2020-12-10 18:59:13
Yozuvlar haqida
Oʻzbek tili grammatikasida yozuvlarni va toʻgʻri yozish qoidalarini oʻrganuvchi boʻlim Orfografiya deb nomlanadi.
Ushbu boʻlim nomi orfo-toʻgʻri grafiya-yozaman yoki chizaman soʻzidan kelib chiqqan boʻlib,imlo me'yorlari va toʻgʻri yozish qoidalarini oʻrganadi.Oʻzbek tilida quyidagicha yozuv tamoyillari mavjud:
Fonetik yozuv tamoyili ushbu yozuv turi soʻzlarni qanday eshitsak xuddi shu holatda yozishga asoslanadi.Fonetik tamoyil asosida yozilgan soʻzlar tovush oʻzgarishiga uchragan soʻzlar hisoblanadi.Masalan: yurak+im=yuragim
Qishloq+im-=qishlogʻim
Terak+ga=terakka
Isi+q=issiq
Sovi+q=sovuq
Parvo+im=parvoyim
Shu kabi boshqa tovush oʻzgarishiga uchragan soʻzlar ham fonetik tamoyilga asoslanib yozilgan hisoblanadi
Morfologik tamoyil soʻzlarni eshitganimizdek emas,balki qonun qoidalariga muvofiq yozishga aytiladi.Bunda masalan:
goʻsh emas-goʻsht,
Toshken emas Toshkent,
kitop emas kitob kabi.
Ogʻzaki nutqda tovush oʻzgarishiga uchragan soʻzlarni yozma nutqda ssl qoidalariga muvofiq yozilishi fonetik tamoyilni yuzaga keltiradi.
Shakliy tamoyil chet tilidan oʻzlashgan soʻzlar chet tilida qanday yozilsa oʻzbek tilida aynan shunday yoziladi:
banka emas bank,
Istakon emas stakan,
Ustol emas stol kabi.
Tarixiy-an'anaviy tamoyil -bir soʻzning tarixan boshqacha hozirda boshqacha yozuv shakllari mavjuf boʻlib,ikkisidan qay birini yozsa ham xato hisoblanmydi:
kabutar-kaptar
Podsho-podishoh
Masjid-machit
Farqlash tamoyili Shaklan teng kelib qolgan soʻzlarni tutuq belgisi yoki urgʻu orqali bir-biridan ajratish:
She'r(poetik ijod namunasi)-sher(hayvonlar shohi)
Sava(ur)-sa'va(qush)
Tana(jism)-ta'na( ta'na qilmoq,tap tortmaslik)
376 views15:59