Бизда сиёсий маданият борми? (Биринчи қисм) О | platforma.uz

Бизда сиёсий маданият борми?

(Биринчи қисм)

Одамни салкам ерга урувчи ушбу сўров, албатта, менгаям унча хуш келмайди. Бироқ оҳанги риторик писандага бурканган ушбу савол барибир мавжуд. Аслида сўроқ гап шубҳалар ортидан туғилади. Масалан, юқорида сўралаётган изоҳни ҳам ишончсизлик, бизда сиёсий маданиятнинг шаклланмай қолаётгани юзага чиқарган бўлса эҳтимол.

Хўш, сиёсий маданият нима, у миллат учун нега муҳим? Албатта, саволнинг биринчисига давлат сиёсатининг жамият олдидаги легитимлиги, матбуот, сўз ва ҳуқуқ эркинлиги, ижтимоий ва сиёсий ҳаётдаги ялпи либерализм дейишимиз мумкин.

Бироқ бу тенденцияларга қисман йўл берилиб, "сиёсий трансформация"лар ҳақида ваъзлар янграр экан, саволнинг жавобини топиш чигаллашади.

Ҳақиқатан ҳам, бизда глобал дунё тамаддуни, қадриятлари, маданиятига йўл берилаётган (албатта, аксилзеҳниятдан ташқариларини истисно этган тарзда) ва биз ўзимизни замонавий дунёнинг бир бўлаги сифатида англашга чорланаётган эканмиз, унда муаммо нимада?

Мен буни 30 йилдан буён деярли ўзгармай келаётган жамиятнинг ижтимоий онги — сиёсий тафаккур турғунлигида, деб биламан. Албатта, бу ёлғиз сабаб эмас.

Бироқ жамиятдаги, сиёсий элитадаги мустабид тафаккур(колониал)нинг худди жувозга қўшилган отдек бир жойда айланиб — чўбир бўлиб қолиши, ўйлайманки, бошқа асослар ичидаги энг салмоқлиси.

Тан олиш керак, сиёсий эркинликларга йўл берилди. Масалан, буни сўз ва матбуот эркинлиги мисолида айтишимиз мумкин. Ҳа, жамиятни шакллантирадиган куч, энг аввало, матбуот. Бироқ кўрдикки, бизда унинг бешигини тебрата оладиган мутафаккир(интеллект)лар унча кўп эмас экан.

Ижтимоий тармоқларда эса "янги замон аскарлари" дейиш мумкин бўлган бир синф пайдо бўлди. Бизга ўхшаган блогерлар, турли даражадаги "авлиё"лар, "доҳий"лар ва буюклар...

Жамият бугун ижтимоий тармоқларга, интернетга муккасидан кетган ва ўзбек сегментидаги шу синфнинг ижодидан баҳраманд бўлмоқда. Тўғри, блоклар, сайтлар ичида интеллектуал даражаси юқори, савияси баландлари ҳам йўқ эмас.

Бироқ омманинг эътибори уларга жуда паст. Нега? Чунки умумсавод ҳалигидақа. Матбуотни, сўзни, фикрлашни тўсиб, бўғиб, бунинг устига, рўзғор деган темир қозиққа жамиятни ўтирғизиб, шундай жоҳил кўринишидаги бир индивидлар синфини яратдик. Табриклашга арзийди!

Бу синф тармоқларга кириб олиб тинимсиз сўкинади, бир-бирини қарғайди, устидан мағзава ағдаради, бириси иккинчисининг айбини қидиради, пайини қирқишнинг, эл олдида юзини шувит қилишнинг пайида бўлади. Зиёлилари ҳам яширин имзо билан қасира-қусур маҳорабага киришади...

Шу ҳолда миллат ҳақида гапириш ўринлими?! Шаклланмаган миллат ёки халқ қандай бўлади? Саволлар кўп. Бахтга қарши, барчаси менинг зиёнимга.

Фитрат домла бир замонлар "Эй, улуғ Турон, арслонлар ўлкаси, Темурларнинг Чингизларнинг, Ўғузларнинг, Атиллоларнинг шонли бешиги, қани буюк чиқдиғинг?.." дея ҳайқирганди.

Моҳиятан ушбу нидо ҳамон ўз кучини йўқотган эмас. Сиёсий мустақилликни қўлга олган биз ҳалиям тафаккур мустабидлигидан қутилган эмасмиз. Дунё ҳақида, дўст ва душман ҳақида аниқ қарашимиз, айтар сўзимиз, аниқ томонимиз йўқ.

(Давоми бор)

@platformauzb