Xudoyberdi To'xtaboyevning "Mungli ko'zlar" asariga taqriz Xudoyberdi To'xtaboyev qalamiga mansub "Mungli ko'zlar" asari adibning eng qayg'uli asarlaridan biri hisoblanadi. Bu romanni ko'pchilik ko'zlarida yosh bilan mutolaa qiladi. Akbarjon tirishqoq, halollik va poklikni ulug'lovchi, haqiqat uchun ojizgina qalbi bilan kurashuvchi obraz, ammo taqdiri fojiali yakun topadi. Asar 16 yoshli Zafar tilidan hikoya qilinadi. Asar qahramoni judayam boy yashaganlaridan maktabning old yigitlari qatorida yurgani uchun faxrlanishi achinarli hol, albatta. Chunki uning otasi ombor mudiri nafsi hakalak otgan Saidjon Karimovdir. Hamma ota-ona farzandlari tug'ilgandan keyin eng nurafshon yaxshi kunlar farzandimga bo‘lsin, nuridiydam men ko'rmagan kunlarni ko'rsin deya harakat qiladi. Lekin bu boyliklar halol mehnat orqali topilsa-yu mayliga, bu yo'lga ota ham, ona ham kirishi odamni chuqur o'yga toldiradi. Bu uyda faqatgina Akbar ota-onasining boyligi bilan faxrlanmaydi. Otasiyu onasini halol mehnat bilan rizq topishlarini istaydi, u doim o'z oilasini Ataullo domla oilasiga qiyos qiladi, shu sababli ham kutilmagan qarorni qabul qiladi. U Militsiyaga o'z ota-onasini qo‘rqitib qo‘yish uchungina tutib beradi.Taassufki, ish butunlay boshqacha tus oladi, ota qamaladi ona ham qamoqda vafot etadi.Buni kutmagan Akbar ham o'z joniga qasd qiladi. Ota-onaga farzandi kulib yursa bas, shuningdek, farzand ham doimo o'z ota-onasi yonida bo'lgisi ularning mehrini his qilgisi keladi. Bolalarga ota-onani oltinlari, mashinalari, qo'sha-qo'sha uylari kerak emas. Ularga ozgina mehr bo'lsa bo'ldi, shu yetarli. Asarni o'qir ekansiz, shu arzimagan oltin - yaltiroq toshlar insonlar uchun shu qadar aziz, shu qadar qadrli, hatto o'z hayotidan afzal ekanligini o'ylab o'yga tolasiz. Nahotki, biz shu darajaga borib yetdik!? Yozuvchi kelajak avlodning taqdiri shu ko'zlari mungli bo'lgan bolalar kabi bo'lib qolmasligi uchun ham shu asarni yozgan, deb o'ylayman.
Aleksandr Dyumaning "Uch mushketyor" asariga taqriz
Ulug' fransuz yozuvchisi Aleksandr Dyuma (1802-1870) qalamiga mansub "Uch mushketyor" asari jahon adabiyotining o'lmas durdonalaridan biri hisoblanadi. "Uch mushketyor" romaniga talab katta bo'lgan va barcha, katta-yu kichik tomonidan sevib o'qiladi. Bu asar nafaqat badiiy kitob orqali, balki yurtimiz telekanallarida yiliga bir necha bor berilgan videofilmi orqali ham juda mashhur. Asarni o'qish davomida XVll asrda Fransiyada bo'lib o'tgan voqealarning biroz tahliliga duch kelasiz. Asarda o'sha davr urf-odatlari ham yorqin ranglarda tasvirlangan. Asarning asosiy qahramoni – d'Artanyan orqali, vatanparvarlik, do'stga sadoqat, yaxshillik kabi fazilatlar ulug'langan. Bu ajoyib roman unchalik katta tarixiy ahamiyatga ega emas. Unda aytilgan voqealar har qanday joyda va istalgan vaqtda sodir bo'lishi mumkin. Mening kamtarona tushunchamda buyuk yozuvchi bizga insoniy munosabatlarning chuqurligini, sevgi, do'stlik va sadoqat kuchini yetkazishga harakat qildi. U keyingi avlodlar or-nomus, oilaviy g'urur, fidoyilik tushunchalarini yo'qotishini oldindan bilgandek edi. Mard mushketyorlar davri, afsuski, tugadi. Ular o‘sha asrlarda g‘oyib bo‘lgandek... mana shunday o‘lmas romanlar sahifalarida qoldi. Shu bois “Uch mushketyor” hali qalbi qotib ulgurmagan yosh avlod uchun.
