Get Mystery Box with random crypto!

Match cafe

Telegram kanalining logotibi matchcafe — Match cafe M
Telegram kanalining logotibi matchcafe — Match cafe
Kanal manzili: @matchcafe
Toifalar: Sport
Til: Oʻzbek tili
Obunachilar: 1

Ratings & Reviews

1.00

2 reviews

Reviews can be left only by registered users. All reviews are moderated by admins.

5 stars

0

4 stars

0

3 stars

0

2 stars

0

1 stars

2


Oxirgi xabar 3

2022-06-29 05:56:14 Ozor bermay yagonadur ko'ngilchasi
Tikan sanchdi ochilmayin gulg'unchasi
Menda qolsizn paranjingning 
Bir parchasi

Ming azobda tashlab ketgan 
Zoring o'lsin
Yor yoringni eshitguncha
Yoring o'lsin

Ming azobda tashlab ketgan 
Zoring o'lsin
Yor yoringni eshitguncha
Yoring o'lsin

Qo'lda gulim qurigancha 
Qolib ketdi
Osmonda oy muhabbatim
Olib ketdi
Gulxan yondi sevgim unda 
Yonib ketdi

Ming azobda tashlab ketgan 
Zoring o'lsin
Yor yoringni eshitguncha
Yoring o'lsin

Sevganmisiz deyishganda 
O'lgan degin
To'yim kuni baxtli kuni
Bo'lgan degin
Bir burchakda zor zor yig'lab
Turgan degin

