Jakhongir Rakhmonov - IT

2022-10-08 13:11:56 O’zim uchun bir xulosaga keldim. Odamzod haqiqiy baxtga, hursandchilikka, “satisfaction”ga nimadir qurganda erishar ekan:

- Dastur qurganda
- Mahsulot qurganda
- Oila qurganda

Va hokazo. Istemol qilganda emas.

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash

2022-10-06 18:36:58 Dasturchilik men uchun emasmi?

Bir nechta yosh dasturchilar hafa bo’lib “Dasturchilik men uchun emasmi? Qiynalyapman, tashlab yuborgim kelyapti. Nima qilay?” deb yozishgan. Bu borada mening fikrim quyidagicha.

Hech narsa oson emas. Boshqa yo’nalishlar ham huddi shunday qiyin. Barcha arziydigan sohalarda qiynaladi odam. Lekin shularning hammasi sekin sekin osonlashadi bir kun kelib. Ko’proq o’rganganingiz sari, ko’proq o’qiganingiz sari, osonlashib, va eng asosiysi qiziqlashib boraveradi. Boshida siz oddiy if/else lar yozib yurasiz, keyin esa haqiqiy backendlar, web loyihalar, o’yinlar yoza oladigan bo’lasiz. Albatta qiziqlashadida.

Lekin dasturlash haqiqatda hammaga ham emas. Yaxshi dasturchi bo’lish uchun ma’lum turdagi ko’nikmalar talab qilinadi. Masalan:

- Soatlab o’tirib biror muammo ustida ishlay olish
- Har doim yangi narsalar o’rganishga tayyor bo’lish
- Qilingan ishni boshqalarga yozma va og’zaki tushuntira bera olish
- Va hokazo

Kimdirda shunday hususiyatlar bor, kimdirda esa yo’q. Bu normal holat. Bunda hech qanday yomonlik yo’q. Kimda bu ko’nikmalar yo’q bo’lsa, boshqalari bor. Balki jismoniy tarafdan kuchlidir, balki kuchli biznesmendir.

Shuning uchun ham, asosiy savol “Dasturchilik men uchun emasmi?” emas balki “Menda dasturchilik uchun kerak bo’lgan ko’nikmalar va hususiyatlar bormi?” bo’lishi kerak. Agar yo’q bo’lsa, tashlang va ko’nikmalaringizga to’g’ri keladigan soha toping. Bor bo’lsa va dasturchilikda qiynalayotgan bo’lsangiz, albatta davom eting. Kundan kunga osonlashib va qiziqlashib boraveradi va bir kun kelib siz yutasiz.

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash

2022-10-06 09:36:27 https://www.spot.uz/oz/2022/10/06/amazon/

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash

2022-10-03 19:34:52 Hali hayotda ko’p ish qilmaganman lekin hayotimdagi o’zim mag’rur bo’lgan yutuqlarimga juda o’xshash tarzda erishganman:

- IELTS: 8.5 yillar davomida ingliz tilini kuchaytirish
- WIUT Scholarship: 1.5 yil ingliz tili va yarim yil matematikani to’xtamasdan o’qish
- GRE 92 percentile: 3 oy to’xtamay tayyorgarlik
- Amazon: 6 oy to’xtamay tayyorgarlik

Menimcha formula aniq: intensiv harakat + dam + intensiv harakat + dam va hokazo.

WIUTdagi bir o’qituvchim shu narsani Stone Ass deb atardi Qo’shilaman.

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash

2022-10-02 18:12:25 #StoryTime

Delivery Herodan Haydalganim Haqida

DH, bilsangiz agar, ovqat yetkazib berishni qulaylashtiradigan applar ustida ishlaydi. Men shu applarning birini pul to'lash qismi ustida ishlagan edim. Bir kuni ichida xatoligi bo'lgan kodni productionga chiqarib yuboribman. Shuni orqasidan kompaniya 50ming yevrocha zarar ko'rgan. Shu bilan meni...

Mayli, hazil. Hech kim hech kimni haydamagan. Bir yilni ichida 3 marta promotion olganman va Senior darajasiga chiqqanman. Qayerga ham haydardi.

Lekin bizning butun bir jamoammiz ish almashtirishga majbur bo'lgan. Bu tahminan 30 kishi degani.

