Хотинини уриб ўлдириб қўйган эркак ва унинг бу 'қаҳрамонлиг'ин | «ПсихоБЛОГ»

Хотинини уриб ўлдириб қўйган эркак ва унинг бу "қаҳрамонлиг"ини олқишлаган ижтимоий тармоқ фаолларини кузатиб, бир мулоҳаза келиб қолди.

Ўзбек жамиятида, айниқса ёшлар орасида зўравонлик ва куч ишлатиш культи кучайиб бормоқда (олдин кучсизмиди? Буни билмадим). MMA каби спорт турларига қизиқиш ошиши бежиз эмас, бу ҳам зўравонлик культи шаклланаётганидан далолат.

Зиёлиларнинг ҳам дийдаси қаттиқлашиб бораётганига гувоҳ бўлмоқдамиз. Ўлим жазосини қайтариш талаблари кўп янграмоқда.

Зўравонлик культи ҳукм сурадиган жамиятларнинг биринчи қурбони одатда аёллар бўлади: ҳуқуқлари топталади, уларга нисбатан куч ишлатилади, айб аёлларнинг "бузилиб" кетишидан қидирилади. Бунга реакция ўлароқ феминистик ҳаракат шаклланади.

Ўзбек жамиятида ҳозирча жараён бошланғичида турибди: аёлларга қарши куч ишлатилиши, уларнинг ҳуқуқлари бузилиши энди-энди оммавий майдонга чиқмоқда, муҳокамага сабаб бўлмоқда. Муҳокамаларда ҳозирча анъанавий қараш устуворлик қилмоқда: ҳатто ўзини зиёли ҳисоблаган одамлар ҳам бемалол "хиёнат қилган бўлса, ўлдириб тўғри қипти", "аёлнинг ўзи айбдор" қабилидаги жиноий нуқтаи назарда трансляция қилмоқда, куч ишлатилиши, ўлим фожиа деб қабул қилинмаяпти.

Кейинги босқич одатда кучли феминистик ҳаракатнинг шаклланиши бўлиши керак. Аммо ўзбек жамияти ижтимоий-сиёсий онг ривожи нуқтаи назаридан шу қадар орқадаки, ҳаливери бу босқичга ўтмасак керак. Қолаверса, ўзбек консерватизми ҳали жамиятимизда шаклланиб улгурмаган қараш ва ҳаракатларга қарши кескин негатив кайфият шакллантириб олган: атеизм ҳали ҳаракат ўлароқ шаклланмаган, лекин атеизмга қарши тарғибот айни авжида, феминизм ҳали тузукроқ кучга айланмаган, лекин консерваторларга тегишли ресурсларга тинмай феминизмга нафрат сочилади, либерал давра тўрт-беш одамдан иборат, бироқ либерализмни ёвуз куч деб эълон қилишга улгуришган.

Менимча, ечим омманинг савия ва билимини оширишда, шу жумладан, феминизм, либерализм сингари қарашларни яхшилаб тушунтиришда бўлса керак. Ҳозир ҳатто зиёли, ўқимишли ёшлардан ҳам феминизм ёки либерализм ҳақида, "чириган" Ғарб ёки "ёвуз" пантуркизм ҳақида стереотипларга асосланган хулосаларни эшитиш мумкин: либерализмни фақат ЛГБТ, феминизмни фақат фаҳш, пантуркизмни Туркия гегемонияси деб тушунадиганлар, менимча, кўпчиликни ташкил этади.

Бундай стереотиплар асирига айланган одамлар билан тенгма-тенг баҳс юритиб ҳам бўлмайди, зеро улар мутлақ ҳақиқат деб қабул қилиб олган қарашларини шубҳа остига олишга, танқидий таҳлил қилишга қодир эмас. Аввал одамларни фикрлашга, таҳлилга ўргатиб бориш керак. Хуллас, ечим маърифат бўляпти. Ҳар доимгидай.

@AsanovEldar