2022-07-20 07:41:02
TUTUQ BELGISI
Tutuq belgisi - lotin alifbosida yoziladigan tillarda ishlailadigan belgi. Bu belgi ko‘plab tillarda, jumladan polineziya tillarida
fonetik ayirishni ifodalaydi. Tutuq belgisi g‘arb tillarida “apostrof”, polinez tillarida esa “okina” deb ataladi.
Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosida 29 harfdan keyin keladi. Alifbomizda bu belgi kirill alifbosidagi ayirish belgisi
(“ъ”) o‘rnida qo’llaniladi. Tutuq belgisi mavjud so‘zlar bizga asosan arab tilidan kirib kelgan. Chunki u tildagi “ayn” harfi va
ba’zi o‘rinlarda “hamza” belgisi bizning alifbomizda yo‘q. Shuning uchun ular tutuq belgisi bilan ifodalanadi.
O‘zbek alifbosida tutuq belgisiga ma’lum vazifalar yuklangan. Bu vazifalar quyidagilar:
1. Unli tovushlardan keyin kelib, unlining cho‘ziqroq aytilishini ta’minlaydi. a’lo, ta’lim, ba’zan, e’lon, fe’l;
2. Unlidan oldin qo‘yilib, unlini undosh tovushdan ajratilib aytilishini ta’minlaydi. in’om, san’at, mas’ul, qat’iy;
3. S va h harflarni sh harfidan farqlash uchun ishlatiladi. Is’hoq, mus’haf, as’hob kabi.
Eslatmalar:
1. Mo‘jiza, mo‘tadil, mo‘tabar, mo‘jaz kabi so‘zlarda o‘ unlisi cho‘ziqroq aytiladi, lekin tutuq belgisi qo‘yilmaydi.
2. Tutuq belgisi farqlash vazifasini ham bajaradi va paronimlarning yuzaga kelishiga asos bo‘ladi. a’yon-ayon, buq’a-buqa,
da’vo- davo, qal’a-qala, ta’na-tana, ta’rif-tarif
3. O‘zbek tilida g, o, o‘, ch harflari bilan boshlanuvchi so‘zlarda tutuq belgisi uchramaydi.
"A"
Al'amon
Arshi a'lo
As'asa -dabdaba
As'hob
A'lam
A'lo
A'mol
A'yon
A'zam
A'zo
A'zoyi badan
"B"
Badfe'l
Badta’m
Bama'ni
Ba'd
Ba'daz
Ba'zan
Ba'zi
Beta'sir
Bid'at
Bil'aks
"D"
Da'vat
Da'vo
"E"
E'lon
E'tibor
E'tiboran
E'tiqod
E'tirof
E'tiroz
E'zoz
E'zozlamoq
"F"
Fe'l
"H"
Hayit-ma'raka
Hay'at
"I"
Ilm-ma'rifat
In'ikos
In'om
Iste'dod
Iste'fo
Iste'mol
Itfe'l
"J"
Jur'at
"K"
Ka'ba
Ka'batullo(h)
"L"
La'l
La'li (patnis)
La'nat
La'nati
"M"
Madaniy-ma'rifiy
Mal'un
Mas'ud
Mas'ul
Mas'uliyat
Mash'al
Mash'ala
Mash'um
Ma'dan
Ma'lum
Ma'lumot
Ma'mur
Ma'muriy
Ma'muriyat
Ma'nan
Ma'naviy
Ma'naviyat
Ma'no
Ma'qul
Ma'raka
Ma'ramoq
Ma'rifat
Ma'rifiy
Ma'ruf
Ma'ruza
Ma'sum
Ma'tal
Ma'yus
Ma'zur
Ma'shuq(a)
Me'da
Me'mor
Me'moriy
Me'yor
Me'yoriy
Minba'd
"N"
Nash'a
Na'matak
Na'ra
Ne'mat
Noan'anaviy
Noma'lum
Noma'qbul
Noz-ne'mat
"P"
Purma'no
"Q"
Qal'a
Qat'iy
Qat'iyan
Qat'iyat
Qa'da
Qa'r
Qit'a
Qur'a
Qur'on
"R"
Ra'no
Ra'y
"S"
San'at
Sa'va
Sa'y
Sa'y-harakat
Suiiste'mol
Sur'at
"T"
Tal'at
Ta'b
Ta'bir
Ta'kid
Ta'lim
Ta'lim
Ta'limiy
Ta'limot
Ta'lim-tarbiya
Ta'm
Ta'min
Ta'minot
Ta'mir
Ta'mirtalab
Ta'na
Ta'qib
Ta'rif
Ta'rif-tavsif
Ta'sir
Ta'sirchan
Ta'sis
Ta'til
Ta'viya
Ta'zim
Ta'zir
Ta'ziya
"U"
Umumta'lim
Uzr-ma'zur
"V"
Valine'mat
Va'da
Va'daboz
Va'z
Va'z-nasihat
"X"
Xayr-ma'zur
Xil'at
Xushfe'l
Xushta'm
"Y"
Ya'juj-ma'juj
Ya'ni
"Z"
Za'far
Za'faron
" G' "
G'ayrishar'iy
"Sh"
Shar'an
Shar'iy
Sha'bon
Sha'n
Sha'n-shavkat
She'r
She'riyat
Ma'lumotlarimiz linksiz ko'chirilmasin!
Hurmatli admin( ka) lar
@LiderTilchilar
335 viewsDILOYAT OBIDOVA, edited 04:41
L
