“Маск “Твиттер”ни сотиб олди, бу унинг хусусий мулки. Уни хоҳл | KONFORMIST
“Маск “Твиттер”ни сотиб олди, бу унинг хусусий мулки. Уни хоҳлаганча истеъфода қилиши мумкин, истаган нарсасини цензура қилиши, истаганини рағбатлантириши мумкин”, деган гапларни ўқидим. Бу хусусий мулк ҳуқуқини ҳам, ва ундан келиб чиқиб, капитализмни ҳам ўта примитив ва хато тушуниш оқибатидир.
Хусусий мулк ҳуқуқи мулкдан исталган мақсадда фойдаланиш мумкинлигини англатмайди. Агар ўз мулкингиздан фойдаланиш бошқаларнинг ҳуқуқини бузса, бу ҳуқуқ чекланади. Бу ўша классик либерал қоида: менинг ҳуқуқим бошқанинг ҳуқуқи бошланган ерда чекланади.
Масалан, қурол сотиб олиш ҳуқуқи АҚШ конституциясида белгиланган. Қуролни хусусий мулк қилишингиз мумкин, аммо қурол шахсий мулким, ундан исталганча фойдаланаман деб, одам ўлдиролмайсиз. Ёки ер сотиб олдингиз, бу менинг мулким, истаганимни қиламан деб, ўша ерингизда дейлик ён атрофдагиларга зарар бирадиган ниманидир қуриб қўёлмайсиз, ёки бирор наркотик етиштира олмайсиз. Бирор егулик ёки дори ишлаб чиқарадиган корхона очдингиз, ундан инсонлар соғлиғига зарарли маҳсулот ишлаб чиқара олмайсиз, гарчи бу хусусий мулкингиз бўлса ҳам. Одамлар истаса сотиб олсин, истамаса олмасин, бу бозор қонунияти деган баҳонангиз ҳам ўтмайди. Агар бу қонуният абсолютлаштирилса, одам савдоси билан ҳам шуғлланишга рухсат бериш керак бўлади, истаса одам ўзини сотсин, исталган одам сотволсин деб. Бирор оммавий ахборот воситасига эгалик қиласиз дейлик. Ва унда туҳмат ва ёлғонларни дангал тарқатяпсиз. Бу бошқаларнинг ҳуқуқини бузяпти. Медиа менинг хусусий мулким, хоҳлаганимни қила оламан дея олмайсиз.
Либерал республикада капитализм ёввойи ва бетизгин бўлолмайди. Тўғри, бирор маҳсулотни ўтказиш учун одамларни манипуляция қилиш мумкин, хусусий мулк қадрият бўлиши мумкин, аммо бутун тизим равон ишлаши учун ишлаб чиқиладиган қонунлар барибир чеклов ўрнатади.
Ҳеч бир ҳуқуқ чексиз бўлмаслиги бор нарса, аммо баъзида буни ҳам суиистеъмол қилишади. Клептократик-авторитар режимларда элита ўзини ўйлаб, фуқаролар ҳуқуқларни керагидан ортиқ чеклаб қўйиши мумкин. Масалан, хусусий мулк ҳимоясиз қолиши, сўз, эътиқод эркинлиги буткул ўлдирилиши мумкин. Буниси бошқа масала.
Шунинг учун ҳам жамиятда манфаатлари турлича бўлган, кучлари бир-бирига тенг бўлган, бир-бирини тийиб турувчи, урушгандан кўра муроса қилганда кўпроқ ютадиган гуруҳлар, партиялар, бўлгани яхши. Бошқарувда яхлит элитанинг бўлиши жуда хавфли
@Konformist_uz