Nodar Dumbadzening "Kukaracha" asariga taqriz Gruziyalik mashhur adib Nodar Dumbadze (1928 - 1984) asarlarida aks etgan yuksak g'oyalar, ezgulik , mehr muhabbat , samimiylik, soddalik har qanday kitobxonni o'ziga maftun eta oladi. "Abadiyat qonuni" (1978) romani bilan millionlab adabiyot ixlosmandlari tahsiniga sazovor bo'lgan ijodkor bir qator qissa va hikoyalari bilan ham mashhur. "Kukaracha" qissasi 1980-yilda yozilgan. Asar bosh qahramoni - Georgiy Tushurashvili. Kukaracha esa uning laqabi. U qorachadan kelgan yigit bo'lgani uchun shunday laqab qo'yishgan. Kukaracha 22 yoshli ichki ishlar komissarligining inspektori. Unga Orjonokidze rayonidagi voyaga yetmagan o'smirlar bilan ishlash vazifasi yuklatilgan. Qissa 12 yoshli bolakay Tamaz tilidan hikoya qilinadi. Asar Tamaz singari Kostya, Dudu, Kuchiko , Iracha ismli bolakaykarning beg'ubor sho'xliklari, o'yinlari, bilib bilmay qilgan "jinoyat" lari va ularga doimo yordamga keladigan, bolalarning sevimli qahramoniga aylangan Kukaracha taqdiri haqida hikoya qiladi. Kukaracha bolalarni yaxshi ko'radi. Shu sabab doimo ularni kuzatib yuradi, qiyin vaziyatlarda yordam beradi, ayblarini yashiradi. O'zi suzishni bilmasa - da, cho'kayotgan bolani qutqarishga oshiqadi. Kukaracha sevib qoladi... U Inga ismli dorixonada ishlaydigan juda chiroyli qizni sevib qoladi. Lekin Ingani Murtalo laqabli butunittifoq bo'yicha qidiruvda bo'lgan ashaddiy jinoyatchi ham yaxshi ko'radi. Murtalo Inganing yoniga hech kimni yaqinlashtirmaydi. Inga uni sevmaydi lekin juda qo'rqadi. Bir vaqtlar Inganing iltimosiga ko'ra jinoyatchini qochirib yuborgan Kukaracha endi uning o'qidan nobud bo'ladi... Butun rayon ahli uchun sevimli insonning o'limi hammani, ayniqsa Tamazni larzaga keltiradi. Kukaracha juda oliyjanob, mard va mehribon inson bo'lganidan yosh- u qari birdek uni sevardi. Ushbu asarda bir bolakayning beg'ubor xotiralari, bolalik hayollari bilan birgalikda yuragida chuqur iz qoldirgan insonning fojiasi aks etgan. Kukarachaning o'lganiga, shunday yigitning bunchalik oson o'lishi mumkinligiga hayron qolasiz. Xuddi, u o'lmagandek, hozir turib ketadigandek tuyuladi. Afsuski, u nobud bo'ladi... Nodar Dumbadze asarlarida doim bosh qahramonlar taqdirning eng og'ir zarbalariga duchor bo'lishadi." Abadiyat qonuni " da ham, " Hellados" da ham , " Kukaracha " da ham. Negadir, adib eng katta dardlarni bosh qahramonlari yelkasiga yuklaydi, asarlarida chuqur dramatizm ustun. Lekin shunga qaramay, hayotda ham asardagi qahramonlar singari insonlar borligi, ular bizning atrofimizda ekani taskin beradi.
P
