Нотаниш одамлар билан танишинг, суҳбатлашинг. Бугунги таймсда | Uzbekonomics

Нотаниш одамлар билан танишинг, суҳбатлашинг.

Бугунги таймсдаги Бруксни ёзгани жуда зўр мақола экан. У бир нечта тадқиқотлардан хулоса келтирмоқда.

Қизиқ иқтибос:

«Кўпчилик ижтимоий интеракциядан (тўқнашув/суҳбат) қанчалик завқ олиши ҳақида систематик равишда хато қилади. Масалан, тадқиқотларга кўра, транспортда юрадиган йўловчилар, агар нотаниш одам билан суҳбат қилсалар — йўл анча ёқимсиз бўлади деб ўйлашар экан. Тадқиқотчилар эксперимент қилиб кўришибди, экспериментда бир гуруҳ одамларга йўлда кетаётиб бегона билан суҳбатни бошлаш айтилган, бошқа гуруҳга эса ундай қилиш айтилмаган. Қизиқ томони, экспериментда нотаниш одамлар билан суҳбатни бошлаган одамларни йўл ва саёҳатлари — экспериментда суҳбатни бошлаши керак бўлмаган гуруҳдан кўра анча ёқимлироқ бўлган. Бу тадқиқотни қизиқ томони, деярли барча одам, биров билан суҳбат қилиш ғоясини бунчалик ёқимли бўлади деб ўйламас экан. Жим кетишни хуш кўради ва суҳбат қилмасликни анча ёқимли деб ўйлайди.»

Мен ишлайдиган кафедрадаги бир тадқиқот ҳақида ҳам ёзибди Брукс. Став Атир — Висконсин профессорини шу масалада бир тадқиқотига кўра, аксарият инсонлар нотаниш ва бегоналар билан суҳбатдан кам нарса ўрганаман деб ўйлашар экан, лекин суҳбат қилишса, қанчалик кўп ўрганганларини кутишмайди.

Мен шуни шахсий ҳаётимда жуда кўп шоҳиди бўлганман. Бу адабиётни билмасамда, амалда кўп қилган эканман. Нотаниш инсонлар билан танишиш ва нотаниш инсонлар билан суҳбат қилишни жуда ёқтираман. Сабаблари ҳам сал эгоистик бўлиши мумкин — чунки кўп нарса ўрганаман. Деярли ҳеч суҳбат бўлмадики — бир нарса ўрганмадим.

Қандайдир маънода, Брускни бу мақоласидаги маслаҳат мен қиладиган одатни рационаллаштиришдек туюлди. Шунинг учун мени хулосаларим анча нохолис бўлиши мумкин.

Ўтган ҳафта яқин дўстлар билан айнан шуни муҳокама қилган эдик. Бир нарсани тўғри айтишдики, мен деярли ихтиёрий таклифга ва ихтиёрий одам билан гаплашиш имкониятига «йўқ» демайман. Шу нарса менга ёрдам берган — кўп яқин бўлиб кетган ўртоқларни, дўстларни, ва танишларни ҳам, ихтиёрий суҳбат оқибатида орттирганман.

Инсонлар мактаб ва университетдан кейин, янги қалин дўст топиши жуда қийин. Буни устига, нотаниш инсонлар билан танишишни хоҳламасликлари, бу масалани 30дан ошганлар учун жуда қийин қилиб юборади.

Лекин айтиш жоизки, мақоладаги хулосалар ғарбдаги ўқувчига кўпроқ тегишли. Маслаҳатларни кўпи, Ўзбекистондагилар учун у даражада таалуқли эмас. Бизда одатда бегоналар билан гаплашиш маданиятимизда нормал қаралади. Асосан ёши катталар бегоналар билан суҳбатни бошлашади ва уларга мурожаат қилса — илиқ қабул қилишади. Шу маънода Тошкент ҳам озгина осиёлашмоқда. Яъни Тошкентдаги ёшлар ичида бу нарса унчалик кенг тарқалмаган бўлиши мумкин, лекин мен унча ҳавотирланмайман, чунки барибир аҳолимиз анча чуқур ижтимоий ҳаётга эга.

Мен Сингапурдан кейин АҚШга келганимда, магазинда навбатда турган одам мени саватимдаги олмаларга қараб — «олма чиройли экан, қанчадан сотиб олдинг» деб сўраган эди. Сингапурда бундай суҳбатни эшитиш умуман эҳтимоли паст нарса бўлгани учун, анча таажжубланган эдим. Бундан олдин фақат эски Кўкча бозорида (ҳатто Чорсуда ҳам бундай бўлмас эди) шуни кўрганман: нотаниш одам, бошқа нотаниш одамни харидлари ҳақида, нархлар ҳақида сўраши ғайри табиий эшитилган.

Ҳозир ҳам, кичик шаҳарда яшаганим учун, нотаниш одамлар бир-бирлари билан суҳбат қилишларини кўп кўраман. Лекин, Осиёнинг кўп жойларида, ҳатто дейлик Россияда — нотаниш одамлар бир-бирлари билан суҳбат қилиш эҳтимоли паст. АҚШда ҳам бу муаммо кучаяётганини қайд этмоқда Брукс.

Хуллас, мақолани ўқинг, қизиқ ёзилган. Айтмоқчи, ғарбий дунёда энг муҳим тиббий масала бу инсонларни ёлғизлиги. Шу контекстни унутмаган ҳолда ўқисак, мақола янада муҳимроқдек туюлади.