Ташқарида

2022-02-27 11:00:37 Россиянинг яқин кўшнилари бўлган собиқ совет мамлакатлари яхшигина босим остида ва танлов олдида қолишлари мумкин. Европа Иттифоқи ўз ҳаракатлари ҳақида бир қарорга келиши қийин бўлса керак. Польша ва Болтиқбўйи давлатлари Украинани тезлаштирилган тартибда Европа Иттифоқига қабул қилишни лобби қилишини кутиш мумкин, шундай қарор қилинганда ҳам бу ўнлаб йиллар давом этади. Урушнинг халқаро муносабатлар тизимига таъсири ҳам ҳали кўп муҳокама қилинади, зеро бу реал воқеълик.

Урушнинг қандай якунланиши ҳақида эса бир нима дейиш қийин. Айни пайтда уч кунлик ҳаракатлари айтарли натижа бермаган Россия қўшинлари қўшимча кучни ишга солмаяпти. Буни чекиниш ёки имконсизлик деб баҳолаш мумкин-у, лекин бошида Путин тургани эсланса, қаттиқроқ зарба тайёрланаётган бўлиши ҳам мумкин.

Музокараларга босқинчи ҳам, Украина ҳам киришишга тайёрлигини билдирган. Бироқ Путин дастлаб таслим бўлиш шартлари билан Беларусда музокара ўтказиш кераклигини айтгани учун Украина рози бўлмаган ва тенг шартларда Польшада ўтказишни таклиф этганди. Туркия ва Венгрия ҳам ўз ҳудудларини музокара учун таклиф қилган ва шу икки вариантдан бири танланиши эҳтимоли юқори.

Украина ушбу уруш давомида ўзининг миллат сифатида шаклланганини кўрсата олди ва жипслашуви билан босқинчини шокка туширди. Тирик чиқмаслиги мумкинлигини билса ҳам президент Зеленский ҳеч қаерга кетмасдан мудофаага бошчилик қиляпти. Собиқ президент, миллиардер Порошенко, Киев мэри Виталий Кличко пойтахт ҳимоясида қатнашяпти. Аслида улар сиёсатга киришдан олдин етарлича бойлик орттирган ва ҳозир дунёнинг исталган нуқтасида бўлиши мумкин бўлган одамлар. Сайланган етакчилар масъулиятни қандай ҳис қилишини эталон бўлиб кўрсатишмоқда. Оптимистик келажакда бундай инсон ресурслари билан тезда оёққа туришига умид бор.

@tashqaridaUZ Ochish/sharhlash

2022-02-27 11:00:37 Қаҳрамон Украина

Уч суткадан буён кеча-ю кундуз Украина Путиннинг ақлга сиғмайдиган аҳмоқона агрессиясига қарши мардонавор курашни давом эттиряпти. Тўлақонли урушнинг бориши ва якуни ҳақида нимадир дейишга ҳали эрта бўлса ҳам мавзу ҳақида яхшироқ тушунчага эга бўлиш учун асосий жиҳатларини кўриб чиқамиз.

Босқинчи риторикаси

Путин босқинчиликка асос сифатида дастлаб 22-февралда тан олинган ДНР ва ЛНРнинг сўрови билан, "Украина уларга ҳужум қилишининг ва Донбассда геноциднинг олдини олиш"ни кўрсатган бўлса, кейинчалик "Россия хавфсизлигини таъминлаш учун Украинада ҳокимиятни эгаллаган неонацистлар ва бандерачиларни йўқ қилиш ва мамлакатни демилитаризация қилиш", "украинларни озод қилиш, уларга ҳокимиятни танлаш ҳуқуқини бериш ва инклюзив ҳокимият тузилишини таъминлаш" кабилар қўшилди.