Sababini tushinitirish uchun siz DH qanday ishlashini tushinishingiz kerak. DH bu katta bir holding kompaniya. Bu holding 30tacha davlatda ish olib boradi. Har bir davlatda o'zining alohida sistemasi bo'lgan oldin. Turkiya uchun alohida, Korea uchun alohida, Avstria uchun alohida va hokazo.

Alohida bo'lgani uchun har bir davlat uchun alohida jamoa qilishga majbur bo'lingan. Bizning jamoa Avstrianing sistemasi ustida ishlar edi.

Har bir davlat uchun alohida jamoa qilish bu juda qiyin. Shuning uchun hamma davlat uchun bitta umumiy sistema qilishga qaror qilingan. Uni tugatgandan so'ng, birma bir har bir davlatning sistemasini shu umumiy sistemaga o'tkazish boshlangan. Birinchi Turkiya, keyin Chexiya va hokazo. O'tgan yil ohirida navbat Avstrianing sistemasiga kelganini aytishdi va biz 6 oy davomida o'zimizning sistemani DHning umumiy sistemasiga o'tkazish bilan shug'illandik. O'tkazib bo'lganimizdan keyin esa bizning jamoammizga hojat qolmadi.

Hammamizga DHning markaziy ofisidan ish taklif qilindi. Ko'pchilik shu DHning markaziy ofisidagi ishga o'tib ketdi. Men esa bundanda yaxshiroq bo'lgan imkoniyat qidirdim. Natijada Anacondaga qo'shildim. DHdan ketishimni aytganimda yiliga yana tahminan 10k qo'shib berishlarini aytishdi. Unamadim Bu qarorim to'g'rimi yo'qmi bilmayman. It is what it is.

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash

2022-09-22 16:13:01 Social Engineering

Yohud “Facebook orqali kiring, tanlovda qatnashing va $1000 sohibi bo’ling”

WIUTda o’qib yurgan paytimizda kursdoshlar bilan bir ish qilgandik. Huddi Facebookning login qilish sahifasiga o’xshagan sahifa yaratib qandaydir tekin serverga joylagan edik. Haqiqiy login sahifasiga juda o’xshash edi. Keyin 10-15ta kursdoshlarga email yozdik “Aziz Westminster talabasi, mana shu tanlovda ishtirok eting va $1000 sohibiga aylaning. Juda ham oson. Buning uchun quyidagi havola orqali Facebook yordamida login qiling”. O’sha linkni bossangiz biz yaratgan sahifa ochilardi va u yerda foydalanuvchilar email va passwordlarini kiritishar edi. Ularni biz albatta ma’lumotlar bazasiga yozib qo’yar edik.

Shunday qilib 10tacha odamning email va passwordlariga ega bo’lib bemalol Facebooklariga kirishimiz mumkin edi. U paytda 2 step verification bormidi yo’qmidi aniq esimda yo’q. Bu holat Social Engineering, yoki aniqroq aytadigan bo’lsak Phishing deb ataladi.

O’zi asli biz kinolarda ko’rgan, kitoblarda o’qigan hakerlar qiladigan ishdan ko’ra mana shunday hakerliklar ko’proq va effektivroq. Texnologik tarafdan biror sistemani hak qilish oson ish emas hozirgi kunda. Lekin odamlarni bir-balo qilib aldab passwordlarni olish osonroq va shuning uchun ko’payib ketgan.

Mana yaqindagina Uberni hak qilishdi. Bu juda katta bo’lgan hak ham aynan Social Engineering orqali boshlangan. Shuning uchun ham kompaniyalar har bir ishchisini security tarafdan “training” qildiradi. Bir marta emas, har yili qildiradi. Chunki bu jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Siz esa shunday osongina $1000 beraman degan emaillarga ishonavermang Qarmoqqa tushmang.

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash

2022-09-18 20:09:03 WTF Programming

Dasturlashda “if statement” larni tahminan quyidagicha yoziladi:


if age >= 18:
message = “You are an adult”
else:
message = “You are not an adult”


Buni qisqaroq va osonroq yozish uchun bazi bir dasturlash tillarida “ternary operator” o’ylab topilgan. Tepadagi kodni ternary operator orqali ifodalaydigan bo’lsak quyidagicha bo’ladi:


message = age >= 18 ? “You are an adult” : “You are not an adult”


Lekin buni eslab qolish sal qiyin. Qaysi biri True va qaysi biri False ligi doim hayoldan chiqib qoladi. Shuni eslab qolishning osonroq usulini o’ylab topishibdi:

WTF

Aniqroq aytadigan bo’lsak “What ? True : False”. Yani birinchi qandaydir What condition (age >= 18), undan keyin True statement (“You are an adult”) va ohiri False condition (“You are not an adult“) yoziladi.

