2022-07-06 20:35:41
9-sinf (test, savol-javob,qo'llanma):
ENERGIYA ALMASHINUVI
Energiya almashinuvi ----- Organizmga kirgan moddalarni Parchalanishidan chiqadigan energiya hosil bo'lish jarayonidir.
1g Oqsil parchalansa ----- 17,6 kj ( 4,1 kkal )
1g Uglevod parchalansa -17,6 kj ( 4,1 kkal )
1g Yog' parchalansa ------ 38,9 kj ( 9,3 kkal)
Organizmga tushgan Uglevodlar ( Polisaxaridlar ) Parchalanib --- Monosaxaridlarga aylanadi.
Monosoxaridlardan energiya hosil bo'lish jarayonini birgalikda ko'rib chiqamiz.
C6H12O6 ------ bog'larida yashiringan energiya ------ 2800 kj
Hosil bo'lgan energiya
1-qismi ---- issiqlik sifatida tarqaladi
1 qismi --- ATF ga to'planadi.
Energiya almashinuvi 3 bosqichda ketadi.
1. Polisoxaridlardan ---------- > Monosaxaridlarga parchalanish.Sitoplazmada kechadi.
( Bunda hosil bo'lgan oz miqdordagi energiya issiqlik sifatida tarqalib ketadi )
2. Xosil bo'lgan monosaxarid ( C6H12O6 ) Sitoplazmada parchalanadi.
C6H12O6 ------ 2 C3H6O3 ( Sut kislota )
Bu jarayonda 200 kj energiya xosil bo'ladi.
200 kj --- 80 kj ------- 120 kj
( 40 % ) ( 60 % )
2 ATF issiqlik sifatida
Eslatma: 1ATF - 40kj energiya saqlaydi
3. 2 molekula Sut kislota Mitoxondriyada CO2 va H2O gacha parchalanadi.
2C3H6O3 ---- > 6CO2 + 6H2O
Bu jarayonda jami 2600 kj issiqlik ajralib chiqadi.
2600 ---- > 1440 kj ----- > 1160 kj
( 55,4 % ) ( 44,6 % )
ATF issiqlik sifatida
Jami energiya --- > 2800 kj
Jami ATF dagi energiya --- > 1520 kj
Jami issiqlik energiyasi --- > 1280 kj
Oqsil, Uglevod, Nuklein kislota biopolimerlar.
YOG’LAR esa biomolekula hisoblanadi.
Oqsil monomerlari – aminokislotalar.
Nuklein kislotalar monomeri – nukleotidlar hisoblanadi.
Hujayrda tuzilishi, vazifasi va yana bir qancha xususiyatlari bilan farq qiluvchi ikki xil nuklein kislota: dizoksiriboza (DNK) va ribonuklein kislota (RNK) uchraydi.
DNK va RNK nukleotidlardan tuzilgan.
Har bir nukleotid azot asosi (Purin asosi - ADENIN, GUANIN: Pirimidin asosi - TIMIN, SITOZIN, URATSIL), monosaxarid (dezoksiriboza, riboza) va fosfat kislota qoldig’idan tashkil topgan.
Dezoksiriboza va Riboza pentozalar guruhiga kiradi. Ularning tarkibida 5 tadan C (uglerod) atomi bo’ladi.
Dezoksiriboza tarkibida 1 atom O (kislorod) yetishmasligi bilan ribozadan farq qiladi.
DNK nechta nukleotiddan iborat bo’lsa, shuncha dezoksiriboza (pentoza) bo’ladi.
Nukleotidlarning molekulyar massasi shartli ravishda 330 D (Dalton). Orasidagi masofa 0,34 nm yoki 3,4 A (Angstrem) ga teng.
DNK – 2 ta zanjirli bo’lgani uchun orasida vodorod bog’lari mavjud bo’lib, ular doimo komplementar sherik nukleotidlar
A - T orasida 2 ta
G - S orasida 3 ta vodorod bog' bo’ladi.
DNK ning RNK dan farqli tomoni – molekulyar massasi katta, 2 ta zanjirdan iborat, purin asoslaridan A, G; pirimidin asoslaridan S, T uchraydi. RNK da esa T uchramaydi.
DNK da Purin va Pirimidin asoslari vodorod bog’lar orqali, Purin asoslari o’zaro yoki Pirimidin asoslari o’zaro – fosfodiefir bog’lar yordamida birikkan.
DNK da nechta nukleotid bo’lsa fosfodiefir bog’ 2 ta kam bo’ladi. RNK da esa 1 taga kam bo’ladi.
Vodorod va fosfodiefir bog’lar DNK dagi kimyoviy bog’lar hisoblanadi.
RNK dan DNK sintezlanishi teskari transkripsiya; DNK ning 1 znjiridan RNK (i-RNK, t-RNK, r-RNK) lar sintezlanish jarayoni transkripsiya – ko’chirib yozish deb ataladi. Bu jarayon ham qat’iy komplementarlik asosida kechadi.
Hujayradagi eng asosiy assimilatsion jarayonlardan biri oqsil biosintezi hisoblanadi, bu jarayon asosan sitoplazmada, ribosomalarda kechadi.
Sintezlangan oqsil haqidagi irsiy axborot asosan yadroda, DNK da nukleotidlar ketma-ketligda yozilgan bo’lib, ular asosan dastlab RNK (i-RNK, t-RNK, r-RNK) sintezlab olinadi.
https://t.me/Kristall_atmbio
148 viewsedited 17:35
K
