2021-01-21 12:57:33
Jaloliddin Rumiyning
“Masnaviyi maʼnaviy” asarida shunday hikoya keltiriladi:
“Bir kun magʻrur tilshunos sohilda turgan qayiqqa minib narigi qirgʻoqqa oʻtmoqchi boʻldi. Sohilda yoʻlovchi kutib turgan qayiqchilardan biriga yuzlandi. Qayiq yaqinlashdi.
Olim qayiqqa oʻtirdi. Dengizni tomosha qilib ketayotgan olim qayiqchidan soʻradi:
— Sen hech nahv (grammatika) oʻqiganmisan?
Yoʻq men johil bir qayiqchiman.
Olim:
— E voh, juda xafa boʻldim. Demak yarim umring behuda oʻtibdi, deya achinib qayiqchiga qaradi.
Shu vaqt dovul turdi. Keyin qayiq dengizning oʻrtasida chayqala boshladi, qayiqchi butun kuchi bilan xavfdan qutulish uchun harakat qildi. Boʻron borgan sayin kuchayar, qayiq esa choʻkish arafasida edi. Shu vaqt qoʻrquvdan dir-dir titrayotgan olimdan qayiqchi soʻradi:
— Ey, har narsani bilgan olim doʻstim. Suzishni bilasanmi?
Yoʻq javobini olgan qayiqchi:
— Voh, voh, sen umringni behuda sarflabsan. Hozir butun umring ketdi. Chunki bir ozdan keyin qayigʻim choʻkadi. Yaxshi bilginki, bu yerda hozir nahv (grammatika) emas, mahv ilmi lozim. Agar mahv ilmini bilsang, qoʻrqmasdan dengizga sakra, – dedi”.
Shu hikoyani oʻqisam, birinchi boʻlib xayolimga oʻzbek jamiyati keladi. Bu jamiyatda ham ilm-fan hech boʻlmaganda ikkinchi darajali hisoblanadi (yoki yana-da quyiroq) – xoh u til ilmi boʻlsin, xoh iqtisod ilmi, xoh boshqa. Chunki jamiyat dengizda suzib borayotgan qayiq misoli. Dengiz esa dovulga to'la.
Qoyilmaqom muomala (zarur payti maddohlik), tanish-bilish orttirish, kerakli vaqtda pora berish va, hatto pora ola bilish kabi qoidalar esa birinchi darajalidir. Ayrim hollarda bular omon qolish shartlariga aylanadi.
Albatta, inson baʼzi hollarda bu qoidalarga amal qilishni rad etishi mumkin, lekin bunday rad etish muayyan darajada qandaydir qulaylik, imkoniyat va xotirjamlikning yoʻqotilishi, ortiqcha bosh ogʻrigʻi orttirib olish evaziga amalga oshiriladi.
Jamiyatda muomalani “qiyib yuborsangiz”, insonlarning ichiga kirib, tanishlarni orttirib tashlasangiz, oʻz oʻrnida kerakli shaklda tashqaridan u qadar poraga oʻxshamaydigan poralarni tuhfa etsangiz va shunday poralarni mahorat bilan qabul qila olsangiz, jamiyatda muvaffaqiyat qozonishingiz 90% hollarda kafolatlangan.
Lekin bu kabi xislatlardan xoli boʻlgan, faqat ilmi boʻlgan odamning oʻzbek jamiyatida muvaffaqiyat qozonishi imkonsiz yoki juda qiyin kechadi.
Ham biror sohada ilmga, ham yuqoridagi xislatlarga ega boʻlsangiz, oʻzbek jamiyatida siz hal qila olmaydigan masala yoʻq hisobi.
Aslida, bunday holat har bir jamiyatda mavjud. Faqat qoidalar va ularning darajalari jamiyatlarga qarab farq qilishi mumkin.
Kanalga ulanish
https://t.me/joinchat/AAAAAETrlaE07H9TL5zUPQ
3.3K viewsedited 09:57