Физика

2022-05-19 14:18:28 Баъзи вақтлари, энергия бирлиги Джоуль (Дж) дан электронвольт (эВ) га, ёки бунга тескари бўлган амални, яъни эВ дан Дж га ўтишга тўғри келиб қолади. Айниқса, ҳар хил спектрал графиклар, тажриба маълумотлари билан ҳисоблашлар олиб бораётган вақтда абсцисса ўқида тўлқин узинлик турган бўлса, уни энергия билан алмаштирадиган вақтлар кўп учраган. Бунақа ҳолатлар мисоллар келтирилса жуда ҳам кўп. Қуйида мен баъзи асосий катталикларни ва бирликларни тезгина алмаштириш имконини берувчи ифодаларни келтириб ўтаман.

Электронвольт
1 эВ = 1,602 176 634 × 10^−19 Дж.
1 Дж = 6,241 509 074 × 10^18 эВ.

Планк доимийси h
h = 6,626 070 15 × 10^-34 Дж•с.
h = 4,135 667 669 × 10^-15 эВ•с.
Келтирилган Планк доимийси ħ
(ħ = h/(2π); π = 3.14159265359...)
ħ = 1,054 571 817 × 10^-34 Дж•с.
ħ = 6,582 119 569 × 10^-15 эВ•с.

Ёруғликнинг вакуумдаги тезиги c
c = 299 792 458 м/с.
c = 1 079 252 848,8 км/соат.

Тўлқин узунликдан энергияга ўтиш, ёки тескариси
(E=hc/λ формуласи бўйича)
E= hc/λ = [1 986,446/λ(нм)] × 10^-19 Дж.
E= hc/λ = [1 239,842/λ(нм)] эВ.

Масса ва энергия орасидаги боғланиш
(E=mc^2 формуласи бўйича)
E=mc^2 = 8,9875518 m × 10^16 Дж.
E=mc^2 = 5,6095886 m × 10^35 эВ.

https://t.me/madaminovb Ochish/sharhlash

2022-05-14 13:03:30 Ферми энергияси ва Ферми сатҳи ҳақида.

Ферми энергияси ва Ферми сатҳи ҳақида айтишдан аввал валент зонаси, ўтказувчанлик зонаси ва тақиқланган зона кенглиги нима эканлиги ҳақида билишимиз зарур.
Валент зонаси (Ev) - атом структурасининг энг ташқи қобиғида мавжуд бўлган валент электронларидан иборат энергия зонасидир. Уларга етарлича энергия берилса, улар ўтказувчанлик зонаси (Ec) га ўтадилар ва эркин ток ташувчига айланадилар.
Валент зонаси (Ev) ва ўтказувчанлик зонасига (Ec) ўртасидаги энергия зонаси тақиқланган энергия зонаси деб аталади.

Ана энди, ўтказгич нима, яримўтказгич нима ва диэлектрик нима шуларга тўҳталамиз.
Ўтказгичлар - булар тақиқланган энергия зонаси кенглиги нолга тенг бўлган материаллардир. Бундай материалларда электронлар оқимига қаршилик кам бўлади, яъни материалнинг солиштирма қаршилиги жуда кичик қийматга эга бўлади.
Ярим ўтказгичлар - бу тақиқланган энергия зонаси кенглиги 1 эВ атрофида бўлган материаллардир. Уларнинг электр ўтказувчанлиги ташқи таъсирларга жуда боглиқ бўлиб, жуда тез ўзгариши мумкин.
Диелектриклар (изоляторлар) тақиқланган энергия зонаси кенглиги 5 эВ атрофида ва ундан юқори бўлган, электр ўказувчанлиги жуда кичик, яъни электр токини ўтказмайдиган материаллардир.

