2022-03-30 18:05:13
#АйюҳалВалад
ЯРАТИЛГАНЛАРНИНГ БИРИНЧИСИ—АҚЛ
Эй, фарзанд!
Аллоҳ Холиқи Зул Жалол аввал ақлни яратди. Бу ҳақда Пайғамбар (с.а.в.) шундай дейдилар:
«Аллоҳ ақлни яратиб, уни нур ичига қўйди. Илмни ақлнинг танига кийдирди. Фаҳм (сезги)ни ақлнинг жонига берди. Зуҳд ва тақвони унга жойлаштирди. Ихлосни юзига берди. Хасислик (тўймаслик)ни қулоғига берди. Ростликни тилига берди. Жўмардлик (саховат) ни қўлига берди. Таваккулни белига берди. Қўрқувни белидан пастга, умидни белидан баландга берди.
Кейин Аллоҳ Ўзи яратган ақлга шундай хитоб қилди:
«Эй, ақл! Кўтар бошингни! Тила, тилагингни берай!»
Ақл шундай деди:
«Эй, менинг Парвардигорим! Мен фақир, ҳақир бир махлуқингман, фақат гуноҳларимни кечиришингни сўрайман. Мени қай қулингга лойиқ кўрсанг, ўша бандангни ҳам кечиргайсан!»
Аллоҳ таоло шундай деди:
«Эй, Менинг фаришталарим! Сизлар гувоҳ бўлинг! Мен қай қулимга ақл берган бўлсам, ўша қулимни кечирдим. Бошида ақли бор киши ҳар ишини ақлга мувофиқ қилади».
Аллоҳ таоло Қуръони каримда (Нозиёт, 40-41) марҳамат этади:
«Аммо ким Роббининг азаматидан қўрқиб ўзини ёмонликдан (ҳавои нафсдан, шайтон шарридан) қайтарган (сақлаган) бўлса, борадиган жойи, шубҳасиз, жаннатдир!»
Аллоҳ ақлдан сўнг нафсни яратди, танига эса жаҳолатни кийгизди. Шаҳватни кўзига берди. Очкўзликни томоғига берди. Ёлғонни тилига берди. Ўзини хира кўрмоқни (худбинликни, манманликни, керилишни) кўксига берди. Таъмагирлик ва ҳирсни қорнига берди. Зулмни белига берди. Ғазабни қўлига берди. Нопокликни таносил аъзоларига берди. Фасод (фисқ, ғавғо, бузғунчилик)ни оёғига берди. Шубҳани белидан қуйисига, ширкни белидан юқорисига берди. Кейин Аллоҳ марҳамат этди:
«Эй, Менинг фаришталарим! Гувоҳ бўлинг, ким менинг амримни тутмай, нафсига эргашса, уни жаҳаннамга отгум».
Аллоҳ Қуръонда (Нозиёт, 37,38-39 оятлар) марҳамат этади:
«Йўлдан озиб, туғёнга тушиб дунёни афзал кўриб, устун қўювчиларнинг борадиган жойи, шубҳасиз, жаҳаннамдир!»
Демак, ҳар ким ишини ақлга мувофиқ адо этмоғи хайрлидир. Ақл қабул қилмайдиган ишдан яхшилик ҳосил бўлмайди. Ақлга зид ҳаракат қилган—нафсига эргашгандир. Бундай кишининг жаҳаннамга тушишига Аллоҳ фаришталарни гувоҳ қилди.
Инсон учун энг буюк душман — нафсдир. Нафс, ёмонликдан омон бўлмоқ — ақлга қулоқ солмоқ, ақлнинг яхши кўрсатмасига кўра ҳаракат этмоқдир.
Аллоҳнинг борлиги, бирлиги ҳам ақл билан танилади. Пайғамбарлар ақли юксакдир. Йўллари ҳам ақлга муъофиқдир. Ақл билан адо этилган амаллар жаннатга кўтарилади.
Аллоҳнинг раҳмати ва барокатига инсон ақл билан етади. Розилигини ақл билан қозонади.
Аллоҳнинг борлиги ва бирлигини англамаган, пайгамбарларга ишонмаган ақлсиз, тентак, динсиз, кофир, даҳрийдир.
Мусулмон бўлгани ҳолда нафсининг амрида бўлган аҳмоқлар ҳам бор.
Аллоҳ Қуръони каримда шундай дейди:
«... улар ҳайвонлар каби, ҳатто тубанроқдирлар...» (Фурқон сураси, 44-оят)
Яъни нафсига эргашганлар тўрт оёқли ҳайвонларқан ҳам тубанроқ бўлади.
Эй, фарзанд!
Аллоҳ Одамни (а.с.) яратди, Жаброил (а.с.) ақл, имон ва ҳаёни унга келтириб, шундай дедилар:
— Эй, Одам! Сизга Аллоҳдан салом. Келтирганим уч нарсадан бирини қабул қилишингни истайди.
Одам (а.с.) ақлни қабул қилдилар.
Жаброил (а.с.) имон ва ҳаёга;
— Қани, сизлар айрилиб, кетинг, — дедилар.
Шунда имон:
— Аллоҳ менга ақлдан ажрамаслигимни, у қайда бўлса, ўша ерда бўлишимни амр этди. Мен ақлдан айрилмайман, — деди.
Кейин ҳаё:
— Аллоҳ мени имонга омонат қилди. Имон қайда бўлса, мен ҳам ўша ердаман. Имон бўлган жойдан айрилмасман деди.
Шундан сўнг учови бир жойда қолиб, бир-биридан айрилмадилар.
Бу ҳолга кўра Аллоҳ кимга ақл берган бўлса, имон ва ҳаё ҳам у билан биргадир. Кимга ақл берилмаган бўлса, унда имон ҳам, ҳаё ҳам бўлмайди.
Абу Ҳомид Ғаззолийнинг "АЙЮҲАЛ ВАЛАД" китобидан
••┄┄┄❅┄┄┄•••
Илмий маърифий канал:
@Ilmsari_official
23 views15:05