Кеча муҳтарам юртбошимиз Мирзиëев Қашқадарëда зудлик билан эки | ELTUZ

Кеча муҳтарам юртбошимиз Мирзиëев Қашқадарëда зудлик билан экилган палмалар ëнида туриб, Темурнинг Тўхтамишхонни енггани ҳақида гапирди. Яъни "Темур - бизаники, Тўхтамиш - душман", деган маъно келиб чиқибди. Тўхтамиш ким? Тўхтамиш Москвани зир титратган Олтин ўрда хони. Эътиқодига кўра мусулмон. У имзолаган ëрлиқлар Навоий тили бўлган чиғатойча ëзилган. Навоий тили - ўзбек тили. Демак, хон бират ëзув-чизув ва дипломатик муносабатларни ўзбек тилида юритган. Тарихчилар унинг туркча гапирганини ëзишади. Тўхтамиш 1382 йили Москвани қамал қилиб, ўрисларнинг ўтакасини олиб қўйган ва шундан кейин ўрислар ҳар ой бюджетнинг қирқдан бирини Олтин ўрдага ўлпон қилиб тўлашни ҳеч кечиктирмаган. (Русчага қирқ сўзи сорок бўлиб кириб қолгани шу билан боғланади. Бошқа славян халқлар четиратсат дейди) Тўхтамиш аввалига Москва ëнидаги Серпухов шаҳрини ишғол қилиб, ўрнашиб олди.1382 йилнинг 24 августида Тўхтамиш Москвани ўраб олди. 26 август куни Москва таслим бўлди. Тўхтамиш Москвани остин-устин қилди. Бойликларни уруш ғанимати сифатида отларга ортиб, Олтин Ўрда ҳазинасига кирим қилди. Шундан кейин Тўхтамиш Переяславль, Владимир, Юрьев, Звенигород, Можайск ва бошқа ўрис шаҳарларини ҳам ишғол қилиб, шаҳар майдонларида аскарлари билан номоз ўқиди. Тўхтамиш бир муддат Амир Темур билан дўст эди. Кейин душманга айланишди. Тўхтамиш Чингизнинг ўғли Чўжининг невараси Тўй ҳожаканинг эрка ўғли. Тўхтамишнинг 7 ўғли 5 қизи бор эди. Катта ўғлини хоразмшоҳ шарафига Жалоладдин қўйганди (.Тўхтамиш Жалолоаддинни ўзига идеал деб билган). Иккинчи ўғли - Жабборберди. Учинчиси - Кепак¸ тўртинчи ўғлининг исми - Каримберди. Искандар ва Абу Саиддан кейин туғилган ўғлини Кичик деб эркалатгани учун исми Кичик бўлиб қолган. Аммо ундан кейин яна ўғил туғилгач, исмини Қодир Берган қўйди. Ўз вақтида русларни тириштириб, Кремлни отхона қилган Тўхтамиш бугунги Ўзбекистон аҳли учун нега душман бўлиши керак? Тарих - улуғ мураббий, аждодлар ëди - муқаддас.