MAKTABGACHA TA'LIM METODIKASI VA NAZARIYASI

2022-07-13 17:36:08 Shu navbatda tarbiyachiga yordam tariqasida “Gullagan bodom daraxti” mavzusini tayyorlov guruh bolalari bilan birga olib boramiz. Dastlab, bolalarni bog‘cha atrofiga sayrga olib chiqib, ularni daraxtlar bilan tanishtiramiz. Bahor chog‘ida gullagan bodom daraxti yoniga borib, mayda detallarigacha sinchiklab kuzatamiz. Guruhga kirganda bolalarga A4 formatdagi qog‘ozlar tarqatiladi. Ular yoniga rangli qog‘oz, akvarel, qalamlar, mo‘yqalam va stakanda suv qo‘yiladi. Bolalar bilan mashg‘ulot avvalida hozirgi fasl, tabiatdagi o‘zgarishlar haqida fikr almashiladi. So‘ng “Gullagan bodom” mavzusini chizish boshlanadi.
Mashg‘ulot vaqtida bolalarni chalg‘itib bo‘lmaydi. Ular o‘z holiga qo‘yib, erkin ijod qilishiga imkon yaratib berish kerak. Maroq bilan chizilayotgan ijod mahsulini kuzatayotgan tarbiyachi bolalarni toliqmasligi uchun ish yakuni chog‘ida “asalari” o‘yiniga diqqatni qaratadi.
Tarbiyachi:
– Bolajonlar gullarni sevadigan hashratni bilamizmi?
Bolalar turlicha javob qaytaradi. Biri xonqiz desa, biri chumoli deydi. Yana biri asalari ekanligini aniq aytadi. Shunda tarbiyachi bolalarni fikrini ma'qullab, asalarilar gullarni eng ko‘p sevadigan hashorat ekanligini aytadi. Ular gullarning nektarlarini yig‘ib, bizga mazali va foydali asal to‘plab berishi haqida qisqacha to‘xtaladi.
– Keling endi, asalarilarning uchishini o‘zimizda sinab ko‘ramiz. Eslatib o‘taman bizni qo‘nadigan manzilimiz chizayotgan gullarimiz bo‘ladi. Uchib kelib, uning atrofida qo‘nishimiz kerak.
Shunda bolalar stol atrofida bir tekisda qo‘llarini qanot kabi yozib asalari misol uchishni boshlashadi. Tarbiyachi asallarini ovoziga taqlid qilishni so‘raydi. Shunda bolalar “Viz-viz-viz” degan ovoz chiqaradi. Tarbiyachi barchamiz o‘z gullagan daraxtlarimizga qo‘namiz deydi. Bolajonlar o‘zlari chizgan rasmlar oldida to‘xtashadi. Mashg‘ulot davom etadi. Bolalar xushkayfiyatda ijodiy ishlarini yakunlashga kirishadi. Buni qarang-ki chizilayotgan oq qog‘ozlarga asalarilar tasviri tushiriladi. So‘ng, tarbiyachi yana bolalarga savol bilan murojaat etadi.
– Gullarni sevadigan hashoratni bilib oldik. Endi gullar sevadigan narsani bilib
olishimiz kerak, – deydi.
Bolalar bir ovozda gullarning sevadigan narsasi quyosh ekanligini jo‘r bo‘lib aytishdi. Tarbiyachi bolalarning topqirligini olqishlab, quyosh bo‘lmasa, nafaqat gullar balki jamiki tirik jonzotlar yashay olmasligini ta'kidlaganda, rasmlarning tepasida charaqlagan quyosh tasviri aks etadi.
Tarbiyachi rangli qog‘ozlardan daraxt tanasini, barglarini yasash mumkinligini, akvarel orqali esa gullarni bo‘yash tartibini o‘rgatdi.
Erkin ijod ishlari yig‘ib olinib, kichik ijodkorlar rag‘batlantirildi. Ularning ishlari maxsus joyga ilib qo‘yildi. Endi, navbat ota-onalarning bolalarning ijodiy ishlariga munosabati hamda maqtoviga.

