2021-02-08 09:23:58
#Book
Jon Rokfeller hayotiga nazar: shafqatsiz monopol, saxovatli insonRon Chernovning "Titan: Jon D. Rokfeller hayoti" deb nomlangan kitobi o'z davrida nafaqat Amerikaning, balki dunyoning eng boy odami bo’lgan neft magnati hayotidan hikoya qiladi.
Hisob-kitobga asoslangan hayotJon Rokfeller esini tanigandan beri har bir xarajatini tiyin-tiyinigacha yozib borgan. Boyib ketganda ham bu odatini kanda qilmagan.
16 yoshida bir kompaniyaga hisobchi bo'lib ishga kirgan. 20 yoshida bir odam bilan sheriklikda sabzavot sotadigan biznes ochgan. Rokfellerning qo'lida maoshidan yig'gan $800 pul bo'lgan. Biznes uchun otasidan yana $1000 qarz olgan.
"Standard Oil" monopoliyasiKeyinroq Rokfeller neft biznesiga o'tib ketadi. U biznesda juda shafqatsiz bo'lgan. Raqobatchilarini turli yo'llar bilan sindirib, biznesdan chiqargan yoki o'ziga qo'shib olgan.
Masalan, narxlarni sun'iy arzonlashtirgan, temiryo'l kompaniyalari bilan til biriktirib, neft tashish bo'yicha raqobatchilardan ancha arzon shartlarni qo'lga kiritgan. Siyosatchilarga pora bergani haqida ham gaplar bor.
Rokfeller qurgan "Standard Oil" tresti eng cho'qqiga chiqqan paytda Amerikadagi neft sanoatining 90 foizini nazorat qilgan.
1911-yil AQSh Oliy sudi "Standard Oil"ni noqonuniy monopoliya qurganlikda ayblab, uni 34 ta bir-biridan mustaqil kompaniyalarga bo'lish haqida hukm chiqaradi. ExxonMobil, Chevron, Conoco kabi hozirgi gigant neft kompaniyalari bir paytlar "Standard Oil" tarkibida bo'lgan.
Kamtar, xudojo'y va saxovat egasiJon Rokfeller juda dindor bo'lgan. Umrida ichkilik ichmagan, chekmagan, o'yin-kulgiga qiziqmagan. Alokogol qo’yilgan yig'inlarga bormagan.
Hashamatni, dabdabani yoqtirmagan. Kamtar yashagan; dang'illama uy qurishni, uni qimmatbaho jihozlar bilan bezashni isrof deb bilgan.
Hatto farzandlari ulg'ayib, katta hayotga qo'shilmaguncha o'ta boy odamning farzandi ekanliklarini sezmagan.
Qizi bir kuni o'rtoqlari bilan do'konga kirib, nimadir xarid qiladi, lekin puli yetmay qoladi. Qarzga berib turing, pulini keyin tashlab ketaman, deydi.
"Kimning qizisan?" - deb so'raydi do'kon egasi.
"Jon Rokfellerning", - deb javob beradi.
"Rokfellerning qizimisan?" - deb do'kondorning og'zi ochilib qoladi; qiz esa hayron...
Rokfeller xayriya ishlarini yoshiligidan boshlagan. 16 yoshida oyligining olti foizini, 20 yoshida esa 10 foizini ehson uchun ajratgan.
U umri davomida ta'lim, tibbiyot va ilm-fan uchun yuzlab million dollar sarflagan. Boylikni "Xudoning omonati" deb bilgan. Uchta universitetga asos solgan. Mashhur Chikago universiteti ulardan biri. Yel, Garvard, Kolumbiya kabi yana ko'plab universitetlarga muntazam xayriya qilib turgan.
Amerikada zamonaviy meditsinaning taraqqiy topishida Rokfellerning o'rni katta ekani aytiladi. Chunki aynan u tashkil etgan tadqiqot markazlari, u qilgan ehsonlar ko'plab kashfiyotlarga sabab bo’lgan.
Jon Rokfeller 1937-yil 97 yoshida vafot etgan.
XulosaJon Rokfeller biznesda monopoliya o'rnatish uchun noqonuniy yoki shubhali ishlarga qo'l urgani aniq. Bu uchun yetarli darajda qoralangan, tanqid qilingan va hanuz qilinmoqda.
Ayni paytda uning ko'plab shaxsiy fazilatlari, saxovati tahsinga loyiq. Agar bunday ulkan boylik bir odam qo'lida, ya'ni Rokfellerda to'planmaganda, shuncha xayrli ishlar tizimli amalga oshgan bo'larmidi? Shuncha universitet, ta'lim markazlari, jamg'armalar, kashfiyotlar yaratilgan bo'larmidi? Ko'p ehtimol bilan, yo'q.
Rokfellerning konspiratsion nazariyalarda kezib yuradigan turli fitnali ishlarga bosh qo'shgani, go'yoki masonlarning pulini boshqargani haqidagi mish-mishlar esa hech qanday tasdiq va asosga ega emas.
Rasmda: Jon Rokfeller (markazda) oilasi va do'stlari davrasida, 1931-yil
@sharqshunosuz
346 views06:23