HAYOT DEGANLARI...

2022-07-19 16:44:41 HOMO CONNECTUS – РАҚАМЛИ ДУНЁ МУБТАЛОЛАРИ


Француз тарихчиси Жюль Мишле "Ҳар бир сўз бир фикрни ифодалайди ва ҳар бир фикр бир мавжудликдир" дейди. Аслида, мавжудликнинг турли кўринишлари, шаклу шамойиллари бор. Техника асрида мавжудликнинг янада фарқли кўринишлари пайдо бўлди.

Файласуфлар бугунги давр инсонларини "Homo connectus" (боғланувчи одам) яъни бошқалар билан боғланишни, муттасил мулоқот қилишни ёқтирадиган одам тарзида талқин қилишади.

Бугина эмас, “Homo connectus” бир нави нарцист (ўзига маҳлиё инсон) профилининг фалсафадаги фарқли номи ҳамдир.

Ашрафи маҳлуқотнинг бу тури қаршисида ҳар қандай нарцист ҳам беғубор қолиши тайин. “Homo connectus”нинг ақлу хаёлида “Агар улар мен ҳақимда ўйлашаётган бўлса, демак мен мавжудман” деган қараш ҳукмрон.

Аслида биз ҳаммамиз бир-биримизга боғлиқмиз. Яъни менинг мавжудлигим бошқа бировларга боғлиқ. Мен ҳақимда қаердадир гапиришаётган бўлса, демак мен ўша ерда борман. Мен ҳақимда қаердадир ёзишса, ёзганларимдан иқтибослар олишса, мен ҳақимда гапиришса, мен ўша ерда мавжудман.

Ижтимоий тармоқларда мени ўқишаётган бўлса, демак ҳақиқат қадар виртуал оламда ҳам борман. Мени тармоқларда кузатишаётган бўлсалар, демак рақамли оламда ҳам борман. Мени кимдир, кимлардир дунёнинг қайсидир бурчагида эслаётган бўлсалар, ўша ерда ўшанча миқдорда борман.

“Homo connectus” аждоди “Homo sapiens”дан қолган мерос – “унутилишдан қўрқиш” ҳиссини мубталолик даражасига олиб чиқди. У энди реал оламдан зиёда рақамли дунёга кўпроқ вақт ажратмоқда. Чунки у ерда бир вақтнинг ўзида ўнлаб, юзлаб, минглаб, миллионлаб "мавжуд бўлмаган" макон ва хотираларда у МАВЖУД бўла олади. Шу маънда “Homo connectus” – рақамли дунёга мубтало авлоднинг номи ҳамдир.
Mаъруфжон Йўлдошев

https://myuldashev.blogspot.com/2021/11/homo-connectus.html?m=1 Ochish/sharhlash

2022-07-13 17:56:44 ЁРУҒЛИККА БОШЛОВЧИ ШЕЪРИЯТ (Шоир Аъзам Ўктам ижоди ҳақида)

Чексизлик гирдобига тушиб қолган инсон адабиёт кўрсатган томондаги ёруғлик сари интилади. Адабиёт инсонни йўқ бўлиб кетишдан, мақсадсизлик ва маънисизликдан асрайди. Адабиёт, энг аввало, инсонга хаёл қилишни, тафаккур ва тасаввур қилишни ўргатади.

Динлар ва мифологик таълимотлар замирида ҳам айни маъно яширинган. Яъни исёнкор руҳни ҳечлик ботқоғидан қутқариб муқаддаслик мартабасига олиб чиқиш.

Аъзам Ўктам шеъриятининг асосини ҳам айни шу ҳақиқат ташкил этади. Унинг шеърларини ўқиганда, майда ташвишлардан анча баландда турадиган самимиятни, бегидир ҳақиқатни туясиз. Унинг ҳеч ким кўрмаган ноёб бир манзарани, сўзни ёхуд фикрни топа олгани учун эмас, ҳаммага маълум бўлган манзара, сўзни ёки ҳолатни ўзига хос тарзда кўра олгани ва ўз услубига мувофиқ ифодалай олгани учун ёқтириб қоласиз...

***
Йирик лингвопоэтист олим Роланд Барт фотосуратлар таҳлили орқали муаллифнинг эстетик оламини ёритиш жараёнида иккита атамадан фойдаланади: “studium” ва “punctum”. Studium атамаси орқали олим муаллифнинг мақсади ва натижасини изоҳлайди. Суратда акс этган ҳолатлар, нарса-буюмларнинг маъно-мазмуни ва ёзувчининг уларга юклаган маъноси ҳақида фикр юритади.