Bizni kuzatishda davom eting
https://t.me/+U21XR3bFHPo3Y7RR Ochish/sharhlash

2022-07-13 17:36:08 IJODNI OQ QOG‘OZDA IFODALASH MAHORATI

Rasm chizayotgan bolani kuzatganmisiz?
U butun diqqat-e'tibori bilan oq qog‘ozga sho‘ng‘ib ketadi. Demak, rasm chizish bolaning sevimli mashg‘uloti. Unda bola so‘z bilan ifodalay olmaydigan ichki kechinmalarini oq qog‘ozga tushiradi. Ikki yoshgacha bo‘lgan bolalarning tushunarsiz narsalarni chizishi tabiiy hol. Maktabgacha ta'lim muassasasida uch, to‘rt yoshli bolalar esa mashg‘ulotlar davomida tarbiyachi ko‘magida rasm chizish ko‘nikmasini o‘zlashtiradi. Qizil, ko‘k, sariq, yashil, oq, qora ranglarini ajratishni, qalam va mo‘yqalamni to‘g‘ri ushlashni, oq qog‘ozga aniq va tushunarli jismlarni tasvirlashni boshlaydi. Qalamni bosh, o‘rta va ko‘rsatkich barmoq bilan yuqoriroq joyidan barmoqlarini siqmasdan, qog‘oz sathida erkin, bemalol harakatlantirib rasm solish kerakligini tarbiyachi bolaga tushuntiradi. Shunda bola rasm chizish paytida tekis o‘tirib, qomatni to‘g‘ri tutish kerakligiga odatlanadi.
O‘rta guruh tarbiyalanuvchilari rasm mashg‘ulotlari orqali atrof-olamga estetik nazar bilan qaray boshlaydi. Go‘zallikni his qilish tuyg‘usi, qiziquvchanlik va faollik rivojlanadi. Kerakli rangni hosil qilish uchun bo‘yoqlarni qanday aralashtirish lozimligi bilan tanishadi. Bolaga tabiatni diqqat bilan kuzatish, go‘zallikni his qilish, o‘z taassurotlarini rasmlar orqali aks ettirishda tarbiyachi sayr vaqtidan unumli foydalansa bo‘ladi. “Daraxtlar kurtak chiqardi”, “Quyosh bulutlar orasidan mo‘ralayapti”, “Qor yog‘ayapti” kabi mavzulari bu yoshdagi bolalar uchun oson va qulay.
Besh, olti yoshli bola ancha ulg‘aygani sabab teran fikrlaydi. Bu yoshda tasavvur qilish, badiiy-ijodiy qobiliyatini o‘stirishga alohida ahamiyat berish kerak. Mashg‘ulotlarda dastlab, oddiy qora qalam bilan xomaki yoki sxemali chiziqlarni birlashtirib aniq buyumlarni tasvirlaydi. Bola tabiatni kuzatish orqali mavsumiy o‘zgarishlarni payqab, yorqin va sokin ranglar bilan ishlashni o‘rganadi. “Oltin kuz”; “Kumush qish”; “Zumrad bahor”, “Gullar”; “Quyoshli yoz”, “Mevazor” mavzularida manzarali rasmlarni chizishi bolaning tabiatga muhabbatini oshiradi. Mashg‘ulotlarda asosan buyumlarni asliga(natura) qarab akvarel bo‘yoqlari yordamida yorug‘lik hamda soya tasvirini aniq chizish ko‘nikmasi shakllanada.
Tayyorlov guruh bolalari o‘yinqaroq bo‘lganligi uchun rasm mashg‘ulotlarini olib borilishi ayni muddao. Sababi, psixologlarning fikricha rasm solish asabni tinchlantirib, ruhiyatga sokinlik bag‘ishlar ekan. Har qanday sho‘x bola ham rasm chizganda tinchlanib, dam oladi. Tarbiyalanuvchilar shu davrgacha MTM mashg‘ulotlari orqali rasm chizish ko‘nikmasiga ega bo‘lgan bo‘lsa, endilikda aniq va nafosatga burkangan suratlarni tasvirlashni boshlaydi. Masalan, stol ustidagi guldondagi guldastaga diqqat bilan qarab, shakliga, rangiga, katta-kichikligiga, yorug‘ va soyaroq tomonlariga ahamiyat berib, varaq sathiga chiroyli joylashtirib, aks ettirishga harakat qiladi. Bitta rasmda turli ijod buyumlaridan foydalanish mumkin. Masalan, rangli va oddiy qalamlar, bo‘yoq-guash, akvarel, iplar, sham, sovun, barmoqlar, dog‘lar yordamida rasm solish ijodiy ishga o‘zgacha ko‘rinish beradi. Shuningdek, bola tasviriy san'at asarlari – peyzaj va natyurmortlarni mustaqil kuzatsa, ularga hissiy-estetik jihatdan baho bera olsa, tasavvur qilishni o‘rgangan bo‘ladi. Mashg‘ulotlar chog‘ida kompozitsiyalarni yakka o‘zi yoki, uch-to‘rt kishilik kichik jamoa bilan birgalikda ishlashga odatlansa, o‘z mehnatidan qoniqiqadi. Tarbiyachi bolani o‘z ishidagi kamchiliklarni sezishga va ularni tuzatishga undash lozim. Shu orqali o‘zining va tengdoshlarining ishini tahlil qilish, erkin fikr bildirish malakasini takomillashadi. Chizgan rasmlaridan zavqlanish, erishgan natijalaridan quvonish kabi his-tuyg‘ularni paydo bo‘ladi. Ochish/sharhlash

