Martin Eden

2023-03-28 03:38:46 You don't understand me until you wear my shoes) Ochish/sharhlash

2023-03-25 21:42:46 Diktatorlarning oʻyin qoidalari haqida. Ochish/sharhlash

2023-03-24 22:46:36 Nega rivojlangan mamlakatlarda tugilish kamayib ketgan?

Umuman olganda bugungi kunda fan va tibbiyot rivojlangani uchun aholining umr koʻrish davomiyligi 50-100 yil oldingiga qaraganda ancha yaxshilangan. Aynan shu jihat yaxshilangani sababli umumiy hisobda tugilish darajasi ham ortib bormoqda. XVII asrgacha insoniyat ochlik va yoʻqchilikda hayot kechirgan. 1 yoshgacha boʻlgan chaqaloqlarning 30 foizi nobud boʻlardi. (Bu 1000 tadan 300 tasi degani) Ammo soʻngi 200-300 yil ichida iqtisodiy taraqqiyot keskin oʻsdi va farovonlik darajasi yuqoriladi. Chaqaloqlarning oʻlimi kamaydi. Bugungi kunda tarqqiy etgan jamiyatlarda 1000 ta chaqaloqdan 4 tasi nobud boʻladi. Ammo savol tugʻiladi. Nega rivojlangan mamlakatlarda tugʻilish soni kamayib bormoqda?

Bu savolga ham iqtisodiyot javob bera oladi. Bugungi kunda rivojlangan oʻlkalarda farzandli boʻlish, oldingidan koʻra ancha qimmatga tushadi. Sababi bolani oziq-ovqat, kiyim-kechak bilan ta’minlash qimmat ekanligida emas. Aslida bunday mahsulotlarni ishlab chiqarish oldingi davrlardan koʻra ancha arzon. Birlamchi ehtiyojlarni qondirish uchun ishlab chiqarish samaradorligi ancha yuroqori. Unda nima qimmat?sababi shundaki rivojlangan jamiyatlarda farzand oʻstirish uchun ajratiladigan vaqtning narxi qimmat. Ota-onalar va ayniqsa onalar uchun bu qimmatga tushadi. Negaki bunday mamlakatlarda ayollar ham erkaklar bilan teng va ba’zi hollarda koʻproq daromad koʻrishadi. Ular farzand tarbiyasi va uni oʻstirishga ketqizadigan vaqtlarini, ish soatlarini kamaytirish yoki vaqtincha ishlamaslik bilan toʻlashadi ya’ni daromadlarini qisqartishadi.

Xarajat soʻzinning kengroq ma’nosi ijtimoiy muammolarni ham izohlaydi. Odatda boy jamiyatlarda inson kapitali yuqori hisoblanadi. Har bir inson vaqtining narxi, uning potensialidan kelib chiqib belgilanadi. Shuning uchun ularda ma’lum bir vaqt daromad keltirmasa bu xarajat sezilarli boʻladi.

Qolaversa rivojlangan jamiyatlarda katta oilalarning muhimlilik darajasi tushib ketgan. Chunki endi “qariganimda omon qolgan farzandlarim manga qaraydi, shuning uchun koʻproq farzand koʻrishim kerak” yoki “koʻproq farzand koʻrsam, yonimda ishlashadi, molxonani kattartiradi, qoʻylani koʻpaytirib boqadi” mazmunida oʻylash yoʻqolib ketdi. Chunki bunga ehtiyoj yoʻq. Avvalgidek 11 ta farzand koʻrishga ehtiyoj yoʻq.

Statistik ma’lumotlarga koʻra 1950-yilda bitta ayolga (tugʻishga imkoni bor) oʻrtacha 4.7 ta farzand toʻgʻri kelgan boʻlsa 2017-yilda ikki baravar kamayib 2.4 ni tashkil etgan. Analitiklar 2100 yilga borib tug‘ish koeffitsiyenti 1,7 gacha tushib ketishini prognoz qilmoqda. Mutaxassislar agar ushbu koeffitsiyent 2,1 dan tushib ketsa, yer yuzi aholisi qisqara boshlashi mumkinligini aytishgan.

2020-yilda shu mavzuda kun.uz da qiziq maqola chiqqan ekan. Ochish/sharhlash

2023-03-24 19:43:46 Mamlakat qancha rivojlangan boʻlsa, pulga mavqe sotib olish shunchalik qimmat boʻleymish. Ochish/sharhlash

2023-03-22 23:14:36 FVV Seysmoprognostik monitoring Respublika markazi xabar qiladi: 23.03.2023 yil, Toshkent vaqti bilan 01:07 da (22.03.2023 yil, Grinvich bo'yicha 20:07 da) Тojikistonda zilzila sodir bo'ldi. Zilzila koordinatalari: 39,39 gradus shimoliy kenglik; 69,93 gradus sharqiy uzunlik. Magnituda М=6. Chuqurlik 15 km. Zilzila episentri Toshkentdan 217 km janubiy-sharqda.
O'zbekiston Respublikasi hududia sezilish kuchi:
Sirdaryo viloyatida 5 ball, 157 km.
Farg'ona viloyatida 5 ball, 192 km.
Jizzax viloyatida 5 ball, 198 km.
Toshkent shahrida 5 ball, 217 km.
Namangan viloyatida 4-5 ball, 232 km.
Samarqand viloyatida 4-5 ball, 256 km.
Andijon viloyatida 4-5 ball, 257 km.
Surxandaryo viloyatida 4 ball, 335 km.
Qashqadaryo viloyatida 4 ball, 363 km.
Navoiy viloyatida 4 ball, 398 km.
Buxoro viloyatida 4 ball, 474 km.