Punctum атамаси эса суратда акс этмаган аммо суратни томоша қилган инсоннинг хаёлотида акс этган қандайдир тасаввурлар, аллақандай кайфиятни уйғотувчи эсламлар (ассоциация) ва илҳомларни ҳосил қилувчи “нимадир”ни ифодалаш учун ишлатилади. Адабиётшунослар мазкур атамалардан бадиий асарларни таҳлил қилишда ҳам фойдаланишади. Studium хусусий ҳолатни тадқиқ қилишда, punctum эса нисбатан кенгроқ, бир неча асари учун муштарак бўлган нуқтани аниқлашда ишлатилади. Аъзам Ўктам шеърияти учун умумий нуқта яъни punctumни белгилаш зарурати туғилса, эҳтимол, кўпгина шеърларига хос бўлган кучли киноявий муносабатни айтиш мумкин бўлар. Чунки шу тарздаги киноя унинг бошқа шеърларида ҳам кузатилади.

Масалан:

Кун кўрмай куним кўрдим:

Тез кеч кирди, тонгдан дил хуфтон.

Ўсиб қарияпман,

Енгилиш – енгил иш.

Ҳар тун ҳаёт марҳум,

Доим тирик ўлим:

ҳаёт менга дўстмас, ҳа, ёт. (Кузда кулган чечак)

Шеърни илк марта ўқиганда, лирик қаҳрамоннинг ҳаётдан норизолиги, тақдирдан шикоятзадалиги ва буларнинг барига кучли бир киноя билан қараши сезилади. Буни “кун юзини кўрмаслик”, “кунини кўрмоқ”, “енгилиш – енгил иш”, “ҳаёт марҳум”, “ҳаёт дўстмас, ҳа, ёт” каби ўзига хос ифода шакллари таъкидлаб туради.
Батафсил:

https://myuldashev.blogspot.com/2021/11/blog-post.html Ochish/sharhlash

2022-07-13 16:12:45 Тупроққа тўкилган ҳар бир уруғда Тангрининг ҳикмати яширинган бўлади. Тўкилган уруғнинг қайси бирилари яна униб чиқади, наслни давом эттиради. Униб чиқмагани ҳам завол бўлмайди. Ўша ўсиб чиққан майсага озиқ бўлади, тупроққа мадор бўлади. Бу кўҳна чархипалакда ҳар зарранинг ўз вазифаси бор...
— Бобо, бу лолақизғалдоқку...
— Ҳа, кимдир лола дейди, кимдир қизғалдоқ, Ойжамол бувинг уни ёниқгул дерди. Ичини кўрдингми, қорайиб турган жойини... Ташқаридан қараганда жуда чиройли бўлади. Ойжамол бувинг “дардли одам” деб ҳеч кимга уздирмасди бу гулларни. Болам, бу ерлардаги ҳар бир гиёҳ муқаддас. Беҳудага ҳеч бирини узмагин. Гуноҳ бўлади. Бу ўт-ўлан табиатнинг тили, сўзи, дарди, сири...
Бобо узоқ ўйга толди. Невараси бу гапларни тушуниб етишига ҳали кўп қовун пишиғи бор.

Маъруфжон Йўлдошевнинг "Ойжамол" ҳикоясидан Ochish/sharhlash

2022-07-10 19:31:21 #таржима
Поктийнат кишилар суҳбатидан баҳраманд бўлмоқ подшоҳлар бошига тож бўлмоқдан афзалдир.
Жалолиддин Румий

Маъруфжон Йўлдошев Ochish/sharhlash

2022-07-09 19:30:25 Hayot deganlari...
(mitti hikoya)

— Nima o‘qiyapsiz? 
— Roman.
— Nomi nima? 
— Hayot.
— Nima haqida?
— Hayot haqida.
— Masalan?! 
— Masalan: o‘ylar, tuyg‘ular, sezimlar, xayollar, orzular, kulgilar, mazaxlar, iztiroblar, sitamlar, og‘riqlar, andishalar va yana ko'p narsalar haqida.
— Hmmm... Hayot deganlari shulardan iboratmi?
— Koshki faqat shulardan iborat bo'lsa...
— Bular bir romanga ko‘plik qilmaydimi?
— Ehtimol... Ammo bir hayotga kamlik qiladi...

Мa'rufjon Yo'ldoshev

@kitobxonam Ochish/sharhlash

2022-07-09 12:05:39 Ассалому алайкум!

Қурбон ҳайити муборак бўлсин!

Кейинги ҳайитларга соғ-саломат етишни Яратган насиб этсин!




@hayot_deganlari Ochish/sharhlash

2022-06-28 15:27:55 #tarjimalar

МАВЛОНО ДЕЙДИКИ...


