2022-09-25 17:56:03
Tasavvur qilyapsizmi?Choy ichib maqola o’qishga nima yetsin yohud psixolingvistika va “Mutarjim arobiy” o’rtasida nima bor?
Keling, gapni
psixolingvistika yoki
til psixologiyasi nimaligidan boshlaymiz.
Lingvistika tilni o’rganadigan,
psixo esa miya hamda ong tushunchalariga olib boradigan atama ekanligini inobatga olsak,
psixolingvistika bu — insonlar til vositasini qanday o’zlashtirishi, undan foydalanishi, anglashi va o’zi nutq hosil qilishini psixologik hamda neyrobiologik faktorlar yordamida o’rganadigan fan.
Yanayam qisqasi: Tilning inson miyasida qanday joylashganini o’rganadigan fan —
psixolingvistika.
Endi muddaoga o'tsak, psixolingvist Iroda Azimova aytishicha, bizdagi til qobiliyati 4 xil kognitiv (bilish, tushunish bilan bog’liq) malakaning o’zaro bog’liqligida rivojlanadi:
eshitib tushunish;
fikrini og’zaki bayon qilish(so’zlashuv);
o’qib tushunish;
fikrini yozma bayon qilish.
Bunda eshitib tushunish va o’qib tushunish
qabul qiluvchi tizim bo’lib, dekodlash hodisasi sodir bo’ladi. Fikrini og’zaki bayon qilish esa -
chiquvchi tizim; bunda kodlash hodisasi sodir bo’ladi.
Tilning eng muhim vazifasi ham aynan ma’lumotni
kodlash va dekodlashdir.
“
Biz IT(“AyTi”)ni bilmaymiz, arab tilida kodlashga nima bor?”,-
deyishga shoshilmang.
Qaysi tilda bo’lishidan qat’iy nazar
so’zlovchi o’z fikrini, xoh u yozma bo’lsin, xoh u og’zaki ko’rinishda bo’lsin,
to’g’ri ifodalashi - kodlashi va qabul qilingan ma’lumotni
to’g’ri tushunishi - dekodlashi kerak.
Xo’sh, bu jarayon qanday kechadi?Avvalo aytib o’tish kerak-ki, biz har qanday tilni o’zlashtirishni dekodlash jarayonidan boshlaymiz, ya’ni eshitamiz - xatto ona qornidaligidan boshlab.
Ana shu eshitib, o’qigan ma’lumotlarimiz eshitish tahlil tizimi hamda ko’rish tahlil tizimlarida boshida birma-bir ro’yxatdan o’tkazilib, keyinchalik o’sha ro’yxatdagi ma’lumotlarni “yo’qlama” qilish orqali tovushni yoki o’qilgan ma’lumotni taniydi - biz tushunamiz; agar ro’yxatda chiqmasa - biz o’sha so’zni tushunmaymiz, uni ro’yxatga qo’shib qo’yadi - keyingi safar tushunishimiz uchun va jarayon shu alfozda davom etadi.
Ya’ni biz ko’p
eshitgan (bir xilda takrorlangan tovush chastotalari) va
o’qigan (ko’p takrorlanadigan tekislikdagi chiziqlar majmuining kombinatsiyalari) so’zlarimiz ro’yxatga kiritilgan va “yo’qlama”da mavjud bo’lgan bo’ladi va biz qancha ko’p “yo’qlama” qilsak - eshitsak, o’qisak - bizda eshitish va o’qish ko’nikmalari shakllanadi.
Ro’yxatda bor so’zlarni tezroq tushunamiz.
Barcha ro’yxatdagi ma’lumotlar esa biz o’sha so’zlarni eshitganda yoki o’qiganda qanday vaziyatda turganimizga qarab o’z ma’nolarini shakllantiradi.
Demak,
dekodlash jarayoni boshqalar
kodlagan - o’z ro’yxatida bor bo’lgan va ko'p marta “yo'qlama”sidan o’tgan so’zlari yordamida fikrini og'zaki va yozma ifodalagan - so'zlarini o’z ro’yxatimizdan topib, “yo’qlama” qilib to’g’ri tushunishimiz ekan.
Xo’plagan choyingizni yutishga ham ulgurmadingiz-a qiziqligidan? Asalning ham ozi shirin. Davomini keyingi maqolada kuting va buni bildirish uchun qoldiring.
O’sha manzilda choy ustida suhbat qurishga nima yetsin! Kelayotganlar qoldiring, choy damlab turamiz:
+998983100042
Lokatsiya
Telegram l Instagram l YouTube
719 views14:56
Z