Ферми энергияси ва Ферми сатҳи нима?
Ферми энергияси электроннинг 0 К (мутлақ ноль) температурада эриша оладиган максимал кинетик энергиясидир. Ёки мутлақ ноль ҳароратдаги (-273,15 °С) Ферми сатҳининг қиймати Ферми энергияси деб аталади. Ферми энергияси ҳар бир қаттиқ учун доимийдир. Ферми сатҳи мутлақ ноль температурада Ферми энергиясига тенгдир, лекин юқори ҳароратларда Ферми сатҳи Ферми энергиясига тенг бўлмайди. Ферми сатҳи шундай энг юқори энергия сатҳики, жами электронларнинг ушбу сатҳни эгалаш эҳтимоли камида 50% га тенг бўлади. Шу нуқтаи назаридан Ферми сатҳини аниқ бир температурадаги электронларнинг фаразий энергия сатҳи деб ҳисоблаш мумкин. Ферми сатҳининг тақиқланган энергия зонасига нисбатан ўрни материалнинг электр хусусиятларини аниқлашдаги энг муҳим, ҳал қилувчи омил ҳисобланади. Металлларнинг Ферми энергияси 1 дан 10 эВ гача бўлади.

https://t.me/madaminovb Ochish/sharhlash

2022-04-29 12:50:23 Ёш олимлар ва физик талабаларнинг II Республика илмий анжумани (ЁОФТРИА-II тавсия этилади

Нашр тўлови: талаб даражасидаги барча тезислар БЕПУЛ

Тезисларни Яримўтказгичлар физикаси ва микроэлектроника илмий-тадқиқот институти нинг сайтига
https://journal.ispm.uz/conference/Anketa.html юборишингиз мумкин! Ochish/sharhlash

2022-04-21 14:30:11 Ochish/sharhlash

2022-03-21 08:53:43 Ochish/sharhlash

2022-03-16 00:37:19 Охирги пайт ўзбек ва қорақалпоқ тилида чиқаётган аниқ фанлар бўйича китобларни тушунишга қийналяпман. Таржимонлар аниқ фанларда соф ўзбек тилини ёки қорақалпоқ тилини ишлатамиз деб, матнни тушунарсиз қилиб ташлашган. Ҳамма нарсани она тилига таржима қилиш шартми, деб сўрасам, кўпчилик буни тилимизга нисбатан ҳурматсизлик сифатида қабул қилади.

Тилга нисбатан ҳурмат ҳақида гап кетганда туркларни мисол қилишни ёқтирамиз. Турклар ростдан ҳам ўз она тилига ҳурмат билан қарайди. Шу сабабли илмий матнлар турк тилида қанақа таржима бўлиши мен учун қизиқ туюлди. Интернетдан турк тилидаги физикага оид мақолаларни қидирдим. Турклар илм фанда анча олдинлаб кетган бўлишига қарамасдан, турк тилида илмий мақола топиш осон иш эмас. Турк олимлари инглиз тилида мақола чоп этишади. Туркиядаги физика соҳасидаги энг нуфузли журнал - Turkish Journal of Physics ҳам инглиз тилида чиқади. Журнал архивини текшириб кўришингиз мумкин.

Шунга қарамасдан, иккита матн топдим. Сичқонча курсори турган жойдан ихтиёрий иккита гапни кўчириб олдим:

- Normalize edilmemiş 𝜓(𝑥,𝑡) dalga fonksiyonunu normalize edildikten sonra ψn(x,t) olarak adlandıralım.
- Büyük Patlamaʼnın problemlerine bir çözüm getirmek amacıyla kozmik enflasyon ile düzeltişmiş Büyük Patlama Kuramıʼnı öne sürmüşlerdir.
Кўриб турганингиздек, тахминан танланган бу иккита гапда ҳам, normilize, problem, fonksion, enflasyon каби асл турк тилига ёт бўлган сўзлар бор. Лекин бу сўзлар инглизча ҳам эмас. Балки инглиз тилидан турк тилига ўзгартирилган сўзлардир. Бу бугунги фаннинг сўзлари. Бу сўзларга турклар усмонийларнинг бирор луғатидан муқобил топиши мумкин эди. Лекин турклар тил бир неча аср аввалги ҳолатида қотиб қолмаслиги, балки бошқа тиллардан атамаларни ўзлаштириш орқали от ва феъл ясаши ҳам мумкинлигини яхши тушунишди.

