2023-03-08 07:02:00
#Қонун_ва_амалиёт:
жиноят иши қўзғатиш
#норма
#муаммо
Жиноят-процессуал кодексининг 321-моддасига мувофиқ суриштирувчи, терговчи, прокурор ва терговга қадар текширувни амалга оширувчи органнинг мансабдор шахси ўз ваколатлари доирасида жиноят содир этилганлиги тўғрисида сабаб ва етарли асослар мавжуд бўлган барча ҳолларда жиноят ишини қўзғатиши шарт.
Демак, ушбу моддада назарда тутилган субъектлардан бошқа бирон-бир мансабдор шахс жиноят иши қўзғатиш ваколатига эга эмас.
Лекин мазкур кодекснинг 15-моддасида жиноят процесси принципларидан бири сифатида жиноят иши қўзғатишнинг муқаррарлиги берилган бўлиб, унга кўра, прокурор, терговчи ва суриштирувчи жиноят аломатлари топилган ҳар бир ҳолда, ўз ваколатлари доирасида жиноят ишини қўзғатишлари, жиноий ҳодисани, жиноят содир этишда айбдор бўлган шахсларни аниқлаш ва уларни жазолаш учун қонунда назарда тутилган барча чораларни кўришлари шарт эканлиги қайд этилган.
Ушбу моддада субъектлар орасида терговга қадар текширувни амалга оширувчи органнинг мансабдор шахси назарда тутилмаган.
Бундан келиб чиқадики, Кодекснинг умумий ва махсус қисмлари нормаларида зиддият мавжуд. Вақти келиб, мувофиқлаштириб қўйилар.
Кодекснинг 321-моддасида жиноят ишини қўзғатиш учун сабаб ва асослар ҳақида айтилган.
Қандай сабаб?
Сабаб Кодекснинг 322-моддаси 1-қисмида назарда тутилган шахсларнинг аризалари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, жамоат бирлашмалари ва мансабдор шахслар берган хабарлар, оммавий ахборот воситалари берган хабарлар кабилар.
Қандай асослар?
Асос сифатида ЖПКнинг 322-моддаси 2-қисмида жиноят белгилари мавжудлигини кўрсатувчи маълумотлар назарда тутилган.
Жиноят белгилари деганда нимани тушунамиз?
Жиноят кодексининг 14-моддаси 1-қисмига асосан ушбу Кодекс билан тақиқланган, айбли ижтимоий хавфли қилмиш (ҳаракат ёки ҳаракатсизлик) жазо қўллаш таҳдиди билан жиноят деб топилади.
Демак, қилмиш жиноят деб топилиши учун ҳуқуққа хилоф (1), ижтимоий хавфли (2), айбдорлик (3) ва жазога сазоворлик (4) мавжуд бўлиши керак.
Лекин амалиётда юзлаштириш ва бошқа айрим тергов ҳаракатларини ўтказиш “баҳонасида” жиноят иши қўзғатиш ҳолларига йўл қўйилмоқда. Ваҳоланки, бундай ҳолатларда процессуал асос мавжуд эмас. Мақсад - нима қилиб бўлса ҳам жиноят иши қўзғатиб олиш, ундан кейинги босқич эса жиноят ишини қўзғатиб олингандан сўнг, тергов жараёнида бирон-бир модда чиқариб, айб эълон қилишга эришишми?
Олий суд маълумотига кўра, 2022 йилнинг ўзида 1010 нафар шахс оқланган. Уларнинг орасида шундай "жиноят ишлари" йўқми? Ёки тергов жараёнида тугатилган, "корзина" учунгина дастлабки тергов олиб борилган ишлар орасида мавжуд эмасми? Айримларининг ортида эса “заказ” ишларнинг мавжудлиги, терговма–тергов сарсон-саргардонлик бўлганлиги ўша инсонларда ҳақли эътирозларини келтириб чиқариши, табиий. Бундай амалиётдан нафақат воз кечиш, уни батамом тугатиш чораларини кўриш керак.
Ўйлайманки, “Жиноятларни тергов қилиш соҳасида малакали кадрларни тайёрлашнинг сифат жиҳатидан янги тизимини жорий этиш тўғрисида”ги ПФ-257-сонли Фармон ижроси юқоридаги эътирозли амалиётларга чек қўйишга хизмат қилса керак.
76 viewsKomiljon Niyazov, 04:02
C
