2022-07-14 15:47:50
Ozodlik nima? Moddiy ehtiyojlari, ayniqsa, fundamental ehtiyojlari, qonmagan inson chin ma'noda ozod inson emas. U ehtiyojlariga qul bo'lishga majbur. Masalan, ijodkor rassomni oling, u eng liberal, erkin fikrli va ozod qarashli, jamiyatda yashab ham o'zi xohlagandek ijod qilolmaydi, sababi u tirikchilik qilish uchun, asarlarini sotish uchun va o'ziga kerakli qimmat moyqalamu bo'yoqlarni sotvolib ijod qila olish uchun mijozlarini ko'nglini topishga majbur. Ular, ko'pincha, o'ziga to'q boy insonlar, rassom ular xohlagandek, ularni qiziqtiradigan yo'nalishga majburiy-ixtiyoriy ravishda o'tadi. Boylar dam olish uchun quyi qatlamning o'tkir ijtimoiy-iqtisodiy muammolari tasvirlangan rasmni uyiga osib qo'yib ko'rmaydi, estetik zavq beruvchi, hayot go'zalligini ko'rsatuvchi tasvirlarni xohlaydi. Ijodkor inson borki, ahvol shunday. Oqibatda, san'at va ijodkorlik bilan shug'ullanish elita mashg'ulotiga aylanib boradi. Oddiy ishchini oling, u o'z ishidan ortmasa, fundamental ehtiyojlarini qondirish uchun 12 soatlab ishlagandan keyin ma'naviy-ma'rifiy tomondan o'zini shakllantirish, jamiyatning iqtisodiy-ijtimoiy-siyosiy muammolarini, o'z huquqlarini o'rganish va bu jarayonlarda faol bo'lish uchun o'qib-izlanishga, estetik zavq beruvchi kitob o'qishga yoki asardan bahramand bo'lishga xohish va imkoniyati qolmaydi. Ishdan charchab kelib miyasini "qismaydigan", hech qanday jiddiy g'oyaviy qiymati bo'lmagan yengil-yelpi narsa ko'radi, o'qiydi yoki o'z fundamental ehtiyojlarini qondirish o'ylariga cho'kadi va asta-sekin ongida g'oyaviy bo'shliq hosil bo'ladi, agar u to'ldirilmasa, hech qanday g'oyaviy prinsiplarsiz insonga aylanadi. Bu g'oyaviy bo'shliq hozirda hissiyotlarga yaxshi o'ynaydigan millatchilik va diniy g'oyalar bilan to'ldirilmoqda. Lekin ular quyi qatlamning, ehtiyojlariga qul bo'lishga majbur qatlamning, muammolariga fundamental yechimlarni bermaydi. Yechim bizni tabiiy boyliklarni va ishlab chiqarishdan yaratilgan boyliklarni adolatli taqsimlanishini sistematik ta'minlaydigan g'oyalar tomonga qarab yurishga majbur qiladi. Aynan shuning uchun ham quyi qatlam yaxshiroq yashashni xohlasa, milliy-etnik yoki diniy belgilarga qarab emas, o'z sinfiy manfaatlaridan kelib chiqib, ijtimoiy-iqtisodiy ahvoliga qarab birlashishi kerak bo'ladi. Ular yo'qolib borayotgan sotsialistik elementlar: bepul ta'lim (boshlang'ich, o'rta oliy), tibbiyot, ijtimoiy himoya saqlanib qolishi va munosib ish sharoitlari, oyliklar bilan ta'minlanishi uchun kurashishi lozim. Sifatli ta'lim va tibbiyotning faqat puli bor qatlamga taqdim qilinishi normal holatga aylanib bormasligi kerak. Bu ijtimoiy qatlamlar orasidagi jarlikni xavfli darajaga olib keladi, ijtimoiy liftlarni yo'q qiladi va jamiyatdagi betinim xaoslarga olib keladi. Sifatli ta'limgina inson o'zini aglashi, maqsadlari va o'z manfaatlarini anglab olishiga yordam beradi, xaosning oldini oladi.
Kishi o'z individual erkinligini ham jamoaviy erkinlik orqaligina bo'lishini anglab olishi lozim bo'ladi, zero hech bir odam jamiyatdan ixotalanib ololmaydi.
Isokjon Pozilov, facebook
@Obloyor_Turdaliyev
112 views12:47