Ming azobda tashlab ketgan 
Zoring o'lsin
Yor yoringni eshitguncha
Yoring o'lsin
1 view02:56
Ochish/sharhlash
2022-06-28 18:30:20 @Reddbook
1 viewedited  15:30
Ochish/sharhlash
2022-06-27 08:21:27 Freelancer.com
1 view05:21
Ochish/sharhlash
2022-06-25 10:52:11 100k.uz/admin
2 viewsedited  07:52
Ochish/sharhlash
2022-06-19 08:37:03
3 views05:37
Ochish/sharhlash
2022-05-29 18:05:32 Истеъмолчилар ва ишлаб чикарувчилар ортикчаларини монопол ва ракобатлашган бозор шароитларида караймиз.
Ракобатлашган бозордаги ишлаб чикарувчилар ва монопол ишлаб чикаришнинг чекли харажатлари (МС) бир хил деб фараз килайлик.
Маълумки монополист уз фойдасини МС=МR булишини (В нукта) таъминлайдиган ишлаб чикариш хажмида максималлаштиради. Монополистнинг оптимал ишлаб чикариш хажми Qm ва у белгилайдиган нарх Рmга тенг. Ракобатлашган бозорда Р=МС булгандаги ишлаб чикариш хажми максимал фойдани таъминлайди ва талаб чизиги Билан таклиф чизиги кесишган нукта Е да мувозанат нарх Ре ва мувозанат ишлаб чикариш хажми Q аникланади.
Монопол нархда истеъмолчилар камрок махсулот сотиб оладилар. Махсулотни монопол нархдан сотиб олган харидорлар узларининг истеъмол ортикчасини маълум кисмини юкотади, бу йукотиш 10,3 расмда Рm РеАС тугри туртбурчак юзасига тенг. Махсулотни Ре нарзда сотиб олишни хохлаган, лекин Рm нархда сотиб олаолмаган истеъмолчилар хам, истеъмол ортикчасининг кисмини йукотади, бу йукотиш АЕС учбурчак юзасига тенг. Истеъмолчиларнинг истеъмол ортикчасининг умумий йукотиш Ре РmАС туртбурчак юзи Билан АЕВ учбурчак юзи йигиндисига тенг. Ишлаб чикарувчи эса махсулотни юкори Рm нархга сотиб Ре РmАС туртбурчак юзи Билан ифодаланган фойдани олади, аммо шу Билан бирга у ишлаб чикариш ортикчасининг ВСЕ учбурчак юзасига тенг булган ксмини юкотади, яъни у кушимча (Qe-Qm) ,бирлик махсулот ишлаб чикариб, уни Ре нархда сотиб олиш мумкин булган кушимча фойдасини йукотади.
Шундай килиб, ишлаб чикарувчининг умумий фойдаси Ре РmАС турт бурчак юзидан ВСЕ учбурчак юзасини айирмасига тенг. Энди ишлаб чикарувчининг умумий фойдасидан истеъмол йукотган истеъмол ортикчасини айирсак (АВЕ=АЕС+ВСЕ) АВЕ учбурчак юзасига тенг буоган соф йукотишни оламиз. Бу соф йукотиш монопол хокимиятиданкелиб чикади.
АВЕ учбурчак юзасига тенг соф йукотиш монополиянинг «улик юки» булиб, у жамиятнинг йукотиши ёки жамиятнинг монополиядан курадиган зарарини ифодалайди.
Монопол фирма уз монополиясини саклаб колиш учун бошка фирмаларни тармокка киришига тусиклар яратиш учун Яна харажатлар килса, у бу Билан жамият йукотишларини янада ошириши мумкин.
МОНОПОЛ НАРХГА СОЛИКНИНГ ТАЪСИРИ
Юкорида курган эдикки, ракобатлашган бозорда бир бирлик махсулотга куйилган солик, махсулотнинг бозор нархини солик микдорига нисбатан кичикрок микдорга узгартиради ва бу солик юкки хам истеъмолчига хам сотувчига таксимланади. Монопол бозорда солик куйилганда, махсулот нархи солик микдоридан купрок микдорга ошиши мумкин.
Фараз килайлик монопол бозорда хар бир бирлик махсулот стортилади. Солик микдори t сумга тенг ва монополист сотилган хар бирлик махсулот учун давлатга t Сум солик тулайди. Демак, фирманинг уртача ва чекли харажатлари t сумга ошади. Агар фирманинг бошлангич чекли харажати куйидагича булади.
Графикда солик хисобига узгарган чекли харажат чизиги МС бошлангич чекли харажат чизиги t микдорга юкорига силжитиш оркали хосил килинади.
Натижада МС чизиги чекли даромад чизигини, яъни В1 нуктада кесиб утади. Биз соликка тортилгандан кейинги ишлаб чикариш хажми Q0 ва нарх Р0ни ва соликка тортиладиган кейиги ишлаб чикариш хажми Q1 ва нарх Р1ларни оламиз.
Чекли харажат чизигини юкорига силжиши ишлаб чикариш хажми Q0 дан Q1 гача пасайтиради, нархни Р0 дан Р1 га кутаради.
Бунинг сабаби, монопл бозорд нархнинг чекли харажатга нисбати талабнинг эластиклигига боглик.
Е
Масалан, Ебулса, монопол нарх формуласига кура солик t га тенг булганда,
Р=