2022-07-13 17:34:02 OYIM MENIKI
Yoxud to‘ng‘ich bolaga qanday yordam beramiz?
Erkatoyingiz o‘zgarib qoldi. Sal narsaga xafa bo‘ladi, jahl qiladi, ataylab e'tiboringizni tortish uchun o‘zicha sabablar o‘ylab topadi. Farzandlar onasini qizg‘onishi tabiiy holmi? Bu vaziyatda qanday yo‘l tutgan ma'qul?
UYDA YANGI MEHMON TUG‘ILDI
Uyda yangi farzand dunyoga kelishi oilaning barcha a'zolari uchun xursandchilik olib keladi. Ammo bundan bittagina odam xafa bo‘ladi. U ham bo‘lsa sizdan o‘ziga uka yoki singilcha olib kelishni so‘ragan, ammo chaqaloq kelishi bilan injiq bo‘lib qolgan katta farzandingiz. To‘ng‘ichingizni o‘zini odatdagidan boshqacharoq tutishini unga kam vaqt ajratayotganingiz bilan izohlash mumkin. Bola-da sekin-sekin ko‘nikadi, o‘rganmay qayoqqayam borardi deb beparvo bo‘lmang.
Katta farzandingiz sizdan noroziligini qaysi belgilardan ajratasiz?
Katta farzandingiz bekor chaqaloq olib kelibsiz deyishi, bilib-bilmasdan chaqaloqqa ozor yetkazib qo‘yishi ham mumkin.
Bolakay arzimas narsaga ham xafa bo‘lib qoladi.
Chaqaloq bilan munosabatda uni jerkib tashlaydi.
Bola ota onasini yonida ukasiga yaxshi gapirib, yolg‘iz qolishganida uni turtishi ham mumkin.
U o‘zining ikkinchi darajali bo‘lib qolganiga chidolmaydi.
Ilgari o‘z kiyimini o‘zi kiyadigan bola endi oyim kiydirib qo‘ysin deyishi ham mumkin.
VAZIYATDAN QANDAY CHIQAMIZ:
Bolani shu holatida tashlab qo‘ya olmaymiz. Ona sifatida farzandingizga buyurayotgan ishlarni birma-bir tahlil qilib ko‘ring. Balki unga o‘zi eplolmaydigan yoki yoshiga og‘irlik qiladigan darajada ko‘p ish buyurib yuborgandirsiz. Bolaga sayrga olib chiqishga va'da berganmisiz va'dangizning ustidan chiqing. Oiladagi muhitni iliq ushlash sizning qo‘lingizda. Ukang katta bo‘lib olsin ikkovinglar birga bog‘ga borasizlar, birga o‘ynaysizlar kabi bolada ukasiga nisbatan hurmat uyg‘otadigan hikoyalar ayting. Bola qalbida kelgusida dog‘ qolmasligi uchun qo‘lingizdan kelgan barcha ishni qilingki, toki u o‘zini yolg‘iz his qilmasin. Xo‘sh, siz to‘ng‘ich farzandingizni hamon o‘shandek yaxshi ko‘rishingizni qanday qilib bildirish mumkin?
Qaysidir muhim ishni faqat u qila olishini ayting. Masalan, ukasiga o‘yinchoq yoki tish yuvish pastasini u tanlay olishini aytib uni maqtang. Maqtov bolani o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi.
Ukasidan alohida u uchun vaqt ajrating. Birga sayrga chiqing, ikkalangiz suratlar chizing.
Yangi tug‘ilgan go‘dak tufayli ishingiz ko‘payganidan nolimang. Bu bolada ukasiga nisbatan nafrat uyg‘otadi.
Bolani ko‘proq maqtang – ayniqsa ukasiga so‘rg‘ichini olib berganida.
Bolalarni bir-biriga solishtirmang bu alar o‘rtasida raqobatni kuchaytiradi xolos.
Bola ukasiga o‘zi yeyayotgan yegulikdan berib ko‘rsa uni bu ishi uchun qattiq koyimang u shunchaki mehribonchilik qilgisi kelgan. Siz unga ukangga buni bergin kelgani yaxshi ammo hozir ukachangni tishlari yo‘q, tishlari chiqsin keyin istaganingcha ovqat beraverasan deb tushuntiring.
Katta farzandingizdan ukasiga o‘yinchog‘ini berishini talab qilmang. Bolaning shaxsiy hududi, shaxsiy buyumlari bo‘lishi tabiiy.
Kichik farzandingizga sovg‘a olganda albatta kattasiga ham olib bering.
Qara o‘g‘lim ukang hammadan ham ko‘ra sen bilan o‘ynagisi kelyapti deb ayting.
Katta va kichik farzand o‘rtasida nizo chiqsa surishtirmasdan kattasini urushib tashlamang, avval nima bo‘lganini surishtiring.

