Mitti sayyoralar haqida Quyosh tizimining maʼlum jismlari or | География методика

Mitti sayyoralar haqida

Quyosh tizimining maʼlum jismlari orasida mitti sayyoralar soni 5 tadan (XAI) dan 120 tagacha (Runyon va boshqalar). Mitti sayyora atamasi sayyorashunos olim Alan Shtern tomonidan Quyosh tizimidagi sayyora obyektlarini uch tomonlama tasniflashning bir qismi sifatida kiritilgan: klassik sayyoralar, mitti sayyoralar va tabiiy yo'ldosh sayyoralar.

1801-yildan boshlab astronomlar Mars va Yupiter o'rtasida o'nlab yillar davomida sayyoralar deb hisoblangan Tserera va boshqa jismlarni topdilar. O'sha paytdan boshlab taxminan 1851-yilgacha sayyoralar soni 23 taga etganida, astronomlar kichikroq jismlar uchun asteroid so'zini ishlata boshladilar va ularni kichik sayyoralar deb atay boshladilar.

1930-yilda Plutonning kashf etilishi bilan ko'pchilik astronomlar Quyosh tizimida to'qqizta yirik sayyora va minglab sezilarli darajada kichikroq jismlar (asteroidlar va kometalar) mavjud deb hisoblashdi. Deyarli 50 yil davomida Pluton Merkuriydan kattaroq deb hisoblangan, lekin 1978-yilda Plutonning yo'ldoshi Xaronning kashf etilishi Plutonning massasini aniq o'lchash imkonini berdi va u dastlabki taxminlardan ancha kichik ekanligini aniqlash mumkin bo'ldi. Bu Merkuriy massasining taxminan yigirmadan bir qismi edi, bu bilan Plutonni eng kichik sayyora maqomini oldi.

1990-yildan boshlab astronomlar koinotning Pluton bilan bir xil hududida (hozirgi Koyper belbog'i) va ba'zilari uning atrofida obyektlarni topa boshladilar.

Astronomlar, shuningdek, Pluton kabi koʻproq obyektlar topilishiga va agar Pluton sayyora sifatida tasniflansa, sayyoralar soni tez oʻsib borishiga ishonchlari komil edi. Erida 2005-yil yanvar oyida kashf etilgan;u Plutondan bir oz kattaroq deb hisoblangan va ba'zi ma'lumotlarga ko'ra uni norasmiy ravishda o'ninchi sayyora deb atashgan. Natijada, 2006-yil avgust oyida boʻlib oʻtgan XAI Bosh Assambleyasi chogʻida bu masala qizgʻin munozaralarga sabab boʻldi. XAI ning dastlabki loyihasi taklifi Xaron (Pluton yo'ldoshi), Erida va Tsererani sayyoralar roʻyxatiga kiritdi. Ko'pgina astronomlar bu taklifga e'tiroz bildirganlaridan so'ng, urugvaylik astronomlar Xulio Anxel Fernandes va Gonsalo Tankredi tomonidan yondosh taklif ishlab chiqilgan: ular yetarlicha katta bo'lgan, lekin orbitalarini sayyoraviy jismlardan tozay olmaydigan obyektlar uchun oraliq toifani taklif qilishdi. Xaronni ro'yxatdan olib tashlash bilan bir qatorda, yangi taklif Pluton, Tserera va Eridani ham olib tashladi, chunki ular ham o'z orbitalarini boshqa kosmik jismlardan tozalamagan.

XAI mitti sayyoralarni ta'riflaganidan so'ng, ba'zi olimlar XAI rezolyutsiyasiga qo'shilmasligini bildirdi. Mayk Braun (Eridaning kashfiyotchisi) sayyoralar sonini sakkiztaga kamaytirishga rozi bo'ldi.

XAI mitti sayyoralarni sayyora deb hisoblamaslikka qaror qildi, lekin ular uchun Sternning atamasini saqlab qoldi.

2008-yil 11-iyunda XAI Ijroiya qo'mitasi yangi atama, plutoid va uning ta'rifni e'lon qildi: barcha trans-Neptun mitti sayyoralari (Neptundan keyin joylashganlar) plutoidlardir.
www.wikipedia.org
Telegram manzil:

@geography_method