Keyingi safar shu tartib esingizdan chiqib qolsa shu 3ta harfni eslasangiz yetarli. Uni eslash esa qiyin ish emas

Python albatta bundan istisno. Bu tilda adashish o’zi qiyin masala:


message = “You are an adult” if age >= 18 else “You are not an adult”


Hulosa qilib aytish mumkinki, Java, C++ lar - WTF, Python esa TWF.

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash

2022-09-18 13:02:05 Endi FAANGa kira olmaymizmi?

Yohud “Dunyodagi kriziz, Ishdan haydashlar va Hiring freeze”

Dunyodagi ekonomik holat unchalik yaxshi emasligidan ko’pchilikning xabari bor. Netflix va Robinhood kabi katta katta kompaniyalar nechta nechta ishchilarini bo’shatib yuborishdi. Google, Apple, Facebook va Amazon lar esa yangi ishchilar olishni umuman to’xtatib qo’ygan yoki juda kamaytirib yuborgan. Hullas, ahvol unchalik yaxshi emas. Dunyodagi ekonomik holatdan tashqari, COVID vaqtidagi normal bo’lmagan o’sish ham bunga sabab bo’lgan.

Lekin bir narsani unutib qo’ymasligimiz kerak. “Hiring Freeze” yangi chiqqan atama emas. Bu narsalar oldin ham bo’lgan. Krizislar ham, urushlar ham, layofflar ham oldin bo’lgan. Bu degani, qachondir yaxshi kompaniyalar yangi ischilar olishda davom etishadi. Hiring Freeze to’xtaydi. Menimcha bu narsa yanagi yiliyoq sodir bo’ladi. Meni aytdi deysiz.

O’sha paytlar kelganda kim yutadi? To’ppa to’g’ri. Tayyorlanib borayotgan dasturchilar yutadi.

Agar sizda FAANG yoki boshqa zo’r kompaniyalarga kirish maqsadi bo’lsa, hozir tayyorgarlik qilishning ayni vaqti. Shuday kompaniyalarga dasturchilarni tayyorlaydigan Outtalent kompaniyasining co-founderlari bilan gaplashganimda ham huddi shunday fikrlar berishdi. Ularning noni shu. Agar kompaniyalar umuman hiringni to’xtatib qo’ysa, Outtalent bankrotga uchraydi. Lekin ular ozgina ham havotirlanayotgani yo’q.

Tayyorlaning!

Chunki bollar biz yutamiz.

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash

2022-09-12 12:48:27 Java tezroqmi yoki Python tezroqmi?

Yohud “Database: Hold my beer”

Kecha super marketga ketayotganimda, uyning podyezdidan bir qo’shnim bilan bir vaqtda chiqdik. Shu zahotiyoq mendan o’tib ketdi. Juda tez yurar ekan. Qadamlari katta katta. Bir vaqtni o’zida ham telefonda gaplashyapti, ham yuryapti, ham yo’lidan chiqqan ahlatni tozalab ketyapti. Lekin gap bunda emas. Hullas, juda tez yurib mendan ancha o’tib ketdi. Svetoforga yaqinlashib qarasam, o’sha qo’shnim kutiiiib turibdi yashil yonishini. Super market esa shundaygina yo’lning narigi tarafida edi. U ham o’sha yerga ketayotgan ekan. Svetoforning yashil chirog’i yonishiga ikkalamiz yo’lni kesib o’tdik va deyarli bir vaqtda super marketga yetib bordik.

Endi huddi shu holatda mening o’rnimga Pythonni qo’ying, qo’shnimning o’rniga Javani qo’ying va super marketga borishni qandaydir ish deb tasavvur qiling. Java Pythondan tezroq. Chunki u compiled dasturlash tili. Albatta Pythondan tezroq harakatlanadi. Lekin u qanchalik tez bo’lmasin svetoforga borganda u ham to’htab turishga majbur. Bu yerda svetoforda kutishni databasega request, yoki boshqa bir servisga bo’lgan API request deb tushunish mumkin. Yani bu yerda CPUda qilinadigan ish tugadi va IO (Input/Output) da bo’ladigan ish tugashini kutib turilibdi. Dasturchilarning ko’pchiligi shunday ish bilan shug’illanadi. Loyihalarning ko’pchiligi shunaqa. Ikkalasi ham baribir shunday holatlarda kutib turar ekan va ohir oqibat deyarli bir vaqtda ishni bajarar ekan, ularning tezligini solishtirishning foydasi yo’q. Chunki bu yerda database to’siq (bottleneck) bo’lib turibdi. Shu bottleneckni hal qilmaguncha, qilinayotgan ish tezligi yaxshilanmaydi. Shu qanchadir millisekundlar ham muhim bo’lgan loyihalar bor. Ularda Python ishlatish noto’g’ri bo’ladi. Lekin ko’p holatlarda farqi yo’q.