Нарх солик микдорига нисбатан икки баробар ортади. Таянч иборалар. Соф монополия, олигополия, монопол ракобат бозори, монопсония, бозор хокимияти, монопол нарх, Лернернинг монопол курсаткичи, Херфиндал-Хиршман индекси соф йукотиш.
5 views15:05
Ochish/sharhlash
2022-05-29 18:05:31 Ушбу формула монопол нарх белгилашда «Бош бармок» коидаси номи Билан юритилади. (эсдан чикармаслик керак Е<0, демак (5) ифоданинг унг томони хар доим мусбат). (5) тенгламанинг чап томонидаги ифода нархнинг чекли харажатдан канчалик юкори эканлигини, нархга нисбатан % хисобида курсатади ва бу фарк тескари олинган манфий эластиклик коэфицентига тенг.
(5) тенгликни нархга боглик холда хам ёзиш мумкин:
Р==37,5 сум булади.
Ракобатлашган бозорда Р=МС булганини курган Эдик. Монополист нархни чекли харажатдан юкори белгилайди (Р >МС) ва бу фарк микдор буйича талаб эластиклигига тескари пропорционал булади(5). (5) тенгламадан шундай хулоса келиб чикадики, агар талабнинг нарх буйича эластиклиги канча юкори булса, махсулот нархи шунча чекли харажатга (МС) га якинлашади. Нарх канчалик чекли харажатга якин булса, монопол бозор ракобатлашган бозорга шунчалик якин булади. Демак, талаб юкори даражада эластик булса, монополист оладиган кушимча фойда шунча кичик булади.
Монопол хокимият курсаткичи. Ракобатлашган бозорда нарх чекли харажатга тенг булиши, максимал фойда олишнинг зарурий шарти эди. Монопол бозорда нарх чекли харажатдан юкори белгиланади (Р >МС) анашу фарк (МС-Р), яъни фойдани максималлаштирадиган нарх билан чекли харажат уртасидаги фарк монопол хокимиятни улчаш усули булиши мумкин. Монопол хокимиятни худди Ушбу усулда аниклашни 1934 йилда иктисодчи олим Абба Лернер таклиф килганлиги учун бу курсаткич Лернернинг монопол курсаткичи деган номни олган
L=
Бу ерда L - монопол хокимиятнинг Лернер индекси;
Р – монопол нарх;
МС – чекли харажат;
Е - талабнинг нархга кура эластиклиги.
Масалан, бензинга талабнинг нарх буйича эластиклиги -5 булса,
L=-
Бензин сотувчи фирманинг монопол хокимияти 0,2га тенг.
Шуни таъкилаш керакки, юкори монопол хокимият юкори фойда олишни кафолатламайди. Фойда урта харажатнинг нархга булган нисбатига боклик. Агар икки фирмадан биринчисининг монопол хокимияти, иккинчи фирманинг уртача харажати жуда юкори булса унинг оладиган фойдаси иккинчи фирма фойдасидан кичик булади. Юкоридаги тенглама курсатадики, талаб канчалик эластик булса, шунчалик монопол хокимият юкори. Демак, монопол хокимиятнинг келиб чикиш сабаби, талаб эластиклигидадир.
Амалиётда чекли харажатни хисоблаш кийин булгани учун, уни уртача харажат Билан алмаштиради. Бу холда формула куйидаги куринишни олади:
L=
Агар биз ифоданинг сурат ва махражнинг Q га купайтирсак, махражда умумий даромадни, суратда фойдани оламиз:
L=
Шундай килиб Лернер курсаткичи юкори фойда олишни монополиянинг далолати эканлигини курсатади.
Монопол хокимиятни характерлаш учун бозорни мараказлашув даражаси курсаткичидан хам фойдаланилади. Бу курсаткич биринчи булиб Херфиндал-Хиршман индекси деб юритилади. Бу индекс корхоналарнинг бозордаги улушлари йигиндиси сифатида каралади ва кайси фирманинг бозордаги улуши юкори булса, у фирма бозорда монопол хокимиятига эга булиши мумкин ёки шундай имконият мавжуд деб каралади. Фирмалар бозордаги улушига кура тартиблаштирилади.
I=S
Бу ерда: I- Херфиндал-Хиршман индекси;
- бозорда энг катта улушга эга булган фирма;
- ундан кеийнги катталикдаги улушга эга фирма ва хоказо:
- энг кичик улушга эга булган фирма.
Агар тармокда ягона фирма булиб унинг махсулотини ташкил килса =100% булади ва бундай хол соф монополия булади, яъне Херфендал-Хершман индекси I=10000га тенгдир.
Масалан, АКШда Хершман-Хермендал индекси I=1800дан ошган тармоклар, монопол тармокларда киради. Юкоридаги индексдан монополияга Карши олиб бориладиган фаолиятда фойдаланилади. Бозорнинг ката кисмини бир неча фималар томонидан эгаллаб олиниши холатига бозорнинг марказлашуви (концентрация рынка) дейилади.
МОНОПОЛ ХОКИМИЯТ ВА ЖАМИЯТ ФАРОВОНЛИГИ

