Импортнинг ўсаётганлиги(ёки тез ўсиши)-бу кўпчилик ўйлаганидек | Mirkonomika
Импортнинг ўсаётганлиги(ёки тез ўсиши)-бу кўпчилик ўйлаганидек салбий тенденциями?
Импортинг ортиши кўпчилик томонидан аксарият ҳолларда салбий тенденция сифатида қабул қилинади. Хусусан, қарор қабул қилувчилар ҳам ташқи савдога қўйилган тўсиқлар сақлаб турилишида импортнинг кескин ошиб кетишини битта сабаб(баҳона) сифатида келтиришади. Ҳатто оддий истеъмолчилар ҳам импорт ошаётганлигини айнан салбий хабар сифатида қабул қилишади. Бошқача айтганда, импортинг ортиб кетиши катта муаммо(дек).
Умуман олганда, сўнги йиллардаги рақамларга ҳамда ўзгаришларга қараб юқоридаги қарашларнинг умуман хато эканлигига гувоҳ бўламиз. Хусусан, пандемия инқирозининг ёмон таъсирларини юмшатиш мақсадида бир қатор озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган тўсиқлар юмаштилди(ҚҚС бекор қилинди, божлар олиб ташланди ва ҳк). Савол туғуладики, нима учун инқироз вақтида инқирозни юмшатиш учун қилиш мумкин бўлган ишни, нормал вақтларда қилиш мумкин эмас.
Импорт тўсиқларинг юмшатилиши( ёки бутунлай олиб ташланиши) натижасида озиқ-овқат импорти кескин суратлар билан ўсишни бошлади. Хусусан, қорамол гўшти, картошка, банан, мандарин каби маҳсулотлар импорти жорий йилнинг ярим йиллигида ўтган йилнинг мос даврига нисбатан кескин ошганлигини кузатиш мумкин. Бу маҳсулотлар импортининг кескин ошаётганлиги ички бозордаги нархларнинг пасайишида ёки кескин ошиб кетмаслигида ижобий роль ўйнаганлигини инкор қилиб бўлмайди. Масалан, бананнинг ўртача нархи июнь ойида ўтган йилнинг июнига нисбатан қарийб 10% га арзонроқ бўлган, менимча йиллик инфлация 12,2% ни ташкил этаётган давлатда қайсидир товарнинг 10% га арзонлашиши жудаям ижобий кўрсатгич. Картошка нархининг йиллик инфлацияси 21% ни ташкил этганлигига қарамасдан, йил бошидан буён картошка нархи 8% га арзонлаганлигини кўришимиз мумкин. Яъни йиллик нарх ўсишининг юқори сақланиб қолаётганлигига асосан 2021 йилнинг сентябрь-ноябрь ойларидаги кутилмаган юқори нарх ўсиши сабаб бўлмоқда. Қорамол гўшти нархи эса йиллик ҳисобда 8,7% га ўсган, умуман олганда инфлация кўрсатгичи 12,2% бўлган, озиқ-овқат инфлацияси 16,5% ни ташкил этаётган иқтисодиётда 8,7% лик кўрсатгични юқори деб бўлмайди.
Бу ўзгаришларнинг асосий сабаби эса айнан импорт тўсиқларинг олиб ташланиши ҳамда импорт кўрсатичининг кескин ўсиши бўлган. Тўғри ҳозирги кунда баъзи товарлар нархида юқори нарх ўсиш ҳолатлари кузатилмоқда ҳамда нархи юқори суратларда ўсаётган баъзи товарларга импорт тўсиқлари мавжуд эмас. Хўш бу тенденцияни қандай изоҳлаш мумкин? Биринчидан ўша товарлар учун нарх ўсиши бутун дунёда кузатилмоқда. Иккинчидан агар бу маҳсулотлар импортини чеклашга урунилганда вазият ҳозиргиданда жиддий бўлиши шубҳасиз эди. Унда нима учун баъзи товарлар учун вақтинча қилинган ишни ҳамма товарлар учун бутунлай қилиш мумкин эмас?. Албатта қилиш мумкин аммо бундай ўзгариш қилиш жуда катта сиёсий ирода талаб қилади(чунки ҳозирги режимдан фойда кўриб юрган гуруҳлар статус квони сақлаб қолиш учун қўлидан келган барча ишни қилишади).
Ҳозирги давр кўрсатмоқдаки, импортнинг ортиши ёки уни эркинлаштириш эмас балки импорт қилишдан мархум бўлиш(ёки ўз хоҳишига кўра чеклаш) зарарлироқ ҳамда хавфлироқ. Хусусан, уруш бошланганлигидан буён Россия импорти кескин камайиб бораётганлигини кузатишимиз мумкин. Ҳамда Россиянинг савдо балансида ижобий сальдо ортаётганлиги ҳам кузатишимиз мумкин. Хўш бу тенденция яъни Россия импортининг камайиб бораётганлиги ижобий тенденциями? Албатта йўқ бу тенденция айнан Россия иқтисодиётининг кучсизланиб бораётганлигининг бир белгиси холос. Чунки Россияликлар импорт қилиш имкониятидан махрум бўлишмоқда. Баъзи бир давлатлар эса импортини ўз хоҳишига кўра чеклашади. Яъни ўз хоҳиши билан ўз истеъмолчилари(халқи)ни камбағалроқ қилишади.
Умуман олганда сўнги бўлаётган воқеалар ҳамда ўзгаришлар қарор қабул қилувчиларимизга нисбатан тўғрироқ қарорларни қабул қилишга ёрдам бериши керак(ишонмасамда шундай бўлишидан умид бор). Биргина импортга бўлган тўсиқларнинг олиб ташланиши олиб келган ижобий ўзгаришлар тўғри баҳоланиб бундай қарорлар кўлами кенгайтирилиши керак.
@Mirkonomika
