2022-04-29 16:01:56
Punktuatsiya bo‘yicha Sizdan so‘rashi mumkin bo‘lgan ma‘lumotlar 5-sinf darsligi asosida (1-qism) Tinish belgilarining yozma nutqda qo‘llanish qoidalarini o‘rganuvchi bo‘lim punktuatsiya deyiladi. Savodxon bo‘lish, yozuv madaniyatini egallash uchun tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘llay
bilish kerak.
O‘zbek tilida 10 ta tinish belgisi mavjud.
Tire (–) bilan chiziqcha ( - )ni farqlash lozim. Tire tinish belgisi, chiziqcha (defis) esa imlo qoidalarida o‘rganiladigan belgidir.
Nuqta quyidagi o‘rinlarda qo‘yiladi:
1. Darak, xabar mazmunidagi, ba’zan buyurish mazmunidagi
gaplardan so‘ng: Bobom mosh-guruch soqolli, yuzi ajinlarga to‘la
barvasta qariya edi. (I.Sulton)
2. Voqea-hodisa, shaxs-narsani nomlash uchun ishlatilgan (bir
so‘z yoki so‘z birikmasi bilan ifodalangan) qisqa gapdan so‘ng:
Yashash. Bu – orzular qanotin kermoq.
Yashash. Bu – muhabbat gullarin termoq. (O. Matjon)
3. Tartib bildiruvchi arab raqamlaridan so‘ng: Nutq tovushlari
2 xil bo‘ladi: 1. Unli tovushlar. 2. Undosh tovushlar
Vergul quyidagi o‘rinlarda ishlatiladi:
1. Sanash ohangida aytiladigan bo‘laklar – uyushiq bo‘laklar
orasida: Chetlarida jiydalar, majnuntollar o‘sgan anhorga havas
bilan qaradi. (Said Ahmad)
2. Undov so‘zlardan keyin: Iya, yubilyar ekansan-da, shoshmay tur-chi, hozir. (O‘. Hoshimov)
3. Biror shaxsga murojaat – undalmalardan keyin: O‘g‘rigina
bolam, hoynahoy, biror tiriklikning ko‘yida tomga chiqqan ko‘rinasan? (G‘afur G‘ulom)
4. So‘z takrorlansa: Shoir itoatkarona bosh irg‘ab: – O‘qiganmiz, o‘qiganmiz, – deb tan oldi. (O. Yoqubov)
5. So‘zlovchining o‘zi bildirayotgan fikrga qo‘shimcha munosabatini bildiradigan so‘zlarning ikki tomonida: Endi bu soatdan boshlab Marg‘ilondan roziman, negaki, yo‘qlab kelguvchi
sizning kabi qadrdonlar ham bo‘lur ekan. (A. Qodiriy)
Savol mazmunidagi gaplar so‘roq gaplar hisoblanadi. Ular so‘roq
so‘zlari va -mi, -chi, -a, -ya kabi so‘roq mazmunidagi qo‘shimchalar
yordamida hosil bo‘ladi:
– “Meniyam kitob qilib yozsang-chi?” – degan edingiz.
– “Sizning nimangizni kitob qilaman, oyi?” – degan edim men.
(O‘tkir Hoshimov)
Kim?, nima?, qanday?, qancha?, nima qilmoq? so‘zlari gap ichida
qo‘llanganda, ular ortidan so‘roq belgisi qo‘yiladi: Sifat turkumiga oid
so‘zlar qanday?, qanaqa?, qaysi? so‘roqlariga javob bo‘ladi.
ESLATMA: 2021-2022 o'quv yilidagi o'tish ballari qancha ekanligini @mandatlar_2022_bot orqali bilib olishingiz mumkin!
Abituriyentlarga yetkazib qo‘ying.
➥Bizning kanal➪︎
https://t.me/DTM_variantlar2022
https://t.me/+wXpbliOYn2M0NGEy
2.5K views13:01