2021-02-09 13:55:10
Навоийни тушуниш
Ёр ғойиб, дард муҳлик, халқ ғофил, найлайин,
Ғаврима ким етгай, илло шоҳи гардун иҳтишом.
Ҳазрат Алишер Навоийнинг ана шу икки сатрини тушуниш учун бир одамнинг олдида 7 соат жилмай ўтирганман. У одам 2 сатрни шунчалик таҳлил қилганки, на тушлик, на сёмка, на бошқа иш хаёлга келмаган.
Сўзма-сўз шунчалик таҳлил қилиб берганки, жуда нодон эканимни англаганман. Дунё адабиётини ҳижжалаб ўқиган, Фрейду Ницше, Камю ва Борхеснинг, Ремарк ва Маркеснинг чангини чиқарган одам сифатида айтишим мумкинки, (нокамтарлик бўлса бўлақолсин. Ўн мингдан ортиқ китоб ўқиганман. Гапиришга озгина ҳаққим бор, менимча) ҳеч бири Навоийнинг тўпиғигаям келмаскан.
Араб, форс, рус тилини яхши биладиган, Навоийдай улкан шоирни таҳлил қила оладиган, асл маънони очиб бероладиган ва кенг кўнгилли, кам сонли одамлардан бири Икром Чориев. Ана шундай билимли ва инсофли одам "Маҳалла" телеканалининг директори. Каналнинг кўримли бўлишида бу одамнинг хизмати жуда катта.
"Фикрлар чорраҳаси"дай ноқулай ва бошоғриқ кўрсатувни эфирга узатишга духи етаётган, кўрсатув орқасидан келаётган ситам ва туҳматлар, даъволарга чидаётган, тишини тишига босиб бўлса-да, ҳақ гапни ҳимоя қилаётган фавқулодда ноёб директорлардан бири. Эҳҳе, бу кўрсатувнинг парда ортида шундай жанглари борки, гапирсам тилим куяди.
Икром ака Навоийнинг яна бир байтини менга тез-тез такрорлайди:
Турфа кўрким халқ коми бирла умрим бўлди сарф,
Турфароқ бу ким бировга ёқмади бир хизматим.
Навоийдай бир умр халқ учун ишлаган одам шундай деганми, сиз кўпам сиқилманг, Арслонип, дейди Икром ака. Бу гаплар мудом ёдимда туради.
Навоийдай улкан шоирни таҳлил қилиш учун билимдан ташқари инсоф ва диёнат ҳам керакки, бунга эга бўлмаган одамлар Навоийни мураккаблаштиради холос. Навоийни яхши таҳлил қила олмай, илмий истилоҳлар ва ибораларга зўр берадиганлар аслида балониям тушунмаган, менимча. Шу учун олиб қочишади.
Менга кўп яхшилик қилган, дунёнинг кўп савдоларини бошидан ўтказган устозим Узоқ Жўрақулов домла бир гап айтганди: бир кун Навоийга қайтиб келасиз, Адҳам.
Домла, Сиз яна ҳақ бўлиб чиқдингиз. Мен Навоийга қайтиб келдим, домла. Ўқиганим ва ўрганганим сари тушуняпманки, ҳамма илдизлар бизда экан. Лекин буни тушунишга 10 йилдан ортиқ вақт кетди, домла.
Нодон шогирдни кечиринг, домла. Сизлар англаганни англаш учун кўп йиллар, кўп билимлар керак экан. Англаганим шулки, дунёда биргина нажот бор. Бу илм. Одам зотига наф келтирадиган, оғирини енгил қиладиган илм.
Насиб бўлсинки, мен нодон ҳам устозларим қилган ишларнинг, ҳеч бўлмаса юздан бирини бажарай. Юзим ёруғ бўлсин. Эҳтимол шунда саодат нелигини англаб етарман.
P. S. Бу ғазални Шерали Жўраев яхши қўшиқ қилган. Сураи ва шамс деб изласангиз чиқиб келади.
483 viewsefirda_bot, 10:55
E