Bizni kuzatishda davom eting
https://t.me/+U21XR3bFHPo3Y7RR Ochish/sharhlash

2022-07-13 13:28:23 https://tarbiyachilar.uz/jamoa-birdamligida-rahbarning-orni/ Ochish/sharhlash

2022-07-13 09:24:35 https://tarbiyachilar.uz/maktabgacha-yoshdagi-bolalar-xotirasini-mustahkamlovchi-oyinlar/ Ochish/sharhlash

2022-07-10 19:06:17 O‘YINCHOQ OVUNCHOQ EMAS...
u bolaning zehnini oshirishga xizmat qiladi

Bola bor joyni o‘yinchoqlarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. O‘yinchoqlar bolani sensor qobiliyatini rivojlantiradi, nutqiy faolligini yaxshilaydi, lug‘at boyligini oshiradi, tahlil qilish, yaxlit holatga keltirish, umumlashtirish, taqqoslash, tavsiflash, diqqatni jamlashga o‘rgatadi. Asosiysi, insoniy fazilatlarini tarbiyalaydi. Do‘stona munosabatga kirishiga ko‘maklashadi. Ota-ona uyda farzandining o‘yinchoqlarga bo‘lgan ehtiyojini to‘laligicha qondirishi mumkin. Ammo bolalarning ko‘pchiligining asosiy kuni bog‘chada o‘tadi. Ular maktabgacha ta'lim muassasalarida o‘zlari xohlagancha o‘yinchoq o‘ynash imkoniga egami?
— Insonlar orasida bog‘chalardagi o‘yinchoqlar javonni bezab turish uchun degan tushuncha mavjud, — deydi Guliston tumanidagi 5-MTT mudirasi Matluba Abdullaeva. — Aslida unday emas. MTTdagi har bir detal bolaning har tomonlama mukammal inson bo‘lib voyaga yetishi uchun ishlatiladi. Mashg‘ulotlarni o‘yinchoqlarsiz olib borib bo‘lmaydi. Sababi, tarbiyachi aytadigan so‘zini o‘yinchoq orqali tushuntirsa, bola ushlab ko‘rib, his qilib tasavvurga ega bo‘ladi. Masalan, matematika mashg‘ulotida tarbiyachi “birga birni qo‘shamiz” deb og‘zaki aytsa, bu bolaga unchalik ta'sir etmasligi mumkin. Lekin, o‘sha misolni o‘yinchoq yordamida, qo‘lida ikkita mevani ushlab ko‘rsatib bersa, bu bolaga tezroq yetib boradi.
Darhaqiqat, bolaning zehni, intellekti va nutqining to‘liq rivojlanishi uchun o‘ynayotgan o‘yinchoqlari ham e'tiborga olinadi. MTTda o‘yinchoqlar tanlashda bolani yoshi va individual xususiyatlari, qiziqishlari, istaklari hisobga olinadi. Psixologlarning fikricha, bola hamma o‘yinchoqlarni ham o‘ynab ketavermaydi. Ular o‘zining qiziqishlariga qarab o‘yinchoqlarni tanlaydi. Og‘ir, vazmin bolalar mayda detalli o‘yinlarni, sho‘x va chaqqon bolalar esa, koptok kabi o‘yinchoqlarni tanlaydi. Tarbiyachi bolaning har tomonlama rivojlanishi uchun uni barcha o‘yinchoqlar bilan faoliyat olib borishini ta'minlashi kerak.
— Bolalarning har biri o‘ziga xos fe'l-atvorga ega. Qaysidir o‘yinqaroq, qaysidir tortinchoq, — deydi Mirzo Ulug‘bek tumanidagi 493-MTT tarbiyachisi Nigora Qosimova. — Qurish-yasash mashg‘ulotlarida mayda, lego o‘yinchoqlari bilan ishlaymiz. O‘yinqaroq bolalar bunga toqati yetmaydi. Lekin bolaning qo‘l motorikasi rivojlanishi uchun ularni bu o‘yinga qiziqtirishga harakat qilamiz. Bog‘chada ertalabki nonushtaga qadar, kunduzgi sayrdan so‘ng, hamda uyga ketadigan payt erkin o‘yin vaqti hisoblanadi. Shu vaqtda biz bolalarga o‘yinchoqlardan bemalol foydalanishiga ruxsat beramiz. MTTlarda har bir o‘yinchoqning o‘z vazifasi bor. Nutq o‘stiruvchi, didiktik, qurish-yasash, montessori, mozaika, aqliy rivojlantiruvchi o‘yinlar mashg‘ulotlarning asosini tashkil etadi. Bu mashg‘ulotlarni o‘yinchoqlarsiz o‘tkazib bo‘lmaydi. Shu sabab, o‘yinchoqlarni asrab-avaylab foydalanish kerakligini bolaga uqtiramiz. O‘yinchoqlar umumiy ekanligi, sindirmaslik, boshqa tengdoshlari ham foydalanishi mumkinligini bola tushunib yetsa, barcha narsalarni qadrlashga o‘rganadi. Har oyning boshida o‘yinchoqlarning holatiga qarab yangilarini olish uchun ota-onalar bilan kelishib, homiylik asosida guruhlarni o‘yinchoq inventarlari bilan boyitishga harakat qilamiz. Shuningdek, milliy qo‘g‘irchoqlarimizni bolalar bilan birgalikda yasaymiz.
Bolaning eng yaqin hamrohiga aylangan o‘yinchoqlarni xavfsizligi barchasidan muhim. MTT ma'muriyati o‘yinchoqlarning sifatiga alohida e'tibor qaratishi lozim. Gigienik talablarga rioya etish, o‘yinchoq qanday materiiallardan va rangdan tayyorlanganligi, bolani xayotiga hyech qanday xavf solmasligiga e'tibor qaratish kerak. Guruhlarda jadval asosida har kuni tarbiyachi va enaga birgalikda maxsus xlorli suv bilan o‘yinchoqlarni tozalaydi. Bunda bolalar ham ishtirok etishi mumkin. O‘yinchoqlar tozaligini hamshira kunlik nazoratdan o‘tkazadi. Ochish/sharhlash

