Украинанинг Европа Иттифоқига кириш истиқболи ҳақида Россия б | Ташқарида
Украинанинг Европа Иттифоқига кириш истиқболи ҳақида
Россия босқинининг бешинчи куни - 2022 йил 28 февраль куни Украина Европа Иттифоқи аъзолигига махсус жараён орқали тезкор қабул қилиниш учун расман ариза топширди. Эртасига, 1 март куни Европа Парламенти Украинага Европа Иттифоқи аъзолигига номзод мақомини беришни ёқлаб овоз берди.
Хўш, бу нима дегани? Агар уруш ядровий фожеа билан якунланмаса, шу пайтгача имконсиздек туюлган ҳодиса юз бериши ва Украина Европа Иттифоқига қабул қилиниши мумкин. Фақат бу Украина раҳбарияти ва баъзи Европа давлатлари сўраётгандек тезкор бўлмайди.
ЕИга интилган Украина
Аввало, тарихга назар ташласак, Украина 2004-2005 йиллардаги инқилобдан кейин Европа Иттифоқига аъзолик бўйича ҳаракатлар анча жадаллашган. Аммо Европа Иттифоқи етакчилари Украинани (узоқ) келажакда ўз таркибида кўрса ҳам, бу яқин 10-20 йил ичида бўлмаслигини таъкидлаб келган. Жумладан, Европа Комиссиясининг 2005 йилдаги кенгайиш бўйича стратегик баёнотида кенгайиш кун тартибида фақат Ғарбий Болқон давлатлари ва Туркия тургани айтилган.
2007 йилдан кейин Европа Иттифоқига аъзолик йўлидаги биринчи қадам бўладиган кенгроқ ҳамкорлик шартномаси тузилиши бўйича музокалар бошланган. Ўша пайтдаги президент Виктор Юшченко ва ҳаттоки қанчалик ғайритабиий туюлмасин кейинги президент Виктор Янукович ҳам ЕИ билан Ассоциация шартномасини ўзларининг устувор вазифалари сифатида кўришини таъкидлаб иш олиб борган.
2009 йилдан Украина Беларусь, Молдова, Грузия, Арманистон, Озарбайжон билан биргаликда ЕИнинг Шарқий ҳамкорлик дастури доирасида мувофиқлаштирилган қўшничилик сиёсати таркибига кирди. 2013 йил 29 ноябрда Вильнюсда ўтадиган саммитда Украина, Грузия ва Молдова ЕИ билан Ассоциация тўғрисидаги шартномани имзолаши режалаштирилган эди.
Бироқ 20 ноябрь куни Украина Олий Радаси сиёсий маҳкум, собиқ бош вазир Юлия Тимошенкони даволаниш учун хорижга чиқариш бўйича таклифни рад этди - бу ЕИнинг шартнома имзолаш учун шартларидан бири эди. Тимошенконинг ўзи агар бу шартнома имзолашга тўсиқ бўлса ундан воз кечишга тайёрлигини айтган бўлса ҳам 21 ноябрь куни Янукович шартномани имзолашга тайёргарликларни тўхтатишга кўрсатма берди.
Бунгача, йил давомида ва олдинги йилларда Украинанинг асосий савдо ҳамкори бўлган Россия газ нархлари ва божлар масаласида спекуляциялар орқали Киевга босим ўтказиб келаётган ва 2015 йилдан Евроосиё Иқтисодий Иттифоқига айланиши керак бўлган Божхона Иттифоқига киришга чорлаб келаётган эди.
ЕИ билан шартнома тўхтатилиши ҳақидаги баёнотга "МДҲ давлатлари билан савдони ривожлантириш" ҳам қўшилгани эътиборга молик. Ушбу баёнот эълон қилинган кун - 2013 йил 21 ноябрдан Евромайдан номини олган иккинчи инқилоб бошланди.
Намойишлар давомида ЕИ билан ҳамкорлик тарафдорлари қатор шаҳарларда вилоят маъмуриятларини ҳам эгаллаб олди. Ўз навбатида Россия ЕОИИга симпатияни ошириш учун Украинага 15 миллиард доллар қарз берилишини маълум қилди. Намойишлар совуқ бўлишига қарамай бутун қиш давом этди.
2014 йил февраль ойида ЕИ ва Россия воситачилигида ҳукумат ва намойишчилар келишувга эришгандек туюлган бир вақтда президент Янукович Россияга қочиб кетди, Россия Қримни босиб олди, кейинроқ Донецк ва Луганск вилоятларида сепаратистларнинг квазидавлатларини тузди (Украина кейинчалик ҳудудларнинг катта қисмини ўз назоратига қайтарди).
2014 йил май ойида бўлиб ўтган президентлик сайловида ғолиб бўлган Пётр Порошенко 27 июнь куни ЕИ билан Ассоциация шартномасини имзолади (Грузия ва Молдова ҳам шу куни имзолаган). Шартнома барча ЕИ давлатлари ратификация қилгач 2017 йил сентябрдан кучга кирди.
Ушбу шартнома барча соҳаларда ҳамкорликнинг янги даражасини белгилайди, Украинага қонунчилик гармонизацияси бўйича тавсиялар беради, энг муҳим қисмларидан бири - Чуқур ва ҳартомонлама эркин савдо ҳудудига кириш орқали маълум йўналишлар бўйича ЕИ бозори эшикларини очади. Бундан ташқари, алоҳида шартнома билан 2017 йилдан буён украиналиклар ЕИ ҳудудига 90 кунгача визасиз кириш ҳуқуқига эга.
