Бензин импортчилари нима дейди? Бизда, айниқса қарор қабул қи | bakiroo

Бензин импортчилари нима дейди?

Бизда, айниқса қарор қабул қилувчиларда маҳаллий бозор учун ишлайдиганлар ё экспортчиларни тадбиркор ҳисоблаш, импорт билан машғул хўжалик субъектларига ўгайдек қараш шаклланиб қолган. Ваҳоланки, ҳар бир маҳаллий бозордаги ёки экспорт учун чиқарилган товар ва хизматда импорт мундарижаси бор. Шундай ўта муҳим компонентлардан бири бу тобора аҳамияти ортиб бораётган бензин импорти.

Ўтган куни Савдо саноат палатасида бир нечта бензин импортчилари билан учрашув бўлиб ўтди. Бензин импорти билан шуғулланувчи тадбиркорларга кўра кейинги пайтда уларнинг дардини эшитадиганлар пайдо бўлгани ижобий ҳолат, лекин бирон амалий ўзгаришлар бўлмаётгани ачинарли. Шунинг учун ҳам, катта эҳтимол, бензин нархини ошираётган, энергобюрократиянинг нервига тегадиган оғриқли муаммоларни очиқ айтишга хоҳиш ҳам кўринмагандек бўлди.

Демак, муҳокамаларда кўтарилган бензин импорти занжирларида нархни кўтараётган муаммоларнинг айримлари:

Бозорни назорат қиладиган йирик импортчилар ва майда импортчилар учун тенг имкониятлар мавжуд эмас. Айрим монополистлар темир йўл хизматлари бўйича 50% чегирмага эга. Бошқалар эса 1 тонна бензинни чегарадан 100 кмгача ташиш учун 26 доллар тўлашга мажбур (айтайлик, чегарадан Тошкент ичидаги станцияга 10 км масофага ҳам 26 доллар тўланади). Муаммонинг ечими барча импортчилар учун тенг имкониятлар яратиш ва рағбатлантирувчи дифференциал тарифлар бериш.

Майда партияда бензин олиб кириш умуман иқтисодий маънога эга эмас, йирик партияда бензин олиб кирилганида эса айланма маблағлар узоқ вақт қотиб қолади ёки кредит таннархи ошиб кетади. Муаммонинг ечими сотув даврига мувофиқ ҚҚСни бўлиб тўлашга имкон берилишида.

Солиқ ва бож тўловлари учун база сифатида аллақачон эскирган энг қиммат нарх база қилиб олинади, табиийки, солиқ ва бож юки ошади. Айтайлик, қачонлардир, бензин нархи ошиб кетганида 750 долардан бензин олиб кирилган бўлса, шу нархдан база нархи сифатида фойдаланаверади, 800 долларлик партия кириб қолса база нархи оширилади. Бензин арзонлашиб кетиб, тоннасига 700 доллардан бензин олиб кирилсаям, 650 доллардан олиб кирилсаям, база нархи ўзгартирилмайди. Импортчилар ҳеч бўлмаса шу база нархини ҳар ойда янгилаб туришни, методологиясини актуаллаштиришни сўрашмоқда.

Импорт қилинган бензинни сақлаш нархни қимматлаштирадиган жуда жиддий муаммога айланган. Импорт бензиннинг асосий истеъмолчиси бўлган пойтахт минтақасида 1 тонна бензинни 1 ой сақлаш 10-13 доллар. Шунинг учун ҳатто айрим импортчилар бензинни резервуар хизмати 6 баробаргача арзон Сирдарё вилоятида сақлашмоқда (тоннасига 2 доллар). Бензин нархини баланд ушлаш учун монополистлар нефть базаларидаги резерувуарларидан фойдаланиш учун тарифларни атайин каррасига юқори қилиб қўйилган. Монополистлар эса уялмасдан тарифлар борасида ҳукуматга стрелка кўрсатишмоқда.

Монополист ишлаб чиқарувчилар 80 бензиндан воз кечишдан манфаатдор эмаслар. 80 бензиндан воз кечиш ҳозирдан бошланмаса, 9 ойдан кейин бирданига бу ишни амалга ошириб бўлмайди. Босқичма босқич қадамлар, аниқ вазифалар белгиланган режалар йўқ, бу кетишда экологияни бузаётган ва аҳоли саломатлигини ёмонлаштираётган 80 бензинни ишлаб чиқариш яна узайтирилади.

Юқори октанли бензин импорт қилиш ҳажмини прогнозлаш ва шунга қараб импорт битимларини тузиш учун монополист ишлаб чиқарувчиларнинг ойма-ой ишлаб чиқариш графикларини очиқлаш жуда муҳим. Ҳеч бир импортчи айтайлик, октябрда катта риск қилиб кейин харажатга тушиб қолишни истамайди. Графикларни очиқламаслик ноаниқликларни оширади, ноаниқликлар эса нархни.

Эътибор қилганим, ақлли импортчилар акцизни бекор қилинглар, ҚҚСни ноль қилинглар деб имтиёз сўрамаяпти, сунъий равишда яратилган, нархни оширишга олиб келаётган нотенгликларни ва тор манфаатларга хизмат қилаётган тўсиқларни олиб ташлашни илтимос қилишмоқда холос. Қолганини бозор ўзи эплайди.