2022-07-10 14:05:21 UYIDA CHIQINDISI YO‘Q QIZ... KELIN BO‘LIBTI

Momolarimiz qiz bolaga yoshligidanoq xalqimiz urf-odatlari va udumlari haqida tushuncha berish, oilada ayollar bajarishi lozim bo‘lgan yumushlarni puxta o‘rgatish, ortiqcha erkalatmaslik, ranjitmaslik, yomon so‘zlar bilan haqorat qilmaslik, yaxshi ishlarini rag‘batlantirish zarurligini ta'kidlaydi. Namunali oilalarning qizlarini o‘rnak qilib ko‘rsatish, voyaga yetgan sari, turmush, oila, sabr-toqat, tejamkorlik, uddaburonlik, yurish-turishda va kiyinishda didli bo‘lish, odob-axloq, sharm-hayo, muloyimlik kabi sifatlar ongiga singdirib boriladi.
«Qizi bor uyning fayzi bor», deydi xalqimiz. Darhaqiqat, qizi bor uy ozoda, saranjom-sarishta, kiyim-boshlar toza turishi, xushmuomalalik hukm surishi lozim. Shuning uchun ham ona unga qanday o‘tirib, qanday turishni, qaysi paytda qanday gapirishni o‘rgatadi. Oqila uy bekasi, sadoqatli ayol va mehribon ona bo‘lishga tayyorlab boriladi.
Rivoyatlardan birida keltirilishicha, qadimda bir qishloqda ayol va mo‘ysafid chol aravada attorlik buyumlarini g‘alati usulda sotib yurganmish. Hayron qolarli joyi shunda ekanki, ular buyumlarni pulga emas, hovlilardan, uylardan chiqqan chiqindilarga almashtirarmish. Avvaliga hayron qolgan ayollar, qizlar qarasaki, bu gapda hazil yo‘q. Kim qancha ko‘p chiqindi olib chiqsa, shuncha ko‘p narsani qo‘lga kiritayotganmish.
Savdogarlar bor ovozda yangi-yangi xaridorlarni chaqirayotganmish. Chaqirarmishu o‘zlari kim qancha chiqindi olib chiqayotganini kuzatib turarmish. Kechga borib aravalari chiqindiga to‘lib, xaridorlari kamayib qolibdi. Shunda sotuvchilar qarasa bir chiroylikkina, kiyimlari o‘ziga yarashgan, sarishtaligi shundoqqina sezilib turgan bir qiz, iymanib, bir siqimgina chiqindini olib kelibdi. «Chiqinding juda oz ekanku qizim, ko‘proq olib kelmabsan-da», debdi sotuvchi ayol yoqimtoy qizni gapga solib. «Uyimizda chiqindi yo‘q, buniyam qo‘shnimizning hovlisini supurib olib keldim», debdi qiz uyalib. Shunda haligi savdogarlar «izlaganimizni topdik», deya qaytib ketishibdi va ko‘p o‘tmay to‘y-tantanalar bilan uyidan chiqindi topilmagan qizni yolg‘izgina o‘g‘illariga kelin qilib olib ketishibdi.
Yoki bo‘lmasa quyidagi xalq ertagi borki uni eshitib ulg‘aygan qizlar donolik va ziyraklikning qanchalik zarur xislatligini anglab yetadi:
Bir mamlakatning shohi yakkayu yolg‘iz zurriyodining uddaburon emasligidan, qanday qilib saltanatni ishonib qoldirishi mumkinligidan nolibdi. Shunda vaziru ulamolar maslahat berishibdi:
— Shahonshohim, bu borada bir o‘rinli tadbir qo‘llaganingiz ma'qul. Ya'ni o‘g‘lingizning taqdirini oqila va zukko qiz bilan bog‘lasangiz, shahzoda dono umr yo‘ldoshi yo‘rig‘iga yurib, tajribasi ziyoda bo‘lur.
Shundan so‘ng, davlatboshi o‘g‘lining qo‘liga bir tanga tutqizib, “Mamlakatdagi barcha qizlardan so‘rab, ularning maslahatiga binoan shu tangaga ham insonlar, ham hayvonlar, ham parrandalar bahramand bo‘ladigan bitta yegulik sotib ol”, deya buyruq beribdi. Uyma-uy yurgan shahzodaga turlicha maslahatlar berishibdi. Oxiri bir uydan nazokatli qiz chiqib, bir pulga qovun olishni aytibdi. Qovunning mag‘zini odam, po‘chog‘ini mol-hol, urug‘ini tovuqlar yeyishini tushuntiribdi.
Shu tadbirli qiz bilan umr yo‘lini bog‘lagan shahzoda ham otasining ishonchini oqlab, saltanatni boshqarar darajadagi oqillikka erishibdi.