Tezlik deyarli bir hil bo’lgani uchun qarorni boshqa narsalarga asoslanib qabul qilish kerak. Qaysi birini jamoangiz yaxshiroq biladi? Pythonnimi yoki Javanimi? Yani qaysi birida ishingiz tezroq bitadi?

Dasturchilik o’zi shu: ma’lum holatda, hamma narsani hisobga olib, sharoitdan kelib chiqib eng to’g’ri bo’lgan qarorni qabul qilish. Dasturchilik olami faqatgina oq va qoradan iborat emas.

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash

2022-09-11 12:51:05 Hozirgi zamonda ruhiy sog’lomlikni saqlash siri

Yohud “Internetdan olayotgan ma’lumotlaringizni qattiq filterdan o’tkazing”

Hammamizni o’zimizning eng yaqin bo’lgan atrof muhitimiz shakllantiradi. Agar siz eng ko’p vaqt sarflaydigan odamlar yaxshi inson bo’lishsa, dunyoga positiv linza orqali qarashsa, siz ham katta ehtimol bilan shunaqa odam bo’lasiz. Aksincha ular negativ bo’lib va har doim nolib yuradigan odam bo’lishsa siz ham katta ehtimol bilan shunaqa bo’lasiz. Shuning uchun ham do’stlarni, tanish bilishlarni ehtiyotkorlik bilan tanlash kerakligi haqida ko’p eshitamiz.

Hozirgi zamonda esa oila, do’stlar va tanishlardan tashqari bizning kimligimizni shakllantirishda juda katta rol o’ynaydigan yana bitta faktor paydo bo’lgan: Internet. Kerak bo’lsa eng ko’p ma’lumotni shu internet orqali olamiz. Buni matematik tenglama sifatida ifodalaydigan bo’lsak: “internetda olgan ma’lumotingiz + boshqa kichikroq faktorlar = qanday shaxs bo’lishingiz”. Shunday ekan huddi atrof muhitni ehtiyorkorlik bilan tanlaganimizdek, internetedan olayotgan ma’lumotlarni ham juda juda qattiq filter qilishimiz kerak.

To’g’ri filterlash uchun keling ma’lumotlarni 3ga bo’laylik:

1. Qisqa shakldagilar: bularga social networklardagilarni (Instagram, Twitter, etc.) misol qilib aytishimiz mumkin. Mashhur odamlarni unfollow qiling. Ulardan foyda nima? Ular o’rniga sizni aqlliroq qiladigan va o’zingiz uchun qo’ygan maqsadlaringizga yaqinlashishga yordam beradiganlarni follow qiling. 1000ta keraksiz Telegram kanallarga a’zo bo’lish ham shart emas. Chiqib keting.
2. O’rta shakldagilar: bularga maqolalar, yangiliklar, uzunroq videolarni misol keltirishimiz mumkin. Yangiliklarni o’qishni minimumga olib keling. Dunyoda bo’layotgan voqealarning hammasini bilishingiz umuman shart emas. Sinab ko’ring. Undan ko’ra vaqt sinovidan o’tgan essaylarni o’qing, nutqlarni tinglang. Zo’r zo’r g’oyalar haqidagi Youtube videolarini ko’ring.
3. Uzun shakldagilar: sal elektron uskunalardan uzoqlashib, kitoblar o’qing. Har qanday kitob emas. Klassik kitoblarni nazarda tutyapman. Kerak bo’lsa do’stlar va tanishlar bilan “book club” oching. Birga bitta kitob o’qib, muhokama qiling.

Hullas, ongingizni himoya qiling. Chunki sizga kimdir jismoniy hujum qilsa o’zingizni himoya qila olishingiz mumkin. Lekin ongingizga bo’lgan hujumni sezmay ham qolishingiz mumkin bu zamonda.

@jakhonrakhmonov Ochish/sharhlash