Монопол хокимиятда нарх чекли харажатдан юкори булади. Монопол хокимиятда нарх ошади. Ишлаб чикарши хажми камаяди, натижада бу фирманинг даромадини ошишига ва истеъмолчилар турмуш даражасининг пасайишига олиб келиши мумкин.
4 views15:05
Ochish/sharhlash
2022-05-29 18:05:31 Биз курсатамиз монополист хам ракобатлашган бозордаги фирма каби чекли харажат Билан чекли даромадни тенглигини таъминлайдиган хажмда махсулот ишлаб чикарсагина максимал фойда олиши мумкин.
Монополист махсулот хажмини Q2 дан оширса, у хар бир бирлик кушимча ишлаб чикарган махсулоти учун MR-MC га тенг булган кушимча фойда олиши мумкин яъни у узининг умумий даромадини ошириши мумкин. Монополист махсулот хажмини ошириб умумий фойдани ошириши мумкин то махсут хажми Q га тенг булгунга кадар, махсулот хажми Q га тенг булганда кейинги кушимча 1 бирлик ишлаб чикарилган махсулотдан тушудиган даромад ога тенг, нима учун деганда MR-MC булади. Шунинг учун ишлаб чикариш хажми Q1га тенг булганда монополистнинг умумий фойдаси расмдаги шрихланган FKM сохага тенг булган микдорда камаяди. Монополист учун Q2 микдорда махсулот ишлаб чикариш хам унинг умумий фойдасини камайтиради. Q2 хажмда чекли харажатлар, чекли даромадлардан юкори MC > MR. Агар монополист ишлаб чикариш хажмини Q2 га нисбатан камайтирса, у узининг умумий фойдасини MC - MR микдорга оширган буларди. Монополист махсулот хажмини Q2 дан Q га кадар кискартириши натижасида умумий фойдани МЕL штирхланган соха микдорида ошириши мумкин. Q хажмдан кейин махсулот хажмини кушимча бирликка кискартирилиши умумий фойдани оширмайди (MC = MRбулади.) расмда Q=0 билан Q ва МС хамда МR чизиклар оралигидаги соха монополистик томондан кам микдорда махсулот ишлаб чикариб ута юкори нархда сотиш муносабати Билан йукотиладиган фойдани ифодаласа, махсулот хажми Qдан катта булгандаги ва МС билан MR оралигидаги соха нихоятда куп махсулот ишлаб чикариб (0>0), паст нархларда сотилиши натижасида йукотиладиган фойдани ифодалайди.
Махсулот ишлаб чикариш хажми Q фойдани максимал киладиган хажм эканлигини математик нуктаи назардан хам курсатиш мумкин. Умумий фойдани билан белгиласак