Bizni kuzatishda davom eting
https://t.me/+U21XR3bFHPo3Y7RR Ochish/sharhlash

2022-07-10 11:47:18 QIZ BOLA — KELAJAK DAVOMCHISI

Bug‘doyzorni oralab o‘tish uchun kimga ruxsat beriladi?
Onaning oiladagi o‘rni, farzandlar tarbiyasiga ta'siri haqida xalqimiz ko‘p va xo‘p hikmatlar aytgani bejiz emas. Chunki oiladagi iqlim, farzandlarning xulqi, odobi, otaga va atrofdagi kishilarga munosabati, qarashlari, avvalo, onaning ta'sirida shakllanadi, bola atrofga onaning ko‘zi bilan qaraydi. El orasidagi «Ota bilimli bo‘lsa, farzandlar bilimli bo‘ladi. Ona bilimli bo‘lsa, millat bilimli bo‘ladi», degan naql ham shundan dalolat beradi. Darhaqiqat, ulug‘ kishilarning tarjimai holiga nazar tashlasak, ularning bu darajaga erishishida onalarning o‘rni beqiyos bo‘lganligiga guvoh bo‘lamiz. Ibn Sino onasi Sitorabonudan, Bobur mirzo onasi Qutlug‘ Nigorxonimdan dastlabki saboqlarni olgan. Temuriy shahzodalarning kamolotida Saroymulkxonimning hissasi naqadar katta bo‘lganini tarixchilar qayd etishadi. Umuman, jamiyatning yuksalishida ayolning o‘rni naqadar ahamiyatli ekanligiga hayotning o‘zi guvohlik beradi.
Oilada qiz bola tarbiyasi bilan asosan ona shug‘ullanadi. Qiz bola tarbiyasi, ayniqsa, ko‘proq e'tibor talab etadigan va murakkab jarayondir. Qiz bola – go‘zallik va orastalik timsoli. Shuning uchun ham qiz yoshlikdan go‘zal xulq va odobga, shirin muomalaga, ozoda turmushga o‘rgatib boriladi.
Hadisi sharifda aytiladi: «Payg‘ambarimiz «Kimning uchta qizi bo‘lsa, tarbiyasini yaxshi qilsa, Alloh taolo uni qiyomat kuni jannatga kiritadi», dedilar. Shunda bir kishi turib: «Ikkita qizi bo‘lsa-chi, ey Allohning rasuli?» deb so‘radi. «Ikkita qizi bo‘lsa ham», deb aytdilar. «Agar bitta qizi bo‘lsa-chi?» deb so‘radi ikkinchi kishi turib. «Bitta qizi bo‘lsa ham, yaxshi tarbiya berib, turmushga uzatsa, qiyomatda, albatta, jannatga kiritilgusidir», dedilar payg‘ambarimiz».
Bir rivoyatda keltirilishicha, bug‘doyzorni oralab o‘tishga hyech kimga ruxsat berilmas ekan. Hatto onasini ko‘rgani ketayotgan bolaga ham, bolasini yo‘qlab borayotgan onaga ham... Sababi bug‘doy — non, bug‘doy — rizq-nasiba. Bug‘doyzorni oralab o‘tish nonni oyoq osti qilish bilan barobar. Ammo opasi yo singlisini yo‘qlab borayotgan insonga bug‘doyzorni oralab o‘tishi uchun ham ruxsat berilar ekan.
Roviylardan yana birining keltirishicha, qadimda kishilar kemaga chiqib, uzoq safarga otlanibdilar. Yo‘lning yarmiga yetganda birdan bo‘ron turib kemani chayqata boshlabdi. Dovul borgan sari kuchayib, odamlarni vahima bosibdi. Yo‘lovchilar yig‘lab, Allohga yolvoribdilar. Ittifoqo, kemada ko‘pni ko‘rgan bir mo‘ysafid bor ekan. «Birodarlar, — debdi u, — orangizda opa-singlisini ko‘rgani ketayotganlar bormi?». Odamlar orasidan bir kishi: «Men, men singlimni ko‘rgani borayapman», debdi. Shunda donishmand chol: «Unday bo‘lsa qo‘rqmanglar, bizni Alloh panohida saqlaydi», degan ekan.