Гўзал кунлар келишини кутма. Унга томон бормоғингни унутма.
*
Тилингдан олдин қалбингни тарбия қил. Чунки сўз қалбдан келиб, тилдан чиқади.
*
Эй, дил! На битмас хазинасан, на давосиз дард.
*
Минг йил ўқисаму, мендан "нимани билдинг", деб сўрасалар, "ҳаддимни билдим" дейман.
*
Дедиларки, кўздан йироқ кўнгилдан йироқ. Дедимки, кўнгилдаги кўздан йироқ бўлса не наф?
*
Ишқ азоби тортмаган юрак ё телбанинг, ё мурданинг юрагидир.
*
Эй, ёр! Биз ишқ узумининг шингиллари эдик-ку! Бошқа шишаларга шароб бўлибмиз, бошқа хаёлларда хароб бўлибмиз.
*
Гулнинг гўзаллиги уруғидан; инсоннинг ҳусни эса қалбидандир.
*
Кўнглингни покламабсан-ку, тинмай таҳорат олганинг нимаси?!
*
Одамлар суратини безатса, сен сийратингни беза. Одамлар бошқалар айбидан сўз очса, сен ўз қусурингни ўйла.
*
Поктийнат кишилар суҳбатидан баҳраманд бўлмоқ, подшоҳлар бошига тож бўлмоқдан афзалдир.
*
Ҳожат эмас, ҳаммасини сўзла баён қилмоққа, бир боқмоқ минг сўздан яхшидир англаганга.
*
Ўйларинг сўзларингга, сўзларинг феълингга, феълинг тақдирингга нуқс этади. Гўзал ўйла, гўзал яша.
*
Ҳар ҳолни хайр, ҳар кечани қадр, ҳар келганни Хизр бил.
*
Инсон табассуми билан тарбиясини, нимага кулгани билан савиясини намоён қилади.
*
Эй, дўст! Мен Мажнун эмасман, аммо чақирсанг чўли биёбонга боришга ҳам тайёрман.
*
Кўнгил боғ, кўзлар булутдир. Булут йиғласа боғлар яшнагай.
*
Шамдек ёш тўк, кўнгил уйинг чароғон бўлсин.
*
Биз севсак гар, ер бўламиз, биз севсак гар, сел бўламиз. Биз севсак гар, лол бўламиз, биз севсак гар, жон бўламиз.
*
Модомики, ҳамманинг гуноҳини бекитолмайсан, ўз кўзингни юмиб қўя қол.
*
Дили ва тили бир бўлмаган инсон юз тилни билса ҳам тилсиз саналгай.
*
Бизни билган билади, билмаган ўзи билади.
*
Дўст деб аччиқ гапирганга эмас, аччиқни ширин гапирганга айтилади.
*
Китоб ўқишдан олдин ўзимизни ўқишни ўрганайлик.
*
Ҳаёт уйқудир, ўлимла уйғонур инсон. Сен шошил, ўлмасдан аввал уйғон.
*
Ғайратинг қанотингдир.

Турк тилидан Маъруфжон Йўлдошев таржимаси

http://myuldashev.blogspot.com/2015/04/blog-post_97.html?m=1 Ochish/sharhlash

2022-06-25 18:43:07 #tarjima
ШУКРУ ЭРБОШ


Соғинч жилваси


Эгри чизиқлар ҳорғин,

Икки қошим орасида.

Икки қошим орасида оғриқ,

Кўзларимда оғриқ негадир,

Кўзларимда кучаяр ёнғин.


Бир ёнимда майда ташвишлар,

Рўзғор, нон ва майда-чуйда.

Ҳаётимга ошнодир бари.

Бир ёним бетиним қўшиқлар куйлар

Йўл, соғинч ва алланима.

Менинг энг гўзал тушларим

ичимда қолди.


Бир нималар камаймоқда кун сайин,

Бир ерларим эриб борар тинмайин.

Бошим узра айланмоқда бир булут.

Мен сут-мовий тонгларни орзуласам

Терсоқар сувларда чўкмоқда оқшом.

Турк тилидан Маъруфжон Йўлдошев таржимаси

https://t.me/hayot_deganlari Ochish/sharhlash

2022-06-22 16:26:40 Ёмғирга ҳамоҳанг гўзал мусиқа

@hayot_deganlari Ochish/sharhlash

2022-06-22 12:11:30 "Ўзбекистон“ радиоканалида журналист Ҳулкар Ҳамрoеванинг сўз сеҳри, шеър тафти, лингвопоэтика каби мавзулар юзасидан тилшунос олим, профессор Маъруфжон Йўлдошев билан бўлган суҳбати (такроран берилмоқда)

Суҳбат давомида Устоз томонидан айтилган қимматли фикрлар, тавсиялар лингвопоэтика, бадиий матн тадқиқи бўйича тадқиқот олиб бораётганларга яхши йўлланма бўлади.

https://t.me/hayot_deganlari Ochish/sharhlash