Шу сабабли ўзбек ва қорақалпоқ тиллари ҳам фандаги атамаларни инглиз тилидан тўғридан-тўғри ўзлаштириши керак деб ҳисоблайман. Кўча тилида бемалол ўзлаштиряпмиз-ку маиший масалаларга тегишли сўзларни. Нега фанда бу ишни қила олмаймиз? Илмий матнларни таржима қилишда Алишер Навоий даврининг луғатига мурожаат қилиш тўғри эмас. Чунки, у даврда на квант механикаси, на электродинамика бўлган. Ochish/sharhlash

2022-03-12 14:47:53 #Биласизми

2022/2023 ўқув йилидан магистратурага ҳамда олий таълимдан кейинги таълим ихтисосликларига кириш учун хорижий тилларни билиш бўйича миллий ёки халқаро сертификатга эга бўлиш талаб қилинади.

Филология йўналишлари бўйича камида С1 даражадаги сертификат, нофилологик йўналишлар бўйича эса В2 даражадаги сертификат талаб этилади.

Каналга уланиш
https://t.me/magistrlarofficial Ochish/sharhlash

2022-03-08 07:34:54 Ассалаўма алийкум!
Ҳүрметли "Физика" топарымыздың Ҳаял-қызлары! Соның менен бирге ҳүрметли ҳаял устазларымыз, аналарымыз, ажапаларымыз, кәсиплеслеримиз ҳәм сиңиллеримиз!

Сизлерди 8-март Халықаралық Ҳаял-қызлар күни менен шын жүректен қутлықлайман!

Жумысларыңызда тасқын табыслар, жоқары жетискенликлер ҳәм шаңарақлық бахыт тилеймен. Ҳаял-қызлар байрамы бәршеңизге мүбәрек болсын!

┄┅অঠই✯❀✯ইঠঅ┅┄ Ochish/sharhlash

2022-02-19 14:31:48 Tajribaning mohiyati. Tajribada kumush atomlari dastasi kuchli doimiy magnit tomonidan yaratilgan bir jinsli bo'lmagan magnit maydon orqali o'tkaziladi. Atomlar bu maydondan o'tganda, magnit momentlari mavjudligi sababli, ularga magnit maydon yo'nalishi bo'yicha spinining proyeksiyasiga bog'liq bo'lgan kuch ta'sir ko'rsatdi, bu esa magnitlar orasidan uchib o'tayotgan atomlarni dastlabki harakat yo'nalishidan buradi. Agar atomlarning magnit momentlari ixtiyoriy tasodifiy (uzluksiz) yo'naltirilgan deb hisoblasak, u holda atomlarning harakat yo'nalishi bo'yicha tik joylashgan plastinkada diffuz (sachragan) tasma paydo bo'lishi kerak edi. Biroq, buning o'rniga, plastinkada ikkita aniq tor chiziq hosil bo'ldi, bu esa tanlangan yo'nalish bo'yicha atomlarning magnit momentlari faqat ikkita aniq qiymatga ega ekanligidan dalolat beradi. Bu esa kvant mexanikasi nazariyasidagi atomlarning magnit momentining kvantlanishi haqidagi gipotezani tasdiqlagan. Ochish/sharhlash

2022-02-19 14:31:25 Shtern va Gerlaxlar tajribasi - 1922-yilda nemis fiziklari Otto Shtern va Valter Gerlaxlar tomonidan o'tkazilgan tajriba. Bu tajriba atomlarning magnit momenti deb ataluvchi vektori proektsiyasining kvantlanishini tasdiqlagan. Shuningdek, elektronlarning xususiy magnit momenti va u bilan bog'liq bo'lgan impuls momenti - spinning mavjudligi haqidagi asosiy dalillardan biriga aylangan.

Dastlab, tajriba kumush atomlari bilan o'tkazilgan, keyinchalik esa shunga o'xshash natijalar boshqa metall atomlari uchun, shuningdek, proton va elektronlar dastasi uchun olingan. Bu tajribalar ko'rib chiqilayotgan zarralar uchun magnit momentining mavjudligini isbotlagan va ularning kvant tabiatiga ega ekanligini ko'rsatgan. Tajriba shu bilan birga kvant nazariyasining postulatlarini ham isbotlagan. Ochish/sharhlash