Bizni kuzatishda davom eting
https://t.me/+U21XR3bFHPo3Y7RR Ochish/sharhlash

2022-07-10 10:53:29 Тарбияланувчилар ижодий қобилиятини юзага чиқариш учун боғчанинг ўзи ёки истироҳат боғларида расм чизишни ташкил этиш орқали болалар дунёқараши кенгаяди, қўл маторикаси ривожланади.
– Тарбияланувчиларим очиқ ҳавода мазза қилиб ўйнашяпти, – дейди Сирдарё вилояти Сайхунобод тумани 9-МТT тарбиячиси Зуҳра Бойназарова. – Боғчамиз бурчагидаги қумлик болажонларнинг севимли маскани. Қум ва сувни аралаштириб, нам қумдан турли буюмлар ясаймиз, ўйинлар ўйнаймиз. Очиғи, уларни қаттиқ назоратимга олганман. Бир-бирининг сочи, кўзига қум сочмаслигига алоҳида эътибор қаратаман. Қумда ўйнаш – хотиржам бўлиш, ижодий қобилиятини юзага чиқаришда муҳим аҳамиятига эга.
Мухтасар айтганда, ёз фасли болажонлар учун йил бўйи соғлом юриши учун куч-қувват йиғадиган фаслдир. Бу фаслнинг қизиқарли бўлишини таъминлаш тарбиячининг ижодкорлиги, ташаббускорлигига боғлиқдир.
Қуйидаги ўйинларни ўйнаш тавсия этилади:
Копток
Копток билан футбол, волейбол, баскетбол. Бу чаққонликни, ҳаракатлар координациясини ривожлантиради. Ўғил болалар коптокни туттиб олганда ўз-ўзидан қониқиш ҳосил қилади. Шуни унутмангки, коптокни вазни меъёрий талабларга жавоб бериши шарт.
Велосипедда учиш
Велосипедда учиш – жудаям қувонарли машғулот. Агар бола учишни билмаса, унинг ёшиниинобатга олиб ўргатиш даркор. Бу эса кўриш қобилиятини ривожлантиради.
Бўр билан расм чизиш
Турли рангдаги бўр билан асфалтьга расм чизиш болажонларнинг севимли ўйинларидан бири.
Совунли кўпиклар
Совунли кўпиклар болаларга нафақат эстетик завқ беради, балки уларнинг кайфиятининг кўтарилишига, хурсандчилигига замин яратади.

Bizni kuzatishda davom eting
https://t.me/+U21XR3bFHPo3Y7RR Ochish/sharhlash

2022-07-10 10:53:29 Ёз – ўтмоқда соз!