ва бу муносабатдан Q буйича хосила олиб уни нолга ечамиз.
Демак монгополист махсулот хажмини максимао фойда берадиган хажм 15 бирликдан оширса яъни 16 бирлик ишлаб чикарса унинг фойдаси икки сумга камаяди.
Худи шундай монополист ишлаб чикариш хажмини 15 бирликдан 14 бирликка камайтирса, нарх кутарилиб 46 сум булади ва умумий фойда 370 сумдан 368 сумга камаяди. Демак, бундай холни тушунган монополист махсулот ишлаб чикаришда бу коидага амал килади.
Монопол шароитда нарх белгилаш ва монопол хокимият курсаткичи
Биз курдикки, монопол бозорда нарх чекли даромаддан юкори булади (Р>MR).
Чекли даромад MR ва куйидагича узгартириб ёзамиз:
MR= (1)
бу кушимча бир бирлик махсулот ишлаб чикариш натижасида олинган кушимча даромад булиб, у икки хусусиятга эга. (1) тенгликни куйидагича ёзиш мумкин:
MR=+ (2)
1) Бир бирлик кушимча махсулот ишлаб чикариб (Q=1), уни Р. (1)= Р нархга тенг булган даромад оламиз;
2) Монопол фирма махсулотига булган талаб чизиги пастга ётик булгани учун кушимча бир бирлик махзсулот ишлаб чикариб, уни сотилиши, нархни кичик микдорга камайтиради ( - кушимча бирлик махсулот ишлаб чикариб сотиш натижасида нарх канча микдорга камайишини курсатади) ва бу барча сотилган махсулотдан тушган даромадни камайтиради (яъни - даромаднинг узгариши).
Демак MR=P+Q (3)
ва бу ерда талаб чизиги манфий ётикликка эга булгани учун чекли даромад нарх Р дан кичик булиши керак (нима учун деганда Р манфий).
Энди чекли даромад Билан талаб чизиги ётиклиги уртасидаги богликликни чекли даромад Билан нархга кура талаб эластиклиги коэфиценти уртасидаги богликликка айлантирамиз. Маълумки, талабнинг нарзга кура эластиклик коэфиценти
,
бундан =
бу муносабатни чекли даромад тенгламасига куйсак куйидагиларни оламиз:
(4)
MR=P+Q
MR=P+P
(4) тенглама чекли даромадни хар кандай ишлаб чикариш хажмида товар нархидан ва талабнинг нархга кура эластиклигидан боглик эканлигини курсатади. Фирманинг максади фойдани максималлаштириш булгани учун биз чекли даромадни, чекли харажатга тенглаштириб ёзамиз:
(5)
MR=P+P
ёки
1 view15:05
Ochish/sharhlash
2022-05-29 18:05:31 Ишлаб чикариш масштаби кенгайишининг мусбат самараси хам тармокка кириш учун тусик булиши мумкин. Масалан, автомобил заводи маълум микдорда автомобил ишлаб чикаришга эришгандагина, унинг умумий харажатлари минимал булади.
Монопол хокимият. Фирма монопол хокимиятга эга булади, качонки у узининг сотадиган товари нархига таъсир килаолса яъни узгартира олса. Монопол хокимият даражаси ушбу товар урнини босувчи товарнинг мавжудлиги ва товарнинг бозордаги улуши Билан белгиланади. Монопол хокимиятга эга булиш учун фирманинг соф монополист булиши шарт эмас. Фирма махсулотига булган талаб чизиги ракобатлатлашган бозордагидай горизонтал булмасдан, пастга ётик булиши кифоядир. Агар талаб чизиги пастга ётик булса, фирма таклиф хажмини ошириб ёки камайтириб, махсулот нархини узгартириши мумкин.
Умуман олганда монополист нархни назорат килишидан ютукка эга булади. Монополистнинг таклифи ракобатлашган бозор таклифига кура кам булади, товар нархи эса, ракобатлашган нархга нисбатан юкори булади (монопол нарх чекли харажатдан юкори).
Товарларни монопол нархда сотилиши жамият харажатини купайтиради, ахолининг турмуш даражасига салбий таъсир курсатади. Нима учун деганда, Ушбу товарни сотиб олувчилар купрок пул сарфлайди, шу товарни сотиб олувчилар сони хам камаяди. Шунинг учун хам монополияга Карши конун бозорларни монополияга айлантиришга йул куймайди.
