Қисқичбақа менталитети Агар битта челакка қисқичбақа солинса | Психолог Дилфузахон Ганиева

Қисқичбақа менталитети

Агар битта челакка қисқичбақа солинса у қийинчиликсиз ундан чиқиб кетиши мумкин, аммо қисқичбақалар бир-неча, ўнлаб бўлса унда уларнинг бирортаси ҳам идишдан чиқолмайди. Чунки, бири чиқаётганда бошқалари унга осилиб олмоқчи бўлади ва уни тушириб юборади. Оқибатда барчаси идишдан чиқолмай қолаверади.

Психологияда қисқичбақа менталитети(crab mentality) деб ҳам кишиларнинг бир-бирини қўлламай руҳиятини синдириш,мотивацияни ўлдириш ҳолатларига айтилади. Бу менталитет болаликдан бизга ёпишиб олган. Х.Тожибоев айтгандек "Сен одам бўмайсан сен!Сен молсан, сен!" деган гап сўзлар дастлаб ота-оналардан янграйди. Болаям "ҳа мени бўганим шу эканда" деб юраверади. Сал катта бўлгач атрофдаги дўстлар,танишлар ҳам "қисқичбақа" га айланди. Э қўйсанг-чи...қўлингдан кемайди, бўладиган ишни қил.. эээ ўлиб кетамиз барибир, тарзида. Ҳамма бир биридаги мотивларни сўндириб, бирга "тешик тоғорадан" чиқолмай яшайверади. Бу кўпчиликнинг скептик бўлиб қолиши ва баъзан атай бир бирини мағлуб этмоқчилиги, билан боғлиқ.

Бу менталитет бизда деярли миллий менталитетга айланган десак адашмасак керак.Бир биридан айб қидириш, бир бирини "кийдириш" ҳеч бўлмаса танқид қилиш бизнинг қон қонимизга сингиб кетган. Ҳатто чет элда ҳам хориждагилар қолиб ўзимизникилар бир-бирини алдаб, "ухлатмоқчи" бўлиб юради. Биз эмас, ўзим ривожланай деган худбинлик устунлик қилади.

Қисқичбақа эффекти таъсирини шифокор Игнац Земмельвейс ҳаёти мисолида кўриш мумкин.У туғруқ пайти кўплаб оналар ўлимига оддийгина дезинфекция қоидаларига риоя қилмаслик сабаблигини аниқлаган. Ва ўзи ишлаган шифохонада барча шифокорлар туғруқ олдидан қўлини яхшилаб ювиши кераклигини талаб қилган. Аммо, унинг бу янгилигига қарши чиққанлар ҳам кўп эди. Улар буни қабул қилолмай, Земмельвейс буни бошқаларга айтишига йўл қўйишмаган. Якунда уни Венадаги Дёблинг руҳий хасталар уйига алдаб олиб бориб, ўша ерда қамаб қўйишган.Орадан 2 ҳафта ўтиб Земмельвейс вафот этган.

Оналар ва болалар ўлими кўпаявергач, 18 йил ўтиб унинг назариялари амалиётга тадбиқ қилина бошлаган. Унинг шарофати билан ўша пайтлар оналар ва чақалоқлар ўлими 7 марта(!) га камайган. Бугун Будапештда унга қўйилган ҳайкалга "Оналар ҳалоскори" деб ёзилган..