So'zdin_so'z

2022-07-15 12:45:51 “To‘” bilan boshlanadigan so‘zlar – to‘qmoq, “qi” bilan boshlanadigan so‘zlar – qilich

Shu sabab mushtlashish yoki to‘mtoq qurollar bilan jang qilish “to‘balashish”, pichoq, qilich, nayza kabi o‘tkir qurollar bilan jang qilish qirg‘in deb atalgan.

O'z: https://oyina.uz/uz/article/839

Ўз: https://oyina.uz/kiril/article/840

Kanalga ulanish: @oyina_portali Ochish/sharhlash

2022-07-14 20:01:06 #chaqchaqlashaylik
#shevashunoslik

Oz so’zini qanday shaklda ishlatasiz?

Turli shevalarda turlicha shaklda “oz” so’zini uchratishimiz mumkin va bir so’z bilan aytish mumkinki, bu so’z o’z erkalanishi bilan ajralib turar ekan. Masalan,
azgina,
azgincha,
mincha,
qitti,
jichcha,
gartak,
gattay,
jinday va hokazo.

Siz tomonda bu so’z qanday ishlatiladi? Izohlarda qoldiramiz!

Do'stlaringizni ham taklif qilishni unutmang.
https://t.me/farqi_bormi Ochish/sharhlash

2022-07-13 14:35:46 #chaqchaqlashaylik

"Super Oy" hodisasi haqida eshitganmisiz?

Bolalar yozuvchisi Sa'dullo Quronov 1 yilda 2-3 marotaba ro'y beradigan "Super Oy" hodisasi haqida shunday ma'lumot qoldiribdi:

Bugun sizda “super Oy” hodisasini kuzatish imkoni mavjud!

Gap shundaki, bugun (13-iyul) tabiiy yoʻldoshimiz – Oy sayyoramizga maksimal darajada yaqinlashadi.

Aslida Oy va Yer oraligʻidagi oʻrtacha masofa 384 – 467 ming kilometrni tashkil qiladi. Biroq bugun Oy – oʻz orbitasining Yerga eng yaqin nuqtasiga keladi va biz uni “atigi” 357 300 kilometr masofadan kuzata olamiz.

Xullas, bugun bolalar bilan Oyni kuzatishni unutmang. Bu hodisa yilda 2-3 marta boʻladi, xolos.

Do'stlaringizni ham taklif qilishni unutmang.
https://t.me/farqi_bormi Ochish/sharhlash

2022-07-12 11:03:39 Ochish/sharhlash

2022-07-12 11:01:10 #chaqchaqlashaylik

Galo nima va uning o‘zbekcha muqobili bormi?

Oy qo‘rg‘onlanishi hodisasi haqida avval ham gaplashgan edik. Ushbu hodisa yuz berganda, Oy atrofida paydo bo‘ladigan halqa fan tilida GALO deb yuritiladi. “O‘zbekiston Milliy ensiklopedoyasi” da bu haqida shunday ma’lumot berilgan: GALO (fransuzcha halo, yunoncha halos — Quyosh yoki Oy gardishi) — atmosferada sodir bo‘ladigan optik hodisa. Asosan muz kristallaridan tashkil topgan patsimon qatlamli baland bulutlarda yorug‘likning sinishi va qaytishi natijasida ro‘y beradi. Galo ko‘pincha yorug‘ rangdor doyra, doyra yoyi, yorug‘ ustunchalar, dog‘lar va boshqa shakllarda Quyosh yoki Oy atrofida kuzatiladi.

“Galo” so‘zining o‘zbekcha muqobili yo‘qmi?” degan tabiiy savol o‘rtaga chiqadi!

"O‘zbek tilining izohli lug‘ati” da bu so‘z ham muqobili ham berilmagan. Lekin “Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lug‘ati” da quyidagi ta’rif juda ahamiyatlidir:
HOLA – Oy va quyosh atrofidagi gardish;
Ul turfa chehra doiraning chambari aro,
Xurshid davrasida aningdekkim holadur (Xazoyi ul maoniy).
Qamarg‘a bo‘yla tosh o‘lgach havola,
Bo‘lub qalqon aning olida hola (Farhod va Shirin).

Yuqoridagi qoida va misollardan ko‘rinib turibdiki, Alisher Navoiy galo so‘zini “hola” tarzida ishlatgan. “Hola” so‘zi bilan doira, chambar, davra, xurshid, qamar so‘zlarining kelishi ham so‘zimizni dalillaydi. Bundan tashqari, Navoiy ijodidagi quyidagi bayt ham aynan o‘sha galo hodisasi va unga bog‘liq so‘zlar bilan birgalikda kelyapti.
Dema ul pari yuzini qilibdur ihota halqayi zulfikim,
Falaki latofat uza oning birisi qamar, biri holadur (Navoiy)

Hola so‘zini nafaqat Navoiy, balki Zahiriddin Muhammad Bobur ijodida ham uchratish mumkin:
Barcha pariylar, ey jon, girdingda zor hayron,
Go‘yo erur namoyon oy tegrasinda hola (Bobur).

Bundan kelib chiqadiki, “Galo” ni XV-XVI asrlarda bobolarimiz bilishgan va “Hola” deya ishlatishgan. Endi buning asli kelib chiqishi, negizi haqida ham birozgina izlanish olib borishgina qoldi, xolos. Chunki bu so‘z arabiy so‘z bo‘lib yunonlar o‘zlashtirganmi yoki aksinchami, hozircha bizga noma’lum. Asosiysi, ajdodlarimiz shu so‘zni ishlatgan va biz ham shuni ishlatishimiz maqulroq.