Монополист махсулотига талаб. Ракобатлашган бозорда фирма максимал фойда олади, агар у чекли даромад чекли харажатга тенг холатни таъминлайдиган хажмда махсулот ишлаб чикарса, MR=MC.
Бундай махсулот хажми оптимал булади. Монополист хам шу оптимал ишлаб чикариш шароитига амал килиши крак булади. Соф монополистик товарига булган талаб хам бозор талаби хисобланади. Монополист уз товари нархини оширса унга талаб камаяди ва аксинча, монополист товар нархини туширса унга талаб ортади.
Худди шундай соф монополист таклифи хам бозор таклифи хисобланади. Масалан товар ишлаб чикаришнинг узгарувчан харажатлари ошса, монополист максимал фойда олиш учун товар хажмини кискартиради. Таклиф хажмининиг кискариши ва харидорлар уртасида ракобатнинг мавжудлиги товар нархини оширади.
Ракобатлашган бозорда фирманинг чекли даромади махсулот нархига тенг MR=P ва талаб чизиги горизонтал булса, монопол бозорда монополист махсулотига булган талаб чихиги пастга ётикрок ва монополистнинг чекли даромади хар доим нархдан кичик булади.
MR Монопол фирманинг махсулотига талаб Билан унинг чекли ва умумий даромади уртасидаги богликларни куйидаги расмда куриш мумкин.
Талаб чизигининг эластик кисмида чекли даромад MR>0 булгани учун монополист маъхсулот хажмини 0-дан, Q микдоргача оширганда унинг умумий даромади TR ошади. Талаб чизигининг эластик булмаган кисмида чекли даромад манфий, яъни MR<0 булгани учун, талаб чизигининг Ушбу кисмида ишлаб чикарилган махсулот умумий даромадни камайтиради. Шунинг учун хам монополист талаб чизигининг эластик булмаган кисмидан кочишга харакат килади.
Монопол бозорда талабнинг узгариши нархнинг ва таклифнинг ракобатлашган бозордагидай пропорционал узгаришига олиб келмайди. Монополист талаб узгарганда махсулот хажмини узгартирмасдан нархни узгартириши ёки нархни узгартирмасдан хажмини узгартириши ёки бир вактнинг узида нархни хамда махсулот микдорини узгартириш мумкин.
Монополистнинг максади максимал фойда олиш булса, у товар нархини хохлаганча ошира олмайди. Нарх ошиши Билан махсулотга талаб камайиб боради, нарх ошиши маълум даражага етганда умумий даромад умумий харажатни копламади. Монополист кандай нарх стратегиясини тутишини билиш учун даромаднинг нархга кура талаб эластиклиги Билан кандай богликлигини эслаш зарур булади. Талаб чизигининг эластик булган кисмида (Ep>1) нархнинг пасайиши умумий даромадни усишига олиб келади. (MR>0) эластиклик бирга тенг булганда (Ep=1) умумий даромад максимумга эришади. (MR=0) эластик булмаган кисмида нархнинг пасайиши умумий даромаднинг пасайишига олиб келади. (MR<0) Шуни тушунган монополист талаб чизигининг эластик булмаган кисмида харакат килмайди.
1 view15:05
Ochish/sharhlash
2022-05-29 18:05:31 14-мавзу. Рақобат ва якка ҳокимлик
Рақобат тушунчаси ва рақобатлашмаган бозорлар.
Монополия, соф монополия, монопол маҳсулот хажмини ва монопол
нархни аниқлаш ва монопол хокимият.
Рақотлашган монополия, ишлаб чиқариш хажмини ва товар нархини
рақобатлашган монополия шароитида аниқлаш .
Монополистик бозор самародорлиги.
Соф монополия- бу бита сотувчи ва куп харидорлар катнашган бозор, ёки урнини босадиган товар булмаган товарни сотадиган ягона сотувчи булган бозор вазияти, ёки тармокда ягона хукмрон фирма булиб, фирманинг ишлаб чикариш ва сотиш чегараси тармок чегарасига тенг булган бозор. Соф монополия ва ракобатлашган бозор бир-бирига тескари бозорлар хисобланади.