-------------
Республиканский центр Сейсмопрогностического мониторинга МЧС сообщает: 23.03.2023 года, по Ташкентскому времени в 01:07 (22.03.2023 года, 20:07 по Гринвичу) в Таджикистане произошло землетрясение. Координаты землетрясения: 39,39 градусов северной широты; 69,93 градусов восточной долготы. Магнитуда М=6. Глубина 15 км. Расстояние от эпицентра до Ташкента 217 км в юго-восточном направлении.
Сила подземных толчков на территории Узбекистана:
Сырдарьинская область: 5 балла, 157 км.
Ферганская область: 5 балла, 192 км.
Джизакская область: 5 балла, 198 км.
Ташкент: 5 балла, 217 км.
Наманганская область: 4-5 балла, 232 км.
Самаркандская область: 4-5 балла, 256 км.
Андижанская область: 4-5 балла, 257 км.
Сурхандарьинская область: 4 балла, 335 км.
Кашкадарьинская область: 4 балла, 363 км.
Навоийская область: 4 балла, 398 км.
Бухарская область: 4 балла, 474 км.

-------------
Batafsil ma'lumot uchun:
http://smrm.uz/
-------------
Kanalimizga qo'shiling:
https://t.me/joinchat/AAAAAEmVUN9featEd1PJCQ Ochish/sharhlash

2023-03-22 23:09:36 Yana qimillavotti Ochish/sharhlash

2023-03-22 20:33:56 #parcha

Биз бирон-бир нарсани канчалик кадрлашимиз унга канча тулашга тайёр эканимиз билан
белгиланади.

Чарльз Уилан
“Ялонғоч иқтисодиёт” (naked economics) китобидан. Ochish/sharhlash

2023-03-21 16:16:54 “Демократияга осонликча ўтилмайди” — Жеймс Робинсон билан суҳбат

Ўзбекистонга келган таниқли иқтисодчи, “Мамлакатлар таназзули сабаблари” китоби ҳаммуаллифи Жеймс Робинсон Kun.uz'га берган интервюсида авторитар давлатларда инклюзив институтлар қуриш, мустамлакадан кейин давлатларнинг ривожланиши қийин кечиши, онгли равишда қилинадиган “хатолар” ва китобидаги “пахта қироли” – Ўзбекистонга аталган парча ҳақидаги саволларга жавоб берди.

ТЎЛИҚ СУҲБАТНИ САЙТИМИЗДА КЎРИНГ Ochish/sharhlash

2023-03-20 21:59:43 #parcha

Куп йиллар аввал магистратурага топшираётганимда, иншо ёзгандим. Иншода одамзодни ойга юборишга
кодир мамлакатда кандай килиб хали хам кучада тунайдиган одамлар борлигини тушунмаслигим хакида
ёзганман. Кисман бу сиёсий ирода билан боглик муаммо: агар биз буни миллатимиз учун устувор масалага айлантирганимизда, эртагаёк кучадаги уйсизлар сони
анча камайган буларди. Бирок мен NASA иши бундан анча осонлигини тушуниб етдим. Ахир ракеталар
азалий физика конунларига буйсунади. Биз Ойнинг маьлум бир дакикада каерда булишини аник биламиз ва космик кеманинг Ер орбитасига канчалик тез чикиши ёки уни тарк этишини хисоблай оламиз. Барча тенгламалар тугри булса, ракета биз хохлаган жойга бориб тушади - хар доим. Одамларнинг табиати эса анча мураккаброк.
Масалан, гиёхванднинг кейинги хатти-харакатларини орбитадаги ракета харакатлари каби
олдиндан аник айтиб булмайди. Бизда ун олти ешли болани мактабни ташламасликка кундириш учун аник
бир формула йук. Аммо битта кучли курол бор: инсон доимо узи учун энг яхшисига интилишини биламиз, бунда киши узи учун айнан нимани яхши деб белгилаганининг ахамияти йук. Хаетимизни яхшилашнинг энг ишончли усули - хатти-харакатларимизнинг сабабларини тушуниб етиш ва кейинги ишларимизни шунга караб
режалаштириш. Дастур, ташкилот ва тизимлар инсонни тугри рагбатлантирсагина, самаралирок ишлайди. Бу оким буйлаб сузишга ухшайди: одам эшкак эшади, дарё
эса унга ёрдам беради.

Чарльз Уилан
“Ялонғоч иқтисодиёт” (naked economics) китобидан. Ochish/sharhlash

2023-03-20 21:51:48 #parcha

Бойларга караганда камбагалларга купрок юк буладиган соликлар регрессив соликлар деб аталади. Улар адолат тугрисидаги карашларимизга зид (прогрессив соликлар эса камбагалларга караганда бойларга огиррок юк булади).

Чарльз Уилан
“Ялонғоч иқтисодиёт” (naked economics) китобидан. Ochish/sharhlash