Ёз фаслини болалар ўзгача иштиёқ билан кутишади. Боғчаларда бу фаслда машғулотлар ўтилмайди. Хўш, тарбияланувчилар унда зерикиб қолишмайдими? МТМларда боланинг бўш вақтини унумли ўтказишга доир қандай тадбирлар ташкил этиш мақсадга мувофиқ?
Боғчаларда ёз фаслидаги машғулотлар бошқа фасллардан тубдан фарқ қилади. Асосий эътибор, боланинг тоза ҳавода ўйнашига қаратилади. Чунки, тоза ҳавода ўйнаш – боланинг нафақат жисмоний, балки эмоционал ривожланиши ва ижтимоий мослашувида муҳим рол ўйнайди, қобилиятини яхшилайди, мантиқий фикрлашини оширади. Дунёқараш ва хавфсизлик туйғуларини шакллантиради. Болалар жамоада ўйнаганда бутун ҳаёти давомида керак бўладиган ижтимоий муносабатларини ўрганади.
Бу фаслда тарбиячилар болалар зерикмаслигини таъминлаш учун қуйидаги машғулотларни ўтказиш мақсадга мувофиқ :
• тоза ҳавода спорт мусобақаларини ўтказиш;
• эрталабки гимнастика;
• кўчада жамоавий ўйин;
• боғча ичида ташкил этилган боғда жамоавий ишлаш;
• табиатга саёҳат(масалан, атроф-олам билан танишув);
• эртак китоб ўқиш машғулоти;
• ижодий қобилиятни юзага чиқариш учун расм чизиш: қоғоз, қум, ер.
Бу фаслда Ҳар куни эрталаб гимнастик машқларни бажариш тарбияланувчи саломатлиги учун жуда фойдали бўлиб, болада қон айланиши тизими яхшиланади, иштаҳаси очилади.
Спорт мусобақалари ва жамоавий ўйинлар натижасида тарбияланувчилар жисмоний жиҳатдан чиниқади, шу билан бир-бирини ҳурмат қилишни ўрганади.
МТМ ичида ташкил қилинган боғ ва гулзорда ишлаш – мурғак қалб эгаларини табиат дунёсига ошно қилади. Мева-сабзавотларнинг секин-аста пишиб-етилишини кузаташи орқали уларда сабр-тоқат туйғуси пайдо бўлади. Боғда бирор бир кўчат экиш, тагини юмшатиш, болага хотиржамлик бағишлайди, ўз ишидан қувонади, руҳияти кўтарилади, табиатга меҳри уйғонади. Моҳир тарбиячи бундай вазиятдан унумли фойдаланади. Бирор бир полиз экини ёки гулнинг таърифи, фойдали жиҳатлари ҳақида сўзлаб бериши болалар хотирасида муҳрланиб қолади. Қолаверса, ўз қўли билан эккан уруғи кўкариб, мева тукканини кўрган бола ич-ичдан қувонади. Улар ўсимликлар дунёсига ҳам одамларга зарур қуёш нури, сув ва ғамхўрлик кераклигини тушунишади.
Афсус билан шуни айтиш мумкинки, бугунги пайтда болалар тоза ҳавода ўйнашдан кўра, компьютерда ўйин ўйнаш ва теливизорда мультифилм кўришга кўпроқ вақт сарфлашни афзал билишмоқда. Ёз фаслида ҳам айрим боғчаларда гуруҳ хоналарида мултьфилм томоша қилишаётганининг гувоҳи бўласиз. Унинг ўрнига тоза ҳавода болалар саломатлигига таъсир этувчи спорт ўйинлари ёхуд ва турли дидактик ўйинларни ташкил этиш фойдали эмасмикан?
– Ёз фаслида хоналарда машғулот ўтилмайди, телевизор орқали мультфилм ҳам кўрсатилмайди. Теливизордан фақатгина қиш фаслида фойдаланамиз, ундаям вақти чегараланган ҳолатда, – дейди Навоий вилояти Кармана туманидаги 6-МТМ мудираси Дилшода Зокирова. – Болаларни зериктирмаслик учун очиқ ҳавода турли қизиқарли машғулотлар ташкил этаяпмиз. Эрталабдан болалар гимнастик машқ қилишади. Шахмат-шашка, “Ким чаққон?” спорт тўгараклари, бассейнда чўмилиш, ҳафтада икки марта ташкил этиладиган қўғирчоқ театрлари тарбияланувчилар қувончига сабаб бўлмоқда. Қолаверса, болаларни меҳнатга ўргатиш мақсадида боғча майдонида ҳар бир гуруҳ учун мўъжазгина “томорқалар” ажратилган. Уларга болажонлар баҳор фаслида гул кўчатлари ўтқазишганди. Ҳозир-да, бир-биридан чиройли анвойи гуллар одамнинг баҳри дилини очади. Шунингдек, маҳалла атрофи, истироҳат боғига саёҳатлар уюштирамиз.
Эътироф этиш лозимки, Дилшода опа раҳбарлиги эртак-терапия йўлга қўйилган. Эрталаб нонушта тугагач, болалар боғча ҳовлисига чиқишади. Бу вақтда бир нафар тарбиячи бирор бир эртакни ролга кириб, микрафон орқали айтиб беради. Эртак ўқиш бўйича эса тарбиячилар ўртасида жадвал тузилган.
Таъкидлаш жоизки, деярли барча боғчаларда атроф-муҳитни ўрганиш учун саёҳатлар уюштирилади. Бу болаларда ўзи туғилиб ўсган жойи ҳақида кўпроқ маълумотга эга бўлишига замин яратади. Ochish/sharhlash