Бундан ташқари, Путин ва атрофидагиларнинг сўзларига қараганда, улар Украинага ҳужум қилишга мажбур бўлган. Бу риторика бир тарафдан Гитлернинг Судет, Моравия ва Богемияни босиб олиш учун баҳонасини эслатса, бошқа тарафдан Жорж Бушнинг 2003 йилда Ироққа "ўзини ҳимоя қилиш" учун кирганини эслатади. Иккала ҳолат (энди учала) ҳам янги тарихдаги энг шармандали ҳужум бошлашлар сифатида жой олган ва дунё уларни тўхтатмагани учун кўп афсусланган.

Ўхшамаётган ҳужум режаси

Уруш эҳтимоли ҳақида мунозаралар авж олган охирги 2-3 ой давомида кўпчилик бўлган сиёсий экспертлар Украина чегаралари атрофида рус қўшинлари тўпланиши фақат қўрқитиш учун бўлаётгани ва уруш бўлмаслигини таъкидлаётган эди. Камчилик бўлган ҳарбий экспертлар эса қўшинларнинг бу даражада тартиблантирилишининг якуни уруш бўлиши аниқлигини айтаётганди (Байден айнан ҳарбий экспертларга таяниб бир неча марта ҳужум бошланишини маълум қилганди).

Амалда рус қўшинлари урушдан олдин ҳарбий экспертлар чизиб берган йўналишлар билан деярли бир хил йўсинда юриш қиляпти - Россия ҳудудидан Харковга, ЛНР/ДНР ҳудудидан Луганск ва Донецк вилоятларига, Қримдан Херсон ва Одессага ҳамда Беларусь ҳудудидан Киевга. Режадагидай бўлмаган нарса - Украина қаршилик кўрсатаётгани.

Ҳозирча Украина Киев, Харков ва Донецк/Луганск йўналишларидаги ҳужумларни қайтара оляпти, ягона очиқ йўналиш Қримдан Херсон ва Донецк вилоятларига юриш. Ушбу жанубий йўналишдан ҳозирча Одессага ҳужум қилинмади. Умуман Путин қўшинлари бирорта йирик шаҳарни эгаллагани йўқ, табиий равишда жангсиз қўйиб берилган кичик аҳоли пунктларигина эгалланган. Энг муҳим эгалланган объект - Чернобиль АЭС.

Шу пайтгача Украина мудофаасига берилган энг кўп зарар - ракеталар орқали ҳарбий инфраструктураси объектлари йўқ қилиниши бўляпти. 27 февралга ўтар кечаси Киев яқинидаги нефть базаси ва Харков яқинида газ қувури портлатилган, радиоактив чиқиндилар омборига ҳам ракета борган, фақат ташқи девордан ўтмаган.

Авиациядан ҳозирча фаол фойдаланилмаяпти. Ҳарбий экспертлар фикрича бунга Украина Ҳаво ҳужумидан ҳимоя тизими ишлаши ва Россия ҳарбий авиациясининг бундай тизимларга қарши тажрибаси йўқлиги сабаблигини таъкидлаган. Бундан ташқари русларнинг дронлари ҳам йўқ. Украина Ҳаво ҳужумидан ҳимоя тизими йўқ қилингачгина Россия авиациядан кенг фойдаланиши мумкин. Ҳозирча тизим 20 дан ортиқ рус самолёт/вертолётларини уриб туширган.

Россия армиясининг энг кучли тарафи - танклар ва артиллериядан фаол фойдалана олмаётгани бир томондан уларнинг ҳаракати учун шароит йўқлиги бўлса, бошқа томондан мавжуд техника жуда эскирган ва ишдан чиқиш арафасида бўлиб, узоқ масофа ўртасида бузилиб ўчиб қолаётган ҳолатларнинг гувоҳликлари кўп тарқалмоқда.