Do'stlaringizni ham taklif qilishni unutmang.
https://t.me/farqi_bormi Ochish/sharhlash

2022-06-12 17:53:37 #sõzim_ushbudir

Qarshi davlat universitetining Pedagogika instituti Tillar fakulteti O‘zbek tili va adabiyoti yo‘nalishi talabasi hamda Ma’suma Mo‘minova boshchiligidagi “Nihol” to‘garagi faoli Luqmonova Ruxsora she’rlariga tahlil yozdim. Fikringizni izohda qoldiring.

Sinchalakning o’zgacha parvozi (Luqmonova Ruxsora she’rlari tahlili)

Kanalga ulanish uchun
https://t.me/farqi_bormi Ochish/sharhlash

2022-06-05 13:56:06 #sõzim_ushbudir

“Qarshi universiteti” gazetasining 2021-yil sentabr oyi sonida Qarshi davlat universiteti Filologiya fakulteti talabasi Shukrullo Axmedovning "Qarmoqqa ilinmagan baxt" hikoyasi chop etilgan edi. Odatga ko'ra, "Yakshanba tahlili" uchun o'sha hikoyani tahlil qildim. Bu safar tahlilda shogirdlarning ham fikri ilova qilingan, o'qib ko'rib fikringizni qoldiring.

Shukrullo Axmedovning "Qarmoqqa ilinmagan baxt" hikoyasi tahlili

Kanalga ulanish uchun
https://t.me/farqi_bormi Ochish/sharhlash

2022-06-02 06:21:34 #sõzdan_sõzning_farqi_bor

Shtamm va shtamp: farqi nimada?

SHTAMM

[Nemischa — tana, asos]

Morfologik va fiziologik xususiyatlari oʻrganilgan mikroorganizmlarning sof oʻstirib olingan namunalari. Bir turdagi bakteriya, virus, mikroskopik zamburugʻlarning oʻzi yashash manbalari va qator xususiyatlari, masalan, antibiotiklarga sezgirligi, toksinlar, fermentlar hosil qilishga layoqati va boshqalar bilan bir-biridan farq qiladigan juda koʻp shtammlarga ega boʻladi.

Shtammlar yetishtirish morfologik belgilariga koʻra micelial, mikroskleriocial, koloniyalari tez va sekin oʻsadigan va hokazo shtammlarga boʻlinadi. Sanoatda oqsillar, antibiotiklar (shu jumladan, fermentlar), organik kislotalar va boshqalarning mikrobiologik sintezida qoʻllanadigan mikroorganizmlarning sof oʻstirib olingan shtammlari selekciya natijasida olingan yovvoyi shtammlarga nisbatan sermahsul hisoblanadi.

—

SHTAMP

[Nemischa Stampfe < italyancha stampa — muhr]

1 Muhrning odatda toʻgʻri burchakli turi, unda muassasa nomi, manzili va boshqa maʼlumotlar koʻrsatilgan boʻladi.
Uning ichidagi ikkiga buklangan qogʻozning yuqorisida.. jurnalning shtampi boʻlib, ostiga «oʻrtoq Saidiy» deb yozilgan edi.
(A. Qahhor, Sarob)

2 Turli materiallar (metall, plastmassa va boshqalar)ga bosim bilan ishlov berib, muayyan shakldagi buyumlar tayyolash uchun moʻljallangan asbob.
Plenum.. shtamp va asboblarni almashtirish, ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini oshirish.. yuzasidan aniq vazifalarni belgiladi.
(Gazetadan)

3 Ishlatilaverib siyqasi chiqqan, tayyor namuna, bir qolipdagi gap yoki ibora; shablon.
Adabiy shtamp. U gazeta sahifalarida shablon va shtampga yoʻl qoʻymaslik zarurligini aytadi.
(Gazetadan)
Nutqning psixofiziologik, informativ va shtamp shakllari ogʻzaki nutq uchun ham, yozma nutq uchun ham xosdir.
(«OʻTA»)

mening_tilim

Do‘stlaringizni ham taklif qilishni unutmang.
https://t.me/farqi_bormi Ochish/sharhlash

2022-06-01 18:58:00 #sõzdan_sõzning_farqi_bor

Iyun oyi bolalar kuni bilan boshlanib, yoshlar kuni bilan tugallanadigan oy!
(bolalalik va yoshlik so‘zlarining farqi bormi?)

Bir tanishimga atay yoshligiz qanday o‘tgan desam, menga soatlab bolaligini gapirib berdi. Ko‘pchilik “bolalik” va “yoshlik” so‘zlarni farqlay olmaydi. “O‘zbek tilining izohli lug‘ati” da bolalik so‘ziga 3 xil tarif berilgan bo‘lib, biz qidiryotgan tarif “Odamning hali voyaga yetmagan davri; yoshlik” dir. Tarifning oxirida yoshlik jumlasi ham qo‘shilishi barchani chalg‘itadi. Yoshlikka esa “o‘smirlik, navqironlik” tarifi berilgan. O‘zbekiston yoshlar ittifoqi hujjatlarida bolalar va yoshlarning yosh chegarasi aniq belgilab berilgan. Unga ko‘ra, 14 yoshgacha bo‘lganlar BOLA, 14 yoshdan yuqori 30 yoshgacha bo‘lganlar YOSHLAR hisoblanadi. 1-iyun “Xalqaro bolalar kuni”, 30-iyun “Yoshlar kuni” sifatida nishonlanishidan ham bu so‘zlarning farqlanishini anglash mumkin.

Do‘stlaringizni ham taklif qilishni unutmang.
https://t.me/farqi_bormi Ochish/sharhlash

2022-05-30 06:16:06 Ochish/sharhlash