Олигополия – бу бозор тизимида бирор бир товарни сотишда чекланган фирмалар хукмронлик килади.
Монопол ракобат бозори- тулик ракобатлашмаган булиб, унда катнашадиган фирмалар сони куп булиб, уларнинг хар бири уз товарлари нархини маълум чегарада назорат килади, яъне улар кичик булса хам монопол хокимиятга эга.
Монопсония- харидор бита булиб сотувчилар куп булган бозор.
Агар бозорда монополист- сотувчи билан монополист харидор учрашса, бундай холда икки томонлама монополия булади.
Агар тармокда факат иккита фирма фаолият курсатса, бундай олигополик хусусий холга дуополия дейилади. Агар биз бозор таклифи ва талабнинг хар хил шакллдаги вариантлар комбинациясини карасак, бозор тизимлари сони янада купаяди.
Соф монополия ва бозор хокимияти
Ракобатлашган бозорда жуда куп сотувчилар ва харидорлар катнашади, шу сабабли улардан бирортаси хам товар нархига таъсир килаолмайди нархни бозорнинг узи талаб ва таклифга кура шакллантиради. Сотувчилар ва харидорлар бу нархни кабул киладилар ваш у нархга кура канча махсулот сотиш керак ёки канча махсулот сотиб олиш кераклиги буйича карор кабул киладилар. Соф монополия ракобатлашган бозорнинг акси булиб, бу ерда бита сотувчи ва куплаб харидорлар катнашади. Соф монополистнинг ракобатчиси йук.
Соф монополия махсулот урнини босадиган бошка махсулот булмаган худудларга вужудга келади. Умуман олганда жахон ва миллий бозорларда бита махсулотни бита сотувчи томонидан сотилиши камдан-кам учрайди. Соф монополия купрок махаллий бозорларга хос булади. Масалан, тумандаги ягона китоб магазини, ягона телефон станцияси, ягона тиш доктори, ягона жаррох ёки булмаса махалий коммунал хужалиги хизмати. Юкорида келтирилган субъектлар бозор шароитида нархга таъсир килиш учун реал хокимиятга эга.
Соф монополиянинг вужуга келишига таъсир килувчи Яна бир омил бу – тармокка кириш тусикларининг кучлилигидир. Бирор махсулотни сотишдан тушадиган иктисодий фойда юкори булса, бу ракобатлашган бозор шароитида бошка фирмаларни хам шу бозорга кириб келиши учун сигнал булар эди. Агар монопол фирма иктисодий фойда ола бошласа, бу бошка фирмаларни хам уш бу махсулотларни ишлаб чикаришга ундайди. Демак, соф монополияни саклаб колиш учун, бошка ракобатлашмокчи булган фирмалар учун махсус тусиклар булишини таказо килади. Тармокка кириш тусиклари – бу монопол фирма бозорига бошка сотувчиларни кириб келишини тухтатувчи чекланишлар.
Тармокка кириш тусикларидан куйидагиларни курсатиш мумкин.
Давлат томонидан берилган махсус хукук. Масалан, махаллий хокимиятларда ахолига транспорт хизмати курсатиш, почта хизмати курсатиш, коммунал хизматни курсатиш ва алока хизмати курсатиш буйича монопол хукуклар бериб, расмий тусиклар яратади.
Патентлар ва муаллифлик хукуки, Янги технология яратганлар учун патент ва муаллифлик хукуки берилиши, уларга Ушбу янгиликни сотишда, ундан фойдаланиш учун литцензия беришда монопол хукук берилади. Лекин бундай хукук маълум муддатгача кучга эга булади. АКШда патент конунига кура ихтирочи уз ихтиросига 17 йил эгалик килади.
Бирор бир ишлаб чикариш ресурси таклифини эгалик килиш.Масалан, Американинг «Де Бирс» компанияси жахонда сотиладиган, кайта ишланмаган олмоснинг бозорида монопол хокимиятга эга. Юкоридагилардан ташкари инсоннинг ноеб кобилияти ва билими хам монополияни вужудга келтиради.
1 view15:05
Ochish/sharhlash