Шу сабабли ҳозирча ракеталар билан бирга асосан махсус кучлар ҳаракатланмоқда, ва табиийки яхши тайёрланган ва ватанини ҳимоя қилиш учун кучли мотивацияга эга украин аскарлари билан урушда катта талофатларга учраяпти. Украина томонидан берилган охирги маълумотларга кўра 3500 дан ортиқ рус аскари ўлдирилган, жумладан Чеченистондан юборилган махсус кучларнинг қўмондонларидан бири ҳам йўқ қилинган. Ochish/sharhlash

2022-02-25 06:56:57 Rossiya dunyo iqtisodiyotida muhim mamlakat emasligini yana bir bor ko’rdik.

Rossiya fond birjasini tarixiy qulashi sodir bo’lganinga qaramasdan, bugun dunyo bozorlari musbat raqamlar bilan yopildi. Tabiiyki, dunyoni 2% ham iqtisodiyoti Rossiyaga to’g’ri kelmagani uchun, Rossiyada tarixiy qulash sodir bo’lishi dunyo bozorida bir tomchidek narsa. Lekin ayrim tahlilchilarni mulohozasi va ayniqsa Rossiyadagi mulohaza, Rossiya qanchalik kichik mamlakat ekanligini unutib qo’ygandek ish tutishadi.

Masalan Rus banklariga sanksiyalar ham, dunyo moliya bozori uchun bir ko’rinadigan narsa emas.

G’arb o’zi uchun haqiqatdan og’riqli sanksiyalar - masalan Eron darajasida sanksiyalar (rus eksportiga taqiq) qo’llasagina, bu agressiyaga munosib harakat qilgandek bo’lar edi. Hozirgi sanksiyalar ancha yengil va g’arb uchun deyarli “bepul”. Ochish/sharhlash

2022-02-24 12:48:45 Ҳа, Путин тўлақонли ва кенг масштабли уруш бошлаши кўпчилик томонидан деярли ақлга сиғмайдиган вариант сифатида кўрилаётганди. Лекин бунинг учун қарор шу ақл доирасида қабул қилиниши кутилганди ва бу содир бўлмади. Урушнинг оқибатлари эса нафақат Украина учун, балки бошқа постсовет мамлакатлари учун ҳам анча оғир бўлади ва кучли босим олиб келади. Афсуски бу мавзуда батафсил ёзиш имкони бўлмаяпти. Шу сабабли ушбу пост-мақолани ўқишни тавсия қиламан. Унда келтирилган аксарият пунктларга ҳамфирман. Ochish/sharhlash

2022-02-24 08:59:38 Бугун тонгда Путиннинг аҳмоқона буйруғи билан Россия қўшинлари Украинага ҳужум бошлади. Ушбу харитада ҳозиргача рус армияси ҳужумига учраган нуқталар кўрсатилган. Донбасс, Шарқий Украина ва ҳатто Киев билан чекланмасдан, Ғарбий Украина ҳудудига ҳам ҳужумлар бўлмоқда. Ўз чегарасидан Беларусь ҳам Украинага ҳужум қилаётгани айтилмоқда. Юқоридаги постда айтилганидек, ақлдан озган Гитлерни (Путинни) қуруқ гап ва ҳатто энг оғир санкциялар билан ҳам тўхтатиб бўлмайди. Ochish/sharhlash

2022-01-21 10:19:25 Такрорланувчи тарих (100 йиллардан кейин ҳам)

"Бутун дунёда агрессорлар янги ҳужум тайёрлаётгандек таассурот пайдо бўлмоқда. Эҳтимол ҳеч ким бу қаерда содир бўлишини билмайди. Биз улар ҳозиргача мисли кўрилмаган темп билан қуролланаетганини, биринчи навбатда ҳужум учун қуроллар чиқараётганини кўряпмиз. Биз улар ўзлари учун стратегик устунлик берадиган янги позицияларни эгаллаётгани ва мустаҳкамлаётганини биламиз. Диктаторларнинг асосий мақсади ва режаси тез натижага эришиш ва узоқ давом этувчи урушлардан қочиш ҳисобланади. Чўзиладиган уруш ҳеч қачон диктаторларга тўғри келмайди. Чўзиладиган уруш диктаторларнинг кучини тўкади; Наполеонга қарши бирорта катта ғалабага эришмаган руслар уни синдира олишганди. Германиянинг идеали ҳар доим тезда тугатилувчи уруш бўлган. 1866 йилда Австрияга қарши уруш бор-йўғи бир неча ҳафта давом этган. 1870 йилдаги уруш эса шундай олиб борилганки, 1-2 ойда тугаган. 1914 йилда ҳам худди шундай мақсад билан режа тузилган эди ва амалга ошишига ҳам сал қолган эди... Бироқ немислар тезкор ғалабага эриша олмагани аниқ бўлиши билан улар урушни бой бериб бўлганди..."

Бу сўзларни 1939 йил 19 май куни Буюк Британиянинг собиқ бош вазир Дэвид Ллойд Жорж Вакиллар палатаси мажлисида айтган эди (Манба: "Иккинчи жаҳон уруши", Уинстон Черчилль). Ўшанда Британия парламентида Гитлер Германиянинг қўшниларига ҳужум қилиши эҳтимолига нисбатан қанчалик кескин чоралар кўриш муҳокама қилинган.

Иккинчи жаҳон урушининг асосий фигураларида бўлган Черчилль ўз китобида ва мақолаларида кучли ва демократик давлатлар, биринчи навбатда ўша пайтда мавқеи ҳали анча юқори бўлган Британия кескинроқ ҳаракат қилганида ҳатто 1939 йилга келиб ҳам Гитлерни уруш бошлашдан тийиш мумкин бўлганини таъкидлаган.

Афсуски, Ллойд Жорж берган мисоллардан юзлаб йиллар ўтиб, Иккинчи жаҳон уруши бошланганидан 80 йилдан ортиқ вақт ўтиб такрорланаётган эҳтимолий очиқ агрессияга нисбатан кескин чора кўрилмаяпти. Аввалги даврларда бир неча марта агрессорни тўхтатишда муҳим рол ўйнаган давлатнинг ўзи эса бу сафар агрессор ролида.

Дунёда етакчиликка даъво қилувчи давлатлар эса яна эски хатоларни такрорлаб, агрессиянинг олдини олиш ўрнига у бошланса нима қилишни ўйлаш билан овора. АҚШ ҳам, Европа давлатлари ҳам. Ваҳоланки, етарли қаршилик кучини кўрганда Гитлерни ҳам генераллари уруш бошлашдан тийиши мумкин бўлганига тарих гувоҳ.

@tashqaridaUZ Ochish/sharhlash

2022-01-06 08:51:49 Қадим Туркистон тарихидаги энг оғир кунлардан

Кутилган энг ёмон оқибат, афсуски юз берди.

Қозоғистонда юз берган норозилик ва кейинги провокацион тартибсизликлардан, эски ва янги элитанинг ҳокимият учун бошланган яширин курашидан қўшни агрессор давлат ўта устамонлик билан фойдаланди.

Бу ниқобланган оккупация. Ўта оғриқли якун.

Афсуски, тарихимизда бўлган шундай дарслардан хулоса чиқарилмади. Муаллим тарих биз ёмон ўқувчиларни жазолашда давом этмоқда.

Қозоқ Халқига матонат ва куч-қувват яна керак бўлади.

ОДКБ ва ЕОИИ аслида нима эканини тушунмаганлар энди тепада қолмади, деб умид қиламан.

Шу бироз тасалли беради. Ochish/sharhlash

2021-09-08 10:30:27 ​​Афғонистон бўйича икки муҳим хабар юзасидан хулосалар:

1. "Толибон" Афғонистоннинг муваққат ҳукумати таркибини эълон қилди. Ҳаракат вакиллари кўп марта мамлакатни 1990 йиллардагидан бутунлай фарқли равишда бошқаришини таъкидлаган бўлса-да, барча постларга "Толибон" вакиллари тайинланган ташқаридан ҳеч ким йўқ. Шунингдек, 33 нафар ҳукумат аъзосидан 30 нафари пуштунлар, фақат 1 нафардан тожик ва ўзбек бор. Табиийки, аёллар ҳам йўқ.

Ҳукуматнинг бундай тузилиши на "Толибон" шунча кўнглини олишга ҳаракат қилган халқаро ҳамжамият талабларига жавоб беради, на Афғонистон ичкарисида, айниқса миллий озчиликлар ва қўрқмасдан норозилик билдираётган аёллар олдида легитимлигини таъминлашни сўроқ остига олади.

2. "Толибон" муваққат ҳукуматни эълон қилиш маросимига 6 та давлат вакилларини таклиф қилди: Покистон, Хитой, Россия, Эрон, Туркия ва Қатар. Ҳали бу таклифлар қабул қилингани ёки йўқлиги айтилмаган бўлса-да, айнан шу давлатлар "Толибон"нинг асосий халқаро ҳамкорлари бўлиши кутилмоқда. Уларни бирлаштирадиган ягона нарса - юқорида келтирилган ҳукуматнинг инклюзив эмаслиги уларни қизиқтирмаслиги бўлиши мумкин.

Покистоннинг бу рўйхатда бўлишини изоҳлашга ҳожат бўлмаса керак. Хитой эса Покистоннинг яқин ҳамкори сифатида, ҳам иқтисодий имкониятлар жиҳатидан, ҳам ўз хавфсизлик қўрқувлари билан иккиланувчи позицияда турибди. Россия ҳам АҚШнинг Афғонистондан чиқиб кетишини "Толибон" билан деярли тенг нишонлаган бўлса-да, ўзида террористик ташкилот деб эълон қилинган ҳаракатнинг ҳукуматини тан олишга шошмаса керак.

Рўйхатдаги энг қизиқ вакил - Эрон бўлиб, "Толибон" билан муносабатлари бошида урушгача борган ва АҚШ билан душманлик туфайлигина яқинлашган Теҳрон кутилмаганда янги Афғонистоннинг асосий савдо ҳамкорларидани бўлиши мумкин. Қатар ўз воситачилиги муваффақияти ортидан минтақада ва халқаро ҳамжамият кўзида янада мавқелироқ позиция кўзламоқда. Худди шу йўлдан бундан кейинги ҳаракатлари билан Туркия ҳам юрмоқчи.

@tashqaridaUZ Ochish/sharhlash

2021-09-02 06:56:20 Ёқимсиз сукунат: Афғонистон ичкариси ва атрофидаги янги кучлар мувозанати ҳақида

«Толибон» Кобулни эгаллаб, бутун Афғонистон устидан назорат ўрнатганини эълон қилганидан буён ўтган ярим ой президент Ашраф Ғанининг мамлакатдан қочиши, Ғарб давлатларининг ўз фуқаролари ва баъзи афғонларни эвакуация қилиши, Панжшердаги қаршилик ва Кобулдаги теракт билан эсда қолмоқда. Шунингдек, 31 август куни АҚШ Афғонистондан тўлиқ чиқиб кетганини эълон қилди. Бироқ умумий вазият ва энди ким қандай ролга эга бўлиши ноаниқлигича қолмоқда. Бугун «Толибон» ишғолидан кейин Афғонистон ичкарисида ва атрофида юзага келаётган кучлар мувозанати ҳақида фикр юритамиз.

Тўлиқ матн: https://daryo.uz/k/2021/09/02/yoqimsiz-sukunat-afg%CA%BBoniston-ichkarisi-va-atrofidagi-yangi-kuchlar-muvozanati-haqida/ Ochish/sharhlash

2021-08-22 18:40:05 Эски ва "янги", "хушмуомалароқ" "Толибон" The Washington Post карикатуристи Майкл де Аддер нигоҳида.

@tashqaridaUZ Ochish/sharhlash