас пичкают одной и той же песней:
Кто праведно живет, тот праведным воскреснет.
А я всю жизнь с любимой и с вином, —
Таким ведь